Akarsu ortamları

1. Akarsu ortamları Hazırlayan:010216048 Onur Tülü Danışman: Yrd.Doç.Dr Şerafeddin ÇAKIR

2. Akarsu, belirli bir yatak içinde sürekli veya en az bir mevsim boyunca akan sudur.

3. Akarsularla ilgili genel bilgi vermek istersek, Akarsuyun doğduğu yere kaynak, döküldüğü yere ağız denir Bir akarsuyun sularını topladığı bölgeye akarsu havzası denir.

4. Bir akarsuyu komşu akarsu havzasından ayıran sınıra su bölümü çizgisi denir. Bir akarsu yatağının en derin noktalarını birleştiren çizgiye talveg(thalweg) çizgisi denir.

5. Debi akarsu yatağının herhangi bir kesitinden, 1 sn de geçen su miktarıdır. (m ³/sn)  Havzaya düşen yağış miktarı, Araziyi oluşturan taş ve tabakaların geçirimliliği, Sıcaklık, Akarsu yatağı çevresindeki bitki örtüsü, Havzanın genişliği, Havzadaki dağların kar buzları, Yer altı suları ve kaynakları, Beşeri faktörler, Debiye etki eden faktörlerdir.

6. Akarsuyun akımında yıl boyunca meydana gelen değişikliğe akarsu rejimi denir. Yağış rejimi, Sıcaklık şartları, Havzanın genişliği, Akarsu yatak eğimi, akarsu rejimine etki eden unsurlardır.

7. Nehir kanalları genel olarak şu şekilde sınıflandırılır. • Düz (Straight) nehirler, • Menderesli (Meander) nehirler, • Örgülü (Braided) nehirler, • Çatallı (Anostomosing) nehirler,

8. Düz (straight) nehirler Düz nehirlerde suyun hızının max olduğu nokta nehirlerin orta kısmıdır. Bu nedenle kıvrımlanma görülmez.Daha çok genişleme veya derinleşme görülür.(solda)

9. Menderesli (meander) nehirler Suyun akış hızı ve iç akış yönü nedeniyle oluşan heyelanlar ve kenarlarda çökelme nedeniyle oluşan birikimler nehirin kavislenmesine neden olur.

10. Bu kavisler zamanla sayılan etkilerin yardımıyla iyice artarak menderesli nehirleri oluşturur.

11. Bu kanalların kavislendiği yerlerdeki kil ve silt birikimi, kanal bağlantılarını kapatarak, U şeklinde parçaların kopmasıyla oxbow denilen gölcükleri oluştururlar.

12. Menderesli nehirlerin belli başlı elamanları Sellenmethalwegi (flood thalweg), genişleyenyarıklar (crevasse splay), enine incekesit (finning upward sequence), aktif yatay ve dikeygenişleme (vertical and lateral accretion), sellenme havzası (flood basin), kaynak (roots), bitki örtüsü (vegetation).

13. Menderesli nehir kesiti Oluk Çapraz tabakalanma Ripple Çapraz tabakalanma Paleogüncel yönelim Erozyonal kontak

14. Örgülü (Braided) Nehirler Nehir hızının azaldığı yerlerde çökelen sedimanlar yükselimlere neden olarak nehir içinde örgüsel bir görünüme neden olurlar. Örgülü nehirler genelde buzul erime bölgelerinde ,eriyen suların önlerinin çökellerle, çöküntülerle tıkanmasıyla oluşmaktadır.

15. Örgülü nehir oluşumu Şekilde görüldüğü gibi düz nehir önce menderesli,son-ra sedimenlerin rastgele aralara girip, nehiri kanallandırma-sıyla, örgülü yapıyı oluşturmaktadır

16. Örgülü nehirlerin çökel-kesit tipleri

17. Örgülü nehir elemanları

18. Çatallı (Anostomosing) Nehirler Nehire kapasitesinin üstünde sediman çökelimi ve erozyon nedeniyle nehir içinde çok sayıda altarnetif kanal açılır. Bu durumda nehirde çatallanma görüntüsü oluşturur.

19. Drenaj ağları Bir bölgeye düşen yağışların o bölgeden uzaklaşmasını sağlayan doğal sistemlere dranaj ağı denmektedir

20. Dranaj ağları; Yelpaze biçimli, Paralel, Ağaç dizisi şekilli, Köşeli drenaj, Parmaklık şekilli, Büküntülü, Halkalı, Işınsal, Yer altı, Drenaj ağları olarak sıralanabilir.

21. Sonuçlar Yükseklerde bütünlüğü bozulan ana kayaçların parçaları kendilerini doğanın kollarına bırakırlar ve yeniden farklı bir yerde bütünleşmek,yeni kayaçlar meydana getirmek için akarsuların akışına kapılırlar. Akarsular(Yağmurlarla yükseklere düşmüş ve eğim etkisi ile bu yönde harekete geçmiş su toplulukları)doğanın en dinamik ve güçlü araçlarıdır.Doğa bu sayede, parçacık taşıma, aşındırma, depolama, yığma işlevlerini akarsular aracılığıyla gerçekleştirerek jeolojik ve hidrolojik döngünün devamı gibi canlı hayatının devamı ve tabiki dünya için değişilmez, dinamizmin oluşmasını sağlamaktadır.

22. Teşekkür ederim