Teoritë e të mësuarit: objektivizmi dhe konstruktivizmi

1. Teoritë e të mësuarit: objektivizmi dhe konstruktivizmi Teoritë koneksioniste (connectionism) të I. Pavlovit dhe E.L. Thorndike Kushtëzimi operant i B.F. Skiner Interpretimet kontigutiste (contiguity) të mësimit, J.B. Uatson dhe R. Guthrie Teoria konjitiviste e të mësuarit e E.C.Tolman, J. Piaget & eprocesionit modelar të informacionit konjitiv Teoria e vëzhgimit social të Bandurës dhe teoria Gestaltiste Teoritë e integrimit konstruktivist të L. Vigotskit dhe J. Bruner Motivimi dhe vetërregullimi: teoria e hierkisë së motivimit të Maslou-t dhe motivimi sipas Keller Hierarkia, kategoritë, tipat dhe strategjitë e të mësuarit e R.Ganjes Teoria e inteligjencës së shumfishtë të H.Gardner dhe zbatimet e saj

2. Fokusii teorive arsimore, në pyetje të tilla: Çfarë është të mësuarit, cilat janë konceptet bazë? • Teoritë e tëmësuaritnajapinkoncepte se sinjerëzitfitojnënjohuri, aftësidheqëndrimepërjetën, sitëzbatohennëkurrikul • Të mësuarit shqyrtohet si një përvetësim dhe zhvillim të kujtesës së individit dhe sjelljeve, ku përfshihen të kuptuarit, njohuritë vlerat, dijet. Mësimi definohet si një ndryshim i vazhdueshme në performancën e njeriut apo në potencialet e performancës (Driscoll, 2005, fq. 9). • Të mësuarit është synimi i arsimit dhe produkt i përvojës. • Teoritë e të mësuarit na mundësojnë për të interpretuar lidhjen midis teorive me strategjitë dhe modelet e të mësuarit. • Në shumicën e teorive psikologjike, argumentohet se të mësuarit vjen si produkt i ndërveprimit të përvojave të nxënësit me botën. • Dhe ky ndërveprim kuptohet si një proces individual. Reiser, RA & Dempsey, J.V. (2007). • Trends and issues in instructional design and technology (2nd Edition). Upper Saddle River, Neë Jersey: Merrill Prentice Hall.

3. Si realizohet të mësuarit? • Në të mësuarit duhen përllogaritur shumë faktor, sikurse janë: • Truri i njeriut, që ka aftësinë për të përvetësuar dhe përpunuar informacionin. Atje bëhet zbërthimi dhe kodimi i input-eve dhe mbi këtë bazë rindërtohet kuptimi. • Truri ka karakteristika individualenë përpunimin e informacionit. • Gjatë procesit të marrjes së informacionit ngrihen hipoteza dhe për testimin e tyre njerëzit duhet të eksplorojnë natyrën dhë shoqërinë. • Tendenca e të mësuarit vërehet, që me lindjen e njeriut dhe teoritë arsimore marrin në vëmendje edhe faktorin gjenetik. • Rritja e nivelit të mësimit realizohet nëpërmjet praktikës, ushtrimit. Në pedagogji përsëritja dhe testimi kanë rëndësi në kujtesën afatgjatë, si element bazë i të mësuarit. • Tëmësuaritështënjëprocesqërealizohennëpërmjetqasjevebihevioriste, konjitivistedheqasjeevetëkombinuara. Mbikëtëbazëplanifikohet, menaxhohetdherealizohetmësimi • Allen, M. U. (2007). Projektimi suksesshme e-learning. San Francisco, California: Pfeiffer.

4. Përcaktimi & principet e mësimit • Tëmësuaritështënjëproces I qëllimshëm • Tëmësuaritështërezulyat I përvojës • Tëmësuaritështëmultifaced (ka shumëpamje, pikëvështrime, prandajdhe ka shumëteoriarsimore) • Tëmësuaritështënjëprocesaktiv Principet e tëmësuaritjanë: • gatishmëria, • ushtrimi, • efekti, • vijueshmëria, • intensiteti, • Rinovimimbibazën e faktevedhekonceptevetëreja

6. Teoritëobjektivisteapoteoritë e mësimittëdrejtpërdrejtë Ngapikëpamjafilozofiketeoritëarsimorendjekinlinjënobjektivedhesubjektive. Termatobjektivdhesubjektivjanëkoncepteqendroretëfilozofisë. Ndërsaobjektivëtfokusohentekrealiteti, e vërtetaobjektive, subjektivëttekpërvojasubjektive.   Fushat e tëmësuaritjanë: konjitive; afektivedhepsikomotore (fizike) Teoritë e mësimitqëlidhen me objektivizminjanë: • Teoriabihejvioriste e B.F. Skinner ( e kushtëzimit operant) • Teoria e instruksionit (udhëzimit) e Gagné (e Ganjesë) • Teoria e sistemitdheplanifikimitmësimorsistematik • Teoria e procedimittëinformacionit, e Atkinson dheShiffrin (Roblyer, M. D., & Doering, A. H. (2010). Integrimiiteknologjisëarsimorenëmësimdhënie (edicionii 5). Boston MA: Ally & Bacon.

7. Teoria (objektiviste) bihivoriste e B. F. Skinner • Tëmësuaritështënjë process qërealizohetbrendamendjesdheqënukmundtëvëzhgohetnëmënyrëtëdrejtpërdrejtë. Mësimimundtëshqyrtohetvetëmduke analizuarsjelljet. • Tëmësuaritmundtëkuptohet, shpjegohet, parashikohetvetëmmbibazën e dukurivetëvëzhgueshme, domethënë, sjelljessënxënësit, duke përllogariturrrjedhojatdhemjedisinnëtëcilinjeton. • Tëmësuaritbazohetnënocionin e kushtëzimit operant. Sjelljetqëshpërblehenprirentëshfaqenmëshpesh se tëtjerat. Përforcimetpozitivedhe negative tëshoqëruara me shpërblimerrisinmundësinëpërtëpasursjelljetëdëshiruara. Ndëshkimimundtëshoqërohet me reagimetëpadëshiruaraprandajrekomandohetpërforcimi negative.

9. Teoriaobjektiviste e udhëzimevetëGanjesë Tëmësuaritformësohet duke ofruarkushteoptimalemësimore. Kushtete tëmësuaritrealizohennëpërmjetnëntëniveleve(proceseve) tëmësimit. Gagne shqyrtoihierarkinëkonjitive, emocionaletëmësimit, llojeve e tëmësuarit,kategoritë, llojet e rezultatevetëmësimit, treguesitdheparimet e tënxënit, demostrimi, strategjitë e tëmësuarit, problemzgjidhja, fedbecku I tëmësuaritaktiv, klasifikimiiarritjevepërtëmësuarit e matematikës, etj. Mëposhtëpoparaqesimsekuencat e mësimit, sipasGanjesë

10. Ganje: Përshkrimiiniveleve (sekuencavetëmësimit) 1. Përqendrimiivëmendjes 2. Informimiinxënësitmbiobjektivin 3. vënianëefiçencë e kujtesëssëtëmësuaritsiparakushtpërsaktësinë e tëmësuarit 4. prezantimiistimulit (material) 5. efikasitetiiudhëzimevembitëmësuarit 6. sendërtimiiperformancës 7. reflektimi(fedbacku)mbiperformancën e arritur 8. vlerësimii performances 9. Rritja e përmbajtjessëdijesdhetransferimiisaj

11. Teoria(objektiviste) e projektimitsistematikmësimor. • Gagne and Briggs mendonin se tëmësuaritështëmëefikasnë se mbështetetnganjëplanifikimtëkujdesshëm. - Gagne promovoitëmësuarit e bazuarnëanalizënmësimore, sipasproceduravetëpërshkruaramësipër, ndërsa - Briggs u fokusuatekmetodatsistematiketëhartimittëprogramevemësimore. - Kurtëdykëtaelementetëekspertizëskombinohen, krijohetajoqëquhetqasja e sistemittëprojektimitsistematikmësimor. Roblyer, M. D., & Doering, A. H. (2010). Integrimiiteknologjisëarsimorenëmësimdhënie (edicionii 5). Boston MA: Ally & Bacon.

12. Teoria(objektiviste) e informacionitsiprocesmendor e Atkinson dheShiffrin Mësimiështëkodimiiinformacionitnëkujtesën e njeriut. Mendjakrahasohet me njëkompjuternëtëcilinruhetinformacioni. Procesimendorrealizohetnëtrefaza: - Regjistratshqisor, qëmarrininformacioninnëpërmjetreceptorëvetënjëpersoni. Pas paksekondash, informacionishuhetapotransferohetnëkujtesënafatshkurtër. - kujtesaafatshkurtër e ruaninformacionpërdisasekonda. Nëseinformacioninukmerretnëvëmendje (kalon flu) nukprocesohet, atëherëhumbet. - në se informacioni le gjurmë, konsiderohetirëndësishëmtransferohetnëkujtesënafatgjatë, kuruhetpërnjëkohëtëpacaktuar. Roblyer, M. D., & Doering, A. H. (2010). Integrimiiteknologjisëarsimorenëmësimdhënie (edicionii 5). Boston MA: Ally & Bacon.

13. SHKENCA DHE TRURI SI BAZë E TëMëSUARIT

14. Kritika e Biheviorizmit • nukmerrnëkonsideratëprocesetmendoreqëndodhinnëmendjen e njeriut, sipasargumentit se atonukmundtëvëzhgohen • promovontëmësuaritpasiv, • nënjëmjediskumësuaesiështënëqendërtëprocesitmësimor, qëbazohetnëudhëzimetërësishttëprogramuaradhe • qëmësimizhvillohetnëmënyrëtënjëllojtëpërtëgjithënxënësit

15. Teoritë e tëmësuaritqëzhvillohennëlinjënkonstruktiviste Konceptetbazëdhepërfaqësuesit • Nëkëtëgrupimlistohenteoritësubjektivisteapotënjohurasiteoritë e mësimitqëbazohentekshqyrtimi (hetimi) içështjeve • Teoritë e mësimitqëlidhen me konstruktivizmin (subjektivizmin) janë: • Teoria e aktivizimit, ndërveprimit social e J. Deëey • Teoria e skelës e L. Vygotsky • Teoria e zhvillimittëfëmijës e J. Piaget • teoria e mësimitzbulues e J. Bruner • teoria e inteligjencëssëshumfishtë e H. Gardner

16. Zbatimetëkonstruktivizmit social nëklasë

17. a. Teoria e aktivizimit social e J. Deëey - Mësimiështëngritjaindividualeqërealizohetnëpërmjetpërvojavesociale. Nxënësitduhettëangazhohennëveprimtarinëlidhje me çështjedhe problem konkrete. - Kurrikuliishkollësduhettëmarrënëkonsideratëinteresat e nxënësve, qëzhvillohenmëtepërsitematëintegruara, sesasiaftësitëizoluara. - Qëllimi final iarsimitështëqëtëndihmojëindividëtpërtëkuptuarkulturën e tyredhetëzhvillojnëmarrëdhëniet e tyrenëraport me rolet e veçantanëshoqëri.

18. b. Konstruktivizmi Social • U formësuasireagimndajkogjitivizmit, qëishteipërshtaturrrethdijesmetakogjitive (analizëssëdijes). Përkundrejtkuptimitkonjitivistargumenton se dijandërtohetnëmënyrëaktive, përpasojëkështundodhedhe me tëmësuarit. • Ndërdrejtimetkryesoretëkonstruktivizmit social janë: • tëmësuarit social • Zona e ZhvillimittëPërafërt

20. Teoriasociale e tëmësuarit e A. Bandura • Teoriasociale e tëmësuaritdolisinjëzhvillim I mëtejshëm I konjitivizmit. • Ajofokusohetnëtëmësuaritqëzhvillohetpërmesvëzhgimitdhepërvojavendijore, tekmodelimi. • Fëmijëtduantëimitojnëtërriturit. I kushtonrëndësirolitqëduhettëluajnëtërriturritndajfëmijve, por se sjelljet e tyreduhettëjenëtënatyrshmedhejotëmanipuluarathjeshtpërefektedukimi. • Imitimiështënjësjellje e padëshiruardhe media duhettëmënjanojëshfaqjet e dhunëspasindikojnënështimin e rasteveagressivetekfëmijët. • Kritika e teorisësëtëmësuarit social. Kjoteorinukmerrparasyshindividualitetin, duke sugjeruarfaktorëmodelimi, çka I bënnxënësit I shndronnëpërfitues passive. • Po ashtunuk u kushtonrëndësiemocionevedhemotivimitsiaspektetërëndësishmetëmësimit.

21. c. Teoria e skelës e L. Vygotsky - Mësimiështëzhvillimikognitiviformësuarngadallimetindividualedhendikimittëkulturës. • Tërrituritmësojnënëmënyratëndryshmengafëmijët. • Informacioniduhettëjepëtnëpërshtatje me atëqëVigotski e quanZona e ZhvillimittëPërafërtdhekjoështënëpërshtatje me moshëndhestadetnëpërtëcilatkalonfëmija. • Tërrituritduhettëshërbejnësiskelapërtëlartësuardijet e fëmijve. Fëmijasendërtondijetsipasmodelittëskelësdhetë Z.ZH.P

22. d. Teoria e zhvillimittëfëmijës e J. Piaget • Mësimiështërritjakognitivnëpërmjetmaturimitneurologjikdhe social. • Fëmijëtkalojnëfazat e zhvillimitkogjnitiv. Këtofazajanë: sensorimotore (ngalindja - 2 vjet), paraoperacionale (2 - 7 vjet), operacionalekonkrete (7 - 11 vjeç) dheoperacioneformale (12 - 15 vjeç). • Fëmijëtzhvillohengjatëkalimittëtyrenëkëtofaza, sirrjedhojë e bashkëveprimit me mjedisin e tyre. • Fëmijëtprovojnënjëgjendjedisekuilibri, kurhasinnëmjedisetëpanjohura. • Ata asimilojnëatëqëështënëpërshtatje me pikëpamjet e tyre. • Pornë se ataduantëndryshojnëpikëpamjet e tyre, përpiqentëpërshtaten, tëakomodohen me atëqëështë e ndryshme.

23. e. Mësimizbuluesi J. Bruner - Mësimiështërritja (zhvillimi) kogjnitive, qërealizohetsirrjedhojë e ndërveprimittësubjektit me mjedisin. - Fëmijëtikujtojmëgjëratmëmirë (I vënënëefiçencë) në se ataizbulojnëatovetë - Qëtëndodhtëmësuaritzbuluesduhetqëmëparënxënësittëkenënjë set bazënjohurishtëstrukturuara.

24. f. Teoria e inteligjencëssëshumfishtë e H. Gardner - Formësimiitëmësuaritbazohetnëinteligjencën e lindur. • Ka disa (tetë) llojetëinteligjencëssëpavarur. Atojanëinteligjenca: gjuhësore, muzikore, logjike-matematikore, vizuale-hapësinore, trupore(sportive), intrapersonale(e brendshme), ndërpersonaledhe inteligjencanatyrore.

25. ZbatimëtëInteligjencashumëfishenëklasë

26. IV. krahasimi midis qasjeveobjektivistedhesubjektiviste (konstruktiviste) nëfushënpedaogjike? Sipasqasjesobjektiviste • Mësimiështëinstrumentiitransmetimittënjohurive. • Mësimipërqendrohettekmësuesi • mësimiduhettëdrejtohet, tëjetësistematikdheistrukturuar. • Nxënësitduhettëkalojnëtestin, qëështëinjëjtëpërtëgjithëdhendërtohetmbibazën e standardizimittëprocesitmësimor

27. Sipasqasjeskonstruktiviste • Njohuriandërtohet, nuktransmetohet. • mësimipërqëndrohetteknxënësi. • nxënësitmarrinpjesëaktivishtdhekjoimundësonqëtëgjenerojnënjohuritë e tyre. • nxënësittregojnë se çfarëatakanëmësuar, jovetëmnëtestin me shkrim, por • edhenëtestimin me mënyratëndryshme. • Tëmësuarit me bazëshqyrtimihetimorbazohetnëaspektekonkretetëmjeteveteknologjike; nëproduktetëueb-eve dhemultimediatike

28. Kurpërdoretqasjaobjektiviste? Ne zgjedhimqasjenobjektivisteapotëmësuaritdirektkur: - Aftësitëdhepërmbajtja e asajqëduhetmësuarpasqyrohetqartëdhenëmënyrëkonkretedhetëmësuaritmundtëpërcaktohetngareagimiiveçantëinjësjelljeje. - Përtëmësuardheshprehuraftësitë e tyrenxënësitkanënevojëpërkujdesje (tutorim) dhepraktikim (ushtrim) individual. Kjoparaqitetsiparakusht. - Nxënësitduhettëfitojnëaftësisamëshpejtdhetipërdorinato me efikasitet.

29. Kurpërdoretqasjasubjektiviste? • Ne zgjedhimqasjensubjektivisteapotëmësuarithetues (përtëlexuar midis reshtave) kur: • Konceptetpërtëmësuarjanëabstraktedhekomplekse; • Mësuesitmendojnë se veprimtaritëjanëthelbësorepërtëndihmuarstudentëtpërtëparë se sizbatohenkonceptetmbiçështje e problemekonkretetëjetësreale • Mësuesitduamtëpromovojnëbashkëpunimindhelejojnëmënyra alternative tëmësuaridhetëdemonstrimittëkompetencës. • Kurmendojnë se ështëkohapërtëlejuareksplorimin e pastrukturuar, duke imotivuarnxënësitdheindihmuarqëtëevidentojnëinteresat e tyre.

30. Cili është mjedisi të mësuarit? • Veç të tjerash, teoritë arsimore i kushtojnë rëndësi mjedisit të mësimit dhe motivimit të nxënësit • Është vendi ku realizohet të mësuarit. Mjedisi ka dy komponente:mësimin dhe nxënësit. • Mësimi mund të zhvillohet në mënyra të ndryshme. • Nxënësi e obligon veten në kërkesat e mësimit, në mënyrë që të arrijë një objektiv të dëshiruar. Vlerësimi i arritjes së objektivit bëhet nëse mësimi është efikas dhe të nxënët ndodhrealisht.

31. Cili është motivi i nxënësit? • Motivimi nxënësi është përcaktuar si një element psikologjik që zgjon dëshirën e nxënësit për të arritur një qëllim mësimor të mirëpërcaktuar. Ky motivim mund të përshkruhet si motivim në përshtatje me dëshirën e nxënësit për shpërblime dhe shmangien e dënimit apo me kuriozitetin dhe dëshirën e tij për arritje. • Nxënësi duhet të ketë besim në veten e tij se ai është i aftë për të përmbushur kërkesat e mësimit. Ai duhet të ketë satisfaksion, duhet të përfitojë një mënyrë shpërblimi pas fitimit të përvojës për të mësuar.

32. Avantazhe & tëmetat e T. arsimore • Charles M. Reigeluth, nëartkullin – “Cilaështëparadigma e re e teorivetëtëmësuarit”, dhestudiuestëtjerësiHofman,shtrojnënjëvargçështjesh. • Nëkëtostudimeevidentohendisadobësidheshanse, qëofrojnëteoritëarsimore, tëcilatpoiparaqesimmëposhtë. Evidentimiiaspektevetëteorive • Konceptikryesorishqyrtimittëteorivelidhet me nevojënqëka shkolla it përtëpasurnjëkuptimbazëmbitëcilintëzhvillohetprocesimësimoredukativ. SipasRrigelut,nëshqyrtimine teoriveduhenmbajturnëvëmendjedisakomponentestrategjike: • Cilat janë anët e forta dhe të dobta të teorive arsimore? • Si mundtëplanifikohetmësimimbibazën e tyre? • Si ndryshontëmësuarit? • Cili është procesi i përfitimit të dijes, apo si mëson nxënësi? • Si ndihetnxënësi?

33. I. Cilat janë anët e forta dhe të dobëta të teorive arsimore? Biheviorizmi 1. Problemet • Nxënësi mund ta gjejë veten në një situatë ku ai ka nevojë që të reagojë sipas modelit stimul-reagim, sikurse është ushtruar në shkollë. Por mund të ndodh që stimujt me të cilët ai është mësuar të reagojë mund të mos shfaqen. Kështu ai mund të çorientohet, nëse kërkon të mbështetet në këtë qasje. 2. Ana e fortë • Nxënësi fokusohet në një objektiv të qartë, ku reagimet e tij, të cilat veprojnë në mënyrë automatike, duke u përgjigjur stimujve, që lidhen me objektivat e të mësuarit. • Metoda bihevioriste dha efekte gjatë Luftës së Dytë Botërore, sidomos te pilotët e avionëve luftarak. Kjo ndodhi sepse ata, duke vepruar në mënyrë automatike mënjanonin mjaft sipmtoma pavendosmërie, që mund të shkaktohen në lidhje me përjetimet e ngjarjeve të luftës. Po kështu, mund të themi edhe për gjendjen emotive të nxënësit. Veprimet e kryera në mënyrë automatike apo shprehitë i ndihmojnë ata që të kapërcejnë situatat emocionale.

34. Konjitivizmi 1. Problemet • Nxënësi mëson një mënyrë të bëri të gjerave, e cila nuk është e thënë që të jetë mënyra më e mirë. Kjo sepse realiteti është i larmishëm dhe nuk mund të konceptohet (reduktohet) vetëm në një apo dy mënyra shikimi, për të cilat është trajnuar. 2. Ana e fortë • Nëse objektivi është trainimi i nxënësve për të bërë diçka në mënyrë automatike, mënyra e të menduarit të tyre dhe, për rrjedhojë, sjellja e tyre do të jetë e njëjtë (konform) për të gjithë. Në një mjedis publik ku kërkohet të zbatohen rregullat, kërkesat janë të njëjta për të gjithë. Kjo gjë mbahet parasysh edhe në shkollë. Shkelja e rregullit lë një përshtypje të keqe tek të tjerët, ashtu sikundër mund të shkaktojë edhe një kaos të vërtetë nëse në atë mënyrë veprojnë edhe shumë të tjerë.

35. Konstruktivizmi 1. Problemet • Do të ishte e vështirë që konstruktivistët të ambjentoheshin me një situatë, ku njerëzit janë mësuar apo trainuar për të menduar dhe reaguar në një mënyrë strikte, sipas mënyrave tradicionale. Ata do të ndodheshin në vështirësi për të ndryshuar të parit e gjërave dhe për më tej, të të bënin përpjekje për t’u përshtatatur me një realitetit tradicional. 2. Ana e fortë • Nëse nxënësi gjatë të mësuarit interpreton realitete të larmishme, aftësohet për t’u përshtatur me situata reale të jetës. • Ky është një koncept i rëndësishëm, që zbatohet kur punohet në grup apo bëhen përpjekje për të ndihmuar njëri - tjetrin. Nëse dikush ka aftësi që të përshtatet në një mjedis të mësuari me të tjerët, ai mund t’i shfrytëzojë situatat e ndryshme që ofron realiteti. Pra, do të ketë mundësi të shkëmbej pikëpamjet e tij me të tjerët dhe do të përfitojë nga përvoja e të tjerëve apo nga përvoja e njëri- tjetrit. Kështu do t’i krijohet mundësia edhe për të zhbiruar situata të reja, duke ndryshuar idetë dhe pikëpamjet e tij

36. II. Si planifikohet mësimi? Biheviorizmi 1. Analiza.– Bihevioristët ndjekin një stil të analizuari të dukurive. 2. Objektivat.– Biheviorizmi përdor informacionin e marrë nga një mënyrë analize për të përcaktuar ndryshimet në sjellje. Në këtë mënyrë, objektivat e nxënësit përcaktohen në funksion të arritjes së qëllimeve bihevioriste. 3. Procesi i të nxënit.- Për të realizuar qëllimet përshkruhet një episod i procesit të mësimit. Kjo bëhet, sepse nxënësi në konceptimin biheviorist vepron në bazë të reagimeve. Pas kësaj, procesi duhet të ndjek rrjedhën e zhvillimit episod pas episodi dhe të kryhet në mënyrë automatike. 4. Evoluimi.- Kriteri bazë duhet të jetë të mësuarit gradual. Të gjithë nxënësit përfshihen dhe duhet të bëjnë progres në saje të disa kritereve të paracaktuara që më parë. 5. Të mësuarit.-Të mësuarit programohet, në mënyrë që të kontrollohet në bazë të një këndvështrimi të caktuar. Kjo bëhet duke mbajtur parasysh kriteret e të mësuarit biheviorist.

37. Konjitivizmi 1. Analiza.– Zhvillon një mënyrë analize të bazuar në veprimet e procesit të të menduarit. 2. Objektivat.- Përdor probleme komplekse me qëllime të përcaktuara mirë. Realizimi i objektivave mbështetet në qëllimet, që duhen arrirë. 3. Procesi i të nxënit.- Përshkruhet një sekuencë e një veprimtarie të mësuari, e cila i aftëson nxënësit për të arritur qëllimet. Nxënësit duhet të kërkojnë nga vetja për t’u përgjigjen dy pyetjeve kryesore: Çfarë duhet të di? Si duhettëprocedojpërtëzgjidhurproblemet? 4. Evoluimi.– Evoluimi trajtohet si kriter bazë. Nxënësi udhëhiqet nga objektivat. 5. Të mësuarit.– Bazohet në format e të mësuarit logjik. Gjatë të mësuarit duhet të përdoret simulimi, si bazë për të reflektuar ndaj kushteve të jetës reale.

38. Konstruktivizmi 1. Analiza.- Analizon mjetet që duhet të përdorë nxënësi dhe mjedisin në të cilin ato përdoren. 2. Objektivat.- Objektivat e të mësuarit përcaktohen dhe realizohen gjatë negocimit me nxënësit, të cilët përfshinë njohuritë e reja në skemat mendore. Kështu ai i jep kuptim realitetit, që promovohet nga infomacioni i ri. Si rrjedhojë skemat e tij mendore përfshihen në zhbirimin e gjendjes së krijuar rishtaz. 3. Procesi i të nxënit.– Nxënësit duhet të kërkojnë nga vetja se çfarë duhet të dinë? Dhe si duhet ta zgjidhin problemin e të mësuarit apo vetëmësuarit? 4. Evoluimi.– Bazohet në performancën e nxënësit: vlerësim dhe vetëvlerësim permanent. 5. Të mësuarit.- Të gjitha përgjigjet e problemeve duhet të sigurohen në mjedise autentike. Qoftë edhe për një tregim të shkurtër, nxënësi duhet të ketë në vëmendje të gjitha pyetjet dhe përgjigjet e mundshme. Nxënësi grumbullon gjithë informacionin e nevojshëm dhe gjykon përvojat e mëparshme mbi bazën e informacionit të ri. Ai detyrohet që të punojë në situata të larmishme dhe të ndërtojë skenarë të ndryshëm në lidhje me çështjen në fjalë. Nxënësi duhet të sqarojë vetëveten në lidhje me situatat e krijuara. Ai e fillon veprimtarinë si një ekspert dhe, vetëm në raste të veçanta, i drejtohet mësuesit (që ka rolin e mentorit).

39. III. Si ndryshon të mësuarit, sipas qasjeve? Biheviorizmi 1. Modeli i të mësuarit Të mësuarit fokusohet në sjelljet e kushtëzuara të nxënësit. 2. Të mësuarit dhe përdorimi Mësuesi, nëpërmjët përforcimieve pozitive dhe negative ( vlerësimeve, lavdërimeve dhe qortimeve ) për çështje të veçanta, ndikon që të realizohen ndryshime në sjelljet e nxënësve. 3. Krijimi i realitetit Mjedisi mësimor është i njëjtë për të gjithë. Bota individuale integrohet në një realitet. Kështu që edhe të mësuarit bazohet në një realitet unik.

40. Konjitivizmi 1. Modeli i të mësuarit Të mësuarit fokusohet në vënien në efiçencë të proceseve mendore. 2. Të mësuarit dhe përdorimi Mësuesi orientohet nga proceset mendore të nxënësve për të krijuar një model, të cilin nxënësit duhet ta ndjekin. 3. Krijimi i realitetit Realitetet individuale të nxënësve konvergjojnë dhe duhet të konvergjojnë në një realitet të përgjithshëm.

41. Konstruktivizmi 1. Modeli i të mësuarit Të mësuarit është i lidhur me ndërtimin e realitetit nga ana e nxënësit. 2. Të mësuarit dhe përdorimi Mësuesi ndihmon për të lehtësuar konceptimin e modeleve nga ana e nxënësve. Për këtë ai duhet të kuptojë strukturat konjitive të nxënësve dhe të promovojë veprimtari të përshtatshme të mësuari që i ndihmojnë nxënësit në konstruktimin e dijeve. Ai përdor kontekste të larmishme, strategji dhe udhëheqje konkrete deri në zbatimin praktik të gjërave. Mësuesi lufton për të krijuar një terren të favorshëm nxënie, që lejon realizimin praktik të proceseve të menduarit në forma të ndryshme. Si pasojë do të kemi një nxënës më të përgatitur, i aftë të orientohet dhe të gjejë zgjidhje në situata të ndryshme. 3. Krijimi i realitetit Nxënësit krijojnë situata nga më të ndryshmet. Ata inkurajohen që nëpërmjet imagjinatës dhe veprimeve konkrete t’i shqyrtojnë dhe përpunojnë situatat në realitete nga më të ndryshmet.

42. IV. Cili është procesi i përfitimit të dijes, apo si mëson nxënësi? Biheviorizmi shton pyetjet: 1.Si është lidhja ndërmjet njhurive dhe sjelljes? Nxënësi përshtat sjelljen në bazë të fenomeneve të mjedisit dhe objektivave përkatëse. Të mësuarit zhvillohet në mënyrë graduale dhe përforcimi është një parim sjellje ku formohet lidhja ndërmjet faktorëve të ndryshëm dhe sjelljes. Gjatë veprimtarisë praktike, si rrjedhojë e faktorëve, mund të ndodh që lidhja ndërmjet tyre dhe sjelljes të forcohet apo dobësohet. 2. Realiteti dhe rregullat Fenomeni i të mësuarit ndodh atëhrerë kur realizohet lidhja ndërmjet stimulit, reagimit dhe përforcimit. 3. Kontrolli i nxënësit Nxënësi mbahet nën vëzhgim për të parë krijimin e sjelljeve të reja, deri sa ato zhvillohen në mënyrë automatike. Modelet bazë të lidhjeve ndërmjet faktorëve dhe sjelljeve janë: një lidhje e thjeshtë, një zinxhir lidhjesh apo një diferencë lidhjesh.

43. Konjitivizmi 1. Si është lidhja ndërmjet njhurive dhe sjelljes? Ndryshimet në sjellje duhen studiuar me vëmendje, por treguesi kryesor i të mësuarit varet nga ajo çfarë nxënësi zhvillon në mendjen e tij. 2. Realiteti dhe rregullat Realiteti është shoqëror dhe individual. Nxënësi pasqyron realitetin objektiv, duke përdorur realitetin e jashtëm fizik si një model të menduari. 3. Kontrolli i nxënësit Nxënësi procedon me simbole dhe përpiqet të kap kuptimin e tyre. Ai aftësohet për të bërë dallimin ndërmjet njohurive konceptuale dhe njohurive mbi hapat proceduriale në përshtatje me konceptet. Interpretimi mendor bazohet në këto procedura: Së pari ka një rregull, pastaj vjen një veprim.

44. Konstruktivizmi 1. Si është lidhja ndërmjet njhurive dhe sjelljes? Ka një lidhje ndërmjet faktorëve dhe sjelljes, por sjellja përbën një tregues jo të drejtpërdrejtë të gjendjes së strukturës së dijes. Nxënësi vë në efiçencë të mësuarit Heuristik, qëe ndihmon nxënësin për të ndërmarrë strategji për të zgjidhur probleme. Në rastin e qasjes konstruktiviste është vetë nxënësi që peshon veprimet e tij. 2. Realiteti dhe rregullat Nxënësit interpretojnë realitetin e jashtëm bazuar në përvojat personale. Dija bazohet në premisën se, ne të gjithë krijojmë këndvështrime mbi realitetin, duke përdorur refleksionin e përvojës tonë. Kur nxënësi është i ndërgjegjshëm për përvojat e tij, krijon “regullat” që i nevojiten. Nxënësi përjeton procesin e të mësuarit, duke integruar modelet mendore në përvojat e tij. 3. Kontrolli i nxënësit Realiteti kontrollohet i tëri së brendshmi. Nxënësi kontrollon çfarë ka mësuar dhe si e mësoi atë. Ata bëjnë interpretimet e tyre në lidhje me realitetin objektiv, bazuar në skema.

45. V. Si ndihet nxënësi? Biheviorizmi 1. Gjendja. - Në procesin mësimor nxënësi, përgjithësisht, ndodhet në një gjendje pasiviteti. 2. Përshtatshmëria. - Nxënësi vepron në përshtatje me synimet dhe objektivat bihevioriste.

46. Konjitivizmi 1. Gjendja - Nxënësi përgjithësisht ka një gjendje pasiviteti. Nxënësi zhvillon aftësitë mendore në përshtatje me objektivat. Ai mbetet në një gjendje pasive në lidhje me interpretimin e realitetit. Po ashtu ai mbetet në një gjendje pritshmërie edhe në lidhje me vendimarrjen dhe adaptimin në praktikë të sjelljeve të reja. 2. Përshtatshmëria.- Ndërsa nxënësi përfiton sjellje të reja, mendja e tij, gradualisht, ushtrohet dhe vepron në mënyrë automatike për të kujtuar fenomenet.

47. Konstruktivizmi 1. Gjendja.– Nxënësi vepron në mënyrë aktive, duke ndërtuar në mënyrë të vazhdueshme skema në mendjen e tij. Në këtë mënyrë ai zgjeron dhe thellon kuptimin për realitetin, vepron dhe përgatitet intensivisht. 2. Përshtatshmëria.– Nxënësi krijon një konceptim kontekstual dhe koherent për fenomenet dhe objektet. Sjellja e tij i përshtatet në mënyrë automatike ristrukturimit të skemave mendore. Ai është i përgatitur për të përballuar çdo lloj situate dhe realiteti.