HAVA KERMA KALİBRASYON YÖNTEMİ

1. HAVA KERMA KALİBRASYON YÖNTEMİ Doğan Yaşar, PhD Çekmece Nükleer Araştırma ve Eğitim Merkezi Sekonder Standard Dozimetri Laboratuvarı dogan.yasar@taek.gov.tr

2. Metroloji Ölçüm Ağı XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

3. PSDL Dozimetri Sistemleri • Kalorimetri Yöntemi • Grafit kalorimetrisi • Su kalorimetrisi • Kimyasal Dozimetri Yöntemi (Fricke Dozimetri) • İyonometri Yöntemi XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

4. SSDL Dozimetri Sistemleri - İyonometri Yöntemi • SSDL Standart Sınıflaması • Sekonder standart (Referans Standart) • Working standart • Field standart XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

5. SSDL Etkinlikleri • SSDL Kuruluşu 1983 • IAEA/WHO Network üyesi • Kalibrasyonlarda TRS-277 ve TRS-398 doz protokolleri kullanılmakta • Uluslararası etkinlikleri; • SSDL ler arası TLD ile doz karşılaştırma çalışması, • İyon odası ile doz karşılaştırma çalışması XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

6. SSDL Etkinlikleri • Ulusal Hizmetleri; • Radyoterapi merkezleri için dozimetre kalibrasyon hizmeti • TLD ile doz karşılaştırma çalışması • Radyoterapi merkezleri arası doz karşılaştırma çalışmaları • Dozimetri konusunda teknik hizmetler • Kalite kontrol ölçümleri XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

7. Kalibrasyon Uygulamaları • Kalibrasyon Talebi • Kalibrasyon talepleri ilgili kuruluş tarafından www.taek.gov.tr adresinden temin edilecek olan “Tedavi Düzeyli Dozimetre Kalibrasyon İstek Formu” doldurulması gerekmektedir. • Dozimetre Kabulü XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

8. Kalibrasyon Öncesi Ön Testler Elektrometre ve iyon odası kararlılık testi • İyon odası elektrometreye bağlandıktan sonra sistem açılır • Yaklaşık 15 dk., 1 saat ve 6 saat sonraki okumalar alınır. • 15 dk ve 6 saat sonraki okuma değişkenliği 1 saat sonraki değerin % 0.5 ini geçmemesi gerekmektedir. XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

9. Kalibrasyon Öncesi Ön Testler Elektrometre ve iyon odası sızıntı testleri • Sızıntı < %0.5 olmalı • Etüv’de 40 oC de 24 saat bekletilmeli XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

10. Kalibrasyon Öncesi Ön Testler • İyon odasının atmosfere açıklık testi • Genelde iyon odaları atmosfere açık olarak üretilmektedir. • İyon odası nasıl muhafaza edilmeli? • Atmosfere açıklık deliği tozdan, kirden tıkanmamalı • Deliği tıkanmış bir iyon odası ile alınan okumalar hataya sebep olabilir mi? XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

11. Kalibrasyon Öncesi Ön Testler • Standart kontrol kaynağı ile iyon odasının doz okuma kararlılığı testi • Düşük aktiviteli Sr-90 standart kaynağı kullanılmakta, • Kalibrasyon öncesi ve sonrası okuma kararlılığı testi yapılmalı, • Kararlılık toleransı nedir? XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

12. Hava Kerma Kalibrasyonu • Dozimetrelerin hava KERMA kalibrasyonlarında IAEA TRS-277 protokolü uygulanmaktadır • TRS-277 yüksek enerjili fotonlar ve hatta elektron demeti için absorblanan doz elde edilmesinde bir iyon odasının kullanımı ile ilgili yöntemleri tanımlamaktadır. • Bu uygulama kodu Co-60 radyasyon demetinde belirli bir mesafedeki bir noktada hava kerma olarak NK faktörü ile iyon odalarının kalibrasyonunu esas almaktadır. XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

13. Hava Kerma Kalibrasyonu • Hava kerma kalibrasyonunda iki farklı yöntem uygulanmakta; • Yer değiştirme yöntemi • Uç uca yöntemi • SSDL de yer değiştirme yöntemi uygulanmaktadır XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

14. Hava Kerma Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

15. Hava KERMA Kalibrasyonu XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

16. Atmosferik Şartların Etkisi • Working standart ve kullanıcı iyon odaları aynı geometride yerleştirildikten sonra her iki iyon odası için okumalar alınmaktadır. • Her iki iyon odası okumaları öncesi ve okumalar sonrası sıcaklık ve basınç okumaları alınmaktadır. XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

17. Atmosferik Şartların Etkisi • Hava basıncını doğru ölçen, kalibrasyonu yapılmış bir barometre gerekmektedir. • 10 mbar lık bir hatalı ölçüm kalibrasyonda % 1 hataya yol açmaktadır • Kaliteli ve kalibrasyonu yapılmış bir termometre gerekmekte, • 3 oC lik bir hatalı ölçüm yine kalibrasyonda % 1 hataya yol açacaktır XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

18. Hava Kerma Kalibrasyon Katsayısı Hesabı • Working standart ile alınan okumaların ortalaması hesaplanmakta, • NK kalibrasyon katsayısı, sıcaklık-basınç düzeltme faktörü ile çarpılarak Kair,Qo hesaplanmaktadır. • Kullanıcı dozimetresi ile alınan okumaların ortalaması hesaplanmakta, • Sıcaklık-basınç düzeltme faktörü ile çarpılarak Mu,air hesaplanmaktadır. XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

19. Hava Kerma Kalibrasyon Katsayısı Hesabı • Kullanıcı dozimetresi kalibrasyon katsayısı ; XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

20. Havada Absorblanan Doz Hesabı • Hava kerma (NK) kalibrasyon katsayısından hareketle absorbanan doz faktörü hesabı, ND,air = NK(1-g)kmkatt • ghavadaki breamsstrahlung da sekonder elektron kayıplarının enerji kesri, • katt,havadaki kalibrasyonlarda iyon odası duvarının zayıflatıcı etki için düzeltmefaktörü, • kmiyon odası duvar ve build up cap malzemesi hava eşdeğeri olmadığı için düzeltme faktörüdür. XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

21. Havada Absorblanan Doz Hesabı • Uygulama Koduna göre ölçümün efektif noktasında sudaki absorblanan doz:   Dw(Peff) = Mu ND,air (Sw,air) Pu • Mu çevresel şartlar(sıcaklık, basınç ve rutubet) ile düzeltilmiş dozimetre okuması, • ND,air, iyon odasının havada absorblanan doz kalibrasyon katsayısı, • Sw,air, Co-60 radyasyon kalitesinde havada suyun durdurma gücü oranı, • Pu, sudaki ölçümler süresince iyon odası duvarının su eşdeğeri olmadığını hesaba katan radyasyon enerjisine göre değişen pertürbasyon katsayısıdır. XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya

22. XI. Medikal Fizik Kongresi 14-17 2007 Antalya