Ενεργειακή κρίση ή ενεργειακή ακρισία;

1. 2oΕΠΑΛ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ Ενέργεια και περιβάλλον Ενεργειακή κρίση ή ενεργειακή ακρισία; Συντονισμός προγράμματος Σοφία Κατσιαούνη

2. Η άποψη που μας ενέπνευσε… • Το ότι το μέλλον μιας κοινωνίας, είναι σε άμεση συνάρτηση με τη ενέργεια που καταναλώνει, είναι γεγονός περίπου αυτονόητο…. • Το ίδιο όμως αυτονόητο είναι και το γεγονός ότι τα ενεργειακά αποθέματα της Γης δεν θα διαρκέσουν επ’ άπειρον…. • Ο πολιτισμός μας θα μπορεί τότε να καυχιέται ότι, ως άλλος άσωτος υιός, κατασπατάλησε, σε λιγότερο από έναν αιώνα, πλούτο που χρειάστηκε εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια για να σχηματισθεί…

3. Γιώργος Γραμματικάκης στο βιβλίο του «Η κόμη της Βερενίκης» • Κι αν μου έλεγε κανείς: • -Τι θέλετε λοιπόν; Ν’ αλλάξετε την ανθρωπότητα; • Θα απαντούσα: • -Όχι, κάτι απείρως πιο μετριοπαθές: να αλλάξει η ίδια η ανθρωπότητα τον εαυτό της, όπως το έχει κάνει ήδη δυο τρεις φορές στην Ιστορία

4. Η εικόνα που μας κινητοποίησε…

5. Κι η πρώτη μας απορία…

6. Τι είναι ενέργεια; • Αν και είναι δύσκολος ο ορισμός της μπορούμε να πούμε ότι ενέργεια είναι το φυσικό μέγεθος που προκαλεί τις διάφορες μεταβολές στον υλικό κόσμο. • Ενέργεια, συνεπώς, είναι η ικανότητα ενός σώματος ή συστήματος να παράγει έργο.

7. Κανένας δεν αντιλαμβάνεται π.χ. την δυναμική ενέργεια που περικλείει μια γλάστρα στο περβάζι ενός μπαλκονιού. Όταν όμως κάποιο αδέξιο χέρι την αναγκάσει να αλλάξει θέση και να προσγειωθεί στο κεφάλι του κυρίου που στέκει από κάτω, τότε η ενέργεια της γλάστρας γίνεται σίγουρα αντιληπτή από το αποτέλεσμά της. • Την αντιλαμβανόμαστε κυρίως από τα αποτελέσματά της.

8. Η ενέργεια έχει πολλά πρόσωπα Εμφανίζεται: • σαν δυναμική ενέργεια σε ένα τεντωμένο τόξο, • σαν κινητική σ’ ένα κινούμενο όχημα, • σαν θερμική στον λέβητα μιας ατμομηχανής, • σαν ηλεκτρική στη πρίζα του σπιτιού μας, • σαν φωτεινή ηλιακή ενέργεια, • σαν χημική στη βενζίνη που καίγεται, ή • σαν πυρηνική στα καύσιμα ενός πυρηνικού αντιδραστήρα.

9. Από πού προέρχεται η ενέργεια; Ο κύκλος της παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας ξεκινά από τις αρχικές μορφές ενέργειας όπως: • ο άνθρακας, • το αργό πετρέλαιο, • ο άνεμος, • το ηλιακό φως ή • το φυσικό αέριο. Αυτές οι μορφές χαρακτηρίζονται ως πρωτογενής ενέργεια

10. Το επόμενο βήμα είναι η μετατροπή των πρωτογενών μορφών σε τελική ενέργεια όπως για παράδειγμα ηλεκτρισμός ή βενζίνη. • Τέλος, κατάλληλος εξοπλισμός ή συσκευές όπως το αυτοκίνητο ή η τηλεόραση, μετατρέπουν την τελική ενέργεια σε χρήσιμηενέργεια παρέχοντας ενεργειακές υπηρεσίες.

11. Πηγές ενέργειας • Η ενέργεια ούτε δημιουργείται αλλά ούτε και καταστρέφεται. Απλά αλλάζει μορφές. Γενικά όμως ο όρος πηγές ενέργειας περιγράφει τη δυνατότητα παραγωγής ενέργειας χρήσης. • Οι πηγές ενέργειας ταξινομούνται γενικά σε δύο κατηγορίες: μη ανανεώσιμες και ανανεώσιμες Στην κατηγορία "υπόλοιπα" κυρίως η ηλιακή ενέργεια, η αιολική και η γεωθερμική.

12. Μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας • Έτσι χαρακτηρίζονται οι πηγές οι οποίες δεν αναπληρώνονται ή αναπληρώνονται εξαιρετικά αργά για τα ανθρώπινα μέτρα από φυσικές διαδικασίες πετρέλαιο άνθρακας πυρηνική ενέργεια φυσικό αέριο

13. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας • Ως Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) έχουν οριστεί οι ενεργειακές πηγές, οι οποίες υπάρχουν σε αφθονία στο φυσικόπεριβάλλον. • Οι ΑΠΕ πρακτικά είναι ανεξάντλητες, ενώ η χρήση τους δεν ρυπαίνει το περιβάλλον

14. ηλιακή ενέργεια αιολική ενέργεια βιομάζα υδραυλική ενέργεια ενέργεια κυμάτων και ωκεανών γεωθερμική ενέργεια Οι μορφές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι:

15. Η ουσία του ενεργειακού προβλήματος Ας αναλογιστούμε • Πόσες ηλεκτρικές συσκευές έχουμε σήμερα στο σπίτι μας σε σχέση με τις συσκευές που είχαμε, ας πούμε, πριν 30 χρόνια; • ή πόσα αυτοκίνητα κυκλοφορούν τώρα στους δρόμους σε σχέση με τότε;

16. Πόσοι είμαστε και πόσο ενεργειακά δαπανηροί ο καθένας;

17. Το 1973, όταν εκδηλώθηκε η πρώτη ενεργειακήκρίση: • η τιμή του πετρελαίου πενταπλασιάστηκε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα • συνειδητοποιείται ότι υπάρχει πρόβλημα εξάντλησης των ενεργειακών αποθεμάτων. • εξαγγέλλονται για πρώτη φορά προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας και • αναζητούνται εναλλακτικές πηγές αντί των ορυκτών καυσίμων…

18. Στο μεταξύ το περιβάλλον επιβαρύνεται… • σε οικογενειακό επίπεδο τα μισά σχεδόν νοικοκυριά στον κόσμο βασίζονται στο ξύλο ή το κάρβουνο για να καλύψουν ανάγκες θέρμανσης ή προετοιμασίας του καθημερινού φαγητού.  Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας , δύο εκατομμύρια γυναικόπαιδα πεθαίνουν κάθε χρόνο λόγω της συνεχούς έκθεσής τους σε εκπομπές επικίνδυνων ουσιών στο περιβάλλον καθημερινής διαβίωσής τους

19. Παράλληλα… • Η προμήθεια των στερεών καυσίμων στις περισσότερες χώρες του τρίτου κόσμου δεν είναι και η πλέον εύκολη υπόθεση. Για παράδειγμα, σε πολλές χώρες οι γυναίκες και τα παιδιά ξοδεύουν περισσότερο από 2 ή 3 ώρες την ημέρα για τη συλλογή ξυλείας ή πόσιμου νερού. Κατά συνέπεια, δεν τους μένει χρόνος ούτε για μόρφωση ούτε για παραγωγή αγαθών που θα τους παρείχαν τη δυνατότητα αύξησης των εισοδημάτων τους.

20. σε δημοτικό επίπεδο… το νέφος Ιστορική φωτογραφία από το νέφος του Λονδίνου του 1952 και από την σύγχρονη Αθήνα Το νέφος δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μίγμα σωματιδίων και αερίων που προέρχονται από τους κινητήρες των αυτοκινήτων. Επιπλέον, ενώ το όζον αποτελεί φυσικό συστατικό της ατμόσφαιρας στα ανώτερα στρώματα, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία ιδιαίτερα στο αναπνευστικό, ενώ μακροχρόνια υπονομεύει ολόκληρο το ανοσοποιητικό σύστημα.

21. Επιπλέον • Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών,η παραγωγή και διανομή ενέργειας, ευθύνεται για το θάνατο 70.000 ανθρώπων ετησίως Μαθητές περνούν με τα πόδια μέσα από μια αποθήκη άνθρακα στο δρόμο από το σπίτι προς το σχολείο στην Jaintia Hills, της Ινδίας.  Ένα αγόρι εργάζεται σε μια αποθήκη άνθρακα στην Jaintia Hills, στην Ινδία.

22. σε περιφερειακό επίπεδο… η όξινη βροχή • Η όξινη βροχή οφείλεται στις εκπομπές διοξειδίου του θείου (SO2) και οξειδίων του αζώτου. • Επιδρά διαβρωτικά σε κάθε είδους κτιριακές εγκαταστάσεις καθώς επίσης στα φυτά και τα δένδρα..

23. Δεν έχουν  μόνο τα ορυκτά καύσιμα αρνητική επίδραση στο περιβάλλον… • Για παράδειγμα, λόγω της κατασκευής μεγάλου υδροηλεκτρικού φράγματος στην Κίνα, δύο εκατομμύρια άνθρωποι πρέπει να μεταφερθούν σε άλλη περιοχή.  • Η κάθε είδους ενεργειακή εκμετάλλευση φυσικών πόρων τα τελευταία 30 χρόνια, ήταν υπεύθυνη για την μετακίνηση 40 με 60 εκατομμυρίων ανθρώπων σ’ όλο τον κόσμο.

24. Σε παγκόσμιο επίπεδο μιλάμε για… υπερθέρμανση της Γης και κλιματικές αλλαγές

25. Λιώνουν οι πάγοι

26. Ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας Καλά νέα! Με το ρυθμό που υπερθερμαίνεται ο πλανήτης, μέσα σε 5 χρόνια το μόνο που θα χρειαστεί να κάνουμε είναι να κολυμπήσουμε ως εκεί για να τον φάμε …! Καλά νέα! Με το ρυθμό που υπερθερμαίνεται ο πλανήτης, μέσα σε 5 χρόνια το μόνο που θα χρειαστεί να κάνουμε είναι να κολυμπήσουμε ως εκεί για να τον φάμε …!

27. Εμφανίζονται ακραία καιρικά φαινόμενα

28. Μειώνονται τα αποθέματα νερού

29. .

30. Αυτό που περιγράψαμεείναι το φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίοείναι μια φυσική διεργασία. • Έτσι στη Γη επικράτησε μια μέση θερμοκρασία γύρω στους 150 C, γεγονός που επέτρεψε την ανάπτυξη της ζωής πάνω σ’ αυτή. • Η ζωή θα είχε εκλείψει χωρίς την ύπαρξη αυτούτου φαινομένου, αφού οι θερμοκρασίες θα ήταν εξαιρετικά χαμηλές.

31. Ωστόσο… … τα τελευταία χρόνια, λέγοντας "Φαινόμενο Θερμοκηπίου" δεν αναφερόμαστε στη φυσική διεργασία, αλλά στην έξαρση αυτής, λόγω της ρύπανσης της ατμόσφαιρας από τις δραστηριότητες των ανθρώπων. Έτσι λοιπόν, εξαιτίας της απελευθέρωσης στην ατμόσφαιρα μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα κυρίως από τις βιομηχανίες και τα αυτοκίνητα, συγκρατούνται μεγαλύτερα ποσά ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα με αποτέλεσμα να αυξάνεται περισσότερο από το φυσιολογικό η θερμοκρασία της Γης.

32. Και η πυρηνική ενέργεια; Μήπως αποτελεί λύση; Η πυρηνική ενέργεια είναι η ενέργεια που υπάρχει μέσα στον πυρήνα του ατόμου και μπορεί να απελευθερωθεί είτε μεσχάσηείτε με σύντηξη.

33. Πυρηνική σχάση; Τι είναι αυτό πάλι; Όταν ο πυρήνας ενός ατόμου ουρανίου βομβαρδίζεται από ένα νετρόνιο, προκαλείται «σχάση» απελευθερώνοντας ενέργεια και δύο ή τρία νετρόνια που προκαλούν τη σχάση πρόσθετων πυρήνων ουρανίου

34. Δείτε το με εικόνες Αυτή είναι η περίφημη αλυσίδα των αντιδράσεων που αποτελεί πηγή ενέργειας στους πυρηνικούς αντιδραστήρες.

35. Πυρηνική σύντηξη; Αυτό τι είναι; • Πυρηνική σύντηξη ονομάζεται η συνένωση ελαφρών  πυρήνων σε βαρύτερους με ταυτόχρονη απελευθέρωση ενέργειας Η ελεγχόμενη σύντηξη πυρήνων βρίσκεται ακόμα στο πεδίο της έρευνας Εάν κάτι τέτοιο επιτευχθεί, θα είναι δυνατή η παραγωγή τεραστίων ποσοτήτων ενέργειας χρησιμοποιώντας ως καύσιμο πυρήνες υδρογόνου, προϊόν της διάσπασης του νερού.

36. Πόσα Εργοστάσια Πυρηνικής Ενέργειας λειτουργούν στην Ευρώπη; Σήμερα τo 33% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση προέρχεται από την πυρηνική ενέργεια. Ήδη 196 πυρηνικοί σταθμοί, βρίσκονται σε λειτουργία στην Ε.Ε ενώ υπό κατασκευή βρίσκονται άλλα 17 πυρηνικά εργοστάσια.

37. Διαμάχες και ερωτήματα • Μπορεί η πυρηνική ενέργεια να αποτελέσει τη λύση των ενεργειακών και περιβαλλοντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο σύγχρονος κόσμος; • Ή συνιστά μια τεχνολογία ολέθρου;

38. Οι υπέρμαχοί της… • Πράσινη, φθηνή, ασφαλή, καθαρή ενέργεια τη χαρακτηρίζουν. • Λένε ότι είναι το μέλλον, • η λύση στην ενεργειακή κρίση, • η απάντηση στις κλιματικές αλλαγές.

39. Στην απέναντι όχθη … • περιβαλλοντολόγοι και οικολογικές οργανώσεις αντιτείνουν ότι η πυρηνική ενέργεια «δεν είναι η λύση,αλλά ένα ακόμη πρόβλημα».

40. Θεωρούν πως η πυρηνική ενέργεια: παραμένει περιβαλλοντικά ανασφαλής & επικίνδυνη Πρώτο ζήτημα που θέτουν: Πως θα διαχειριστούμε τα πυρηνικά απόβλητα; Αυτή η διαχείριση, λένε δεν μπορεί να γίνεται με την δημιουργία πυρηνικών χωματερών ή πυρηνικών σκουπιδοτενεκέδων στην γεωγραφική επικράτεια οικονομικά ή πολιτικά αδύναμων κρατών

41. Δεύτερο ζήτημα Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος χρησιμοποίησης των πυρηνικών μονάδων και των προϊόντων και υποπροϊόντων τους για στρατιωτικούς σκοπούς αλλά και για πιθανές τρομοκρατικές ενέργειες.

42. Τρίτο ζήτημα Πυρηνικά Ατυχήματα Το ιστορικό των πυρηνικών ατυχημάτων αποδεικνύει ότι η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας θα είναι πάντα επιρρεπής σε ατυχήματα που σχετίζονται με: ανθρώπινο λάθος, αστοχία στον σχεδιασμό και φυσικές καταστροφές

43. Πυρηνικά ατυχήματα

44. Το πρώτο πυρηνικό ατύχημα με διαρροή ραδιενέργειας συνέβη στον Καναδά το 1952. Ήταν ωστόσο μικρής κλίμακας και δεν προκάλεσε θύματα ή αξιόλογη ρύπανση

45. Από τότε έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 25 μικρής ή μεσαίας σημασίας ατυχήματα και ένα σοβαρό, αυτό στο Τσερνόμπιλ στις 26 Απριλίου 1986 στην Ουκρανία Φωτό: Γκράφφιτι σε δρόμο της Ρωσίας, λίγο μετά το ατύχημα

46. Πιο πρόσφατα… • Τον Φεβρουάριο του 2011 μετά από τον σεισμό στα ανοιχτά της Ιαπωνίας και το τσουνάμι που ακολούθησε, έγινε ατύχημα στους τέσσερις πυρηνικούς αντιδραστήρες του εργοστασίου παραγωγής ενέργειας της Φουκουσίμα. Τεράστιες ποσότητες ραδιενέργειας εκλύθηκαν στην περιοχή αλλά και στη θάλασσα και στον αέρα. Οι επιπτώσεις πήραν παγκόσμιες διαστάσεις και το ατύχημα χαρακτηρίστηκε εξίσου σοβαρό, αν όχι σοβαρότερο, με το Τσερνόμπιλ.

47. Επομένως η ενέργεια… • παραμένει μια τοξική υπόθεση, όχι μόνο για το κλίμα αλλά και για άλλες όψεις του περιβάλλοντος, στον βαθμό που δεν αποσυνδέεται ο πολιτισμός μας από την μεγάλη ζήτηση και την κατανάλωση και στον βαθμό που δεν αναπτύσσονται τεχνολογίες και συστήματα εξοικονόμησης και μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας.

49. Γιατί λοιπόν πρέπει να εξοικονομώ ενέργεια ; Επειδή έτσι…. • Μειώνω την κατανάλωση των ορυκτών καυσίμων που είναι μη ανανεώσιμα και τείνουν να εξαντληθούν. • Βοηθώ στην προσπάθεια της χώρας μου να μειώσει τις εισαγωγές καυσίμων και να εξαρτάται λιγότερο από αυτά. • Μειώνω τη ρύπανση του περιβάλλοντος. • Προστατεύω τη δική μου υγεία και την υγεία των ανθρώπων που αγαπώ. • Πληρώνω λιγότερα χρήματα για την ενέργεια που χρησιμοποιώ και δεν κάνω άσκοπες σπατάλες. • Δίνω το καλό παράδειγμα και σε άλλους να κάνουν το ίδιο.

50. Ας συνδέουμε λοιπόν πάντα την κατανάλωση ενέργειας με τα προβλήματα που η παραγωγή και η χρήση της προκαλεί στο περιβάλλον. • Αυτό ας μας καθοδηγεί στις δραστηριότητές μας, ώστε να εξοικονομούμε ενέργεια, όταν και όπου μπορούμε.