NIEPRAWIDŁOWOŚCI POSTAWY CIAŁA

1. dr Maciej Zawadzki Uniwersytet Szczeciński Instytut Kultury Fizycznej Zakład Rehabilitacji i Traumatologii Sportowej NIEPRAWIDŁOWOŚCIPOSTAWY CIAŁA Motto: ,,…dobrze ukształtowanego dziecięcia trzeba pilnować, aby równie dobrze rosło, aby tej pierwiastkowej budowy nie nadwyrężyło, słabych zaś i źle utworzonych tak należy kierować i prowadzić, aby te zboczenia sprostować i uchybienia, ile można naprawić”. Jędrzej Śniadecki

2. Wprowadzenie do tematu Dynamicznie rozwijająca się cywilizacja oraz towarzyszący jej postęp naukowo-techniczny powodują coraz większe ograniczenia aktywności ruchowej człowieka. Sedenteryjny tryb życia prowadzi do gorszego funkcjonowania organizmu, zmniejszenia sprawności fizycznej, gorszego samopoczucia psychicznego i powstawania zmian przeciążeniowych układu ruchu. Następstwem tych zmian są zniekształcenia narządu ruchuw postaci wad postawy ciała, skolioz, wad kończyn dolnych.

3. Epidemiologia Jak dowodzą wyniki badań, spory procent dzieci dotknięty jest niedorozwojem narządu ruchu oraz wadami postawy i bocznymi skrzywieniami kręgosłupa Badania Degi [1950] w 1931 roku wykazały występowanie wad postawy ciała 70-80 % dzieci. Przykłady częstości występowania postaw nieprawidłowych na przestrzeni ostatnich 35 lat ukazują skalę problemu: 1969 r. – 62% dzieci i młodzieży Śląska [Dobosiewicz, Łączyński 1969], 1989 r. – 65% młodej populacji Polski [Kultura fizyczna…,1989], 1992 r. – 80% dzieci 6 - lenie w Gdańsku [Przeździak, Wesołowski 1992], 2004 r. – 70% młodzieży gimnazjalnej w Łodzi [Santorek i wsp. 2004].

4. Tylko 4 proc. przedszkolaków i pierwszaków z powiatu raciborskiego (woj. śląskie) nie ma żadnej wady postawy. Pozostałe 96 procent dzieci ma skoliozę, rotację, albo asymetrię miednicy. Badania dotyczyły roczników 2000 i 2001. Przeprowadzone badania przesiewowe z terenu miasta Bielska - Białej wskazały, że u znaczącego odsetka – 96,7% populacji przebadanych dzieci i młodzieży w wieku 7-16 lat stwierdzono wady postawy ciała.

5. Postawa ciała:Postawa ciała to przestrzenny, trójwymiarowy układ poszczególnych jego części w pozycji stojącej, podlegająca zmianom w ontogenezie (definicja własna). Postawę należy traktować jako indywidualny sposób ,,trzymania się” osobnika, uwarunkowany nawykiem ruchowym, podłożem morfologicznym i funkcjonalnym oraz jego działalnością.

6. Określenie poprawności i niepoprawności postawy ciała • Zmienność w toku ontogenezy: - kształtowanie się krzywizn kręgosłupa o okresie całego rozwoju dziecka, - różne proporcje ciała w różnych okresach życia, - różny rozkład segmentarnych środków ciężkości, a co za tym idzie inna praca mięśni, • Zmienność postawy, nawet w ciągu dnia pod wpływem zmęczenia, różnych stanów psychicznych (radość, strach, przygnębienie) Postawa ciała jest uzależniona od architektury kostno – stawowo – mięśniowej (połączenie łańcuchowe). Dziecko potrafi zmieniac postawę – od bardzo złej do bardzo dobrej – w ciągu niedługiego czasu, toteż uchwycenie postawy habitualnej (nawykowej) jest rzeczą bardzo trudną.

7. Prawidłowa postawa : to taki układ ciała, jaki spotykany jest najczęściej w populacji osób zdrowych w danym okresie ontogenezy, zapewniający optymalną wydolność statodynamiczną i odpowiednie warunki do funkcjonowania wszystkich narządów i układów. • Cechy postawy prawidłowej: • głowa prosto w osi ciała, • barki na jednym poziomie, • łopatki ściągnięte, • miednica ustawiona symetrycznie, • brzuch lekko wciągnięty, • pośladki napięte, • nogi ustawione równolegle, • wyprostowane w stawach kolanowych • stopy prawidłowo ustawione i obciążone, • ręce ułożone swobodnie wzdłuż tułowia • Postawa prawidłowa zależy od: • prawidłowego ukształtowania układu kostno – więzadłowego, • dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego, • sprawnie działającego układu nerwowego

8. Postawy nieprawidłowe: • Błędy postawy – to odmiennie od przyjętych za prawidłowe kształty lub usytuowania poszczególnych części ciała polegające na wyraźnym zwiększeniu lub zmniejszeniu ich fizjologicznego wygięcia, uwypuklenia czy oddalenia w stosunku do pionu i poziomu, będące objawem nawykowego sposobu ,,trzymania się”, dające się świadomie doraźnie zredukowac napięciem mięśni. • Wady postawy – to niewłaściwe usytuowanie lub kształt części ciała, utrwalone lub powstałe na podłożu patologicznym: - błędy postawy utrwalone, wymagające odpowiednio dobranego postępowania korekcyjnego, - reflektoryczne, odbarczające ustawienie ciała cofające się po ustąpieniu bólu, - wrodzone lub nabyte, deformujące sylwetkę, zniekształcenia ciała wymagające kinezyterapii lub zachowawczo nieodwracalne.

9. Wady postawy okresu szkolnego • Wady postawy w płaszczyźnie • strzałkowej: • plecy okrągłe, • plecy wklęsłe, • plecy wklęsło – wypukłe, • plecy płaskie • Wady postawy w płaszczyźnie czołowej: • boczne skrzywienie kręgosłupa • Wady kończyn dolnych: • kolana szpotawe, • kolana koślawe, • płaskostopie, • stopy płasko - koślawe

10. Wady postawy ciała (płaszczyzna strzałkowa) plecy wklęsłe plecy okrągłe plecy okrągło - wklęsłe plecy płaskie

11. Skoliozy • skoliozy funkcjonalne (boczne skrzywienie kręgosłupa) • skoliozy strukturalne (deformacja trójpłaszczyznowa)

12. Wady kończyn dolnych • Wady kolan • Wady stóp Stopa płasko - koślawa Stopa płaska

13. Przyczyny powstawania wad postawy ciała • Czynniki fizjologiczne : istotą jest tu nawyk nieprawidłowej postawy. Dla dziecka z wadą postawy nawykowa postawa nieprawidłowa jest czymś naturalnym, zwykłym i nie wymagającym wysiłku - zaburzenia czucia głębokiego, krótkowzrocznośc. • Czynniki morfologiczne: polegają na występowaniu dystonii mięśniowej w obrębie kręgosłupa, nadmiernym napięciu i rozciągnięciu pewnych grup więzadeł oraz części torebek stawowych. • Czynniki środowiskowe : dotyczą warunków życia człowieka: - nie unormowany tryb życia; - złe warunki higieniczne i bytowe; - nie przebywanie na świeżym powietrzu; - brak ćwiczeń ruchowych, hipokinezja; - przyjmowanie jednorodnych i długotrwałych pozycji ( w szkole i w pracy, podczas odpoczynku (niedostosowane ławki szkolne, nieodpowiednie noszenie teczki).

14. Rozpoznawanie błędów i wad postawy ciała • Badanie u specjalisty – lekarz ortopeda • Badanie w szkole – nauczyciel specjalista gimnastyki korekcyjnej • Badanie w domu – rodzice • Badanie w domu - samoocena postawy - metoda wzrokowa (przed lustrem) - plantokonturografia (odbitki stóp)

15. Wybrane metody oceny postawy ciała Płaszczyzna czołowa a) zdjęcie rtg, b) bad. wzrokowe, c) test Adamsa Płaszczyzna strzałkowa: Wzrokowa ocena wybranych elementów postawy, Wykrywanie stawach przykurczów rzutujących na postawę: - przykurcz zginaczy stawu biodrowego (test Thomasa), - przykurcz mięśni kulszowo – goleniowych, - przykurcz barków (test ścienny Degi), - test prawidłowej ruchomości kręgosłupa – test skłonu tułowia, - test postawy – test Matthiassa.

16. Jak zapobiegać powstawaniu nieprawidłowych postaw – ogólne zalecenia • Nauczyć się i utrwalić prawidłowe wzorce wykonywania podstawowych ruchów, • Nauczyć się praktycznie stosować prawidłowe ruchy podczas życia codziennego, • Usunąć z otaczającego środowiska przedmioty i sprzęty wymuszające ruchy lub pozycje przeciążeniowe, • Nauczyć się prawidłowych form i sposobów wypoczynku i rekreacji – odciążenie kręgosłupa, • Nauka przyjmowania właściwej – prawidłowej postawy ciała i utrzymanie jej w życiu codziennym, • Racjonalne odżywianie, • Uprawianie ruchu – przeciwwaga dla sedenteryjnego trybu życia, • Prawidłowy sen

17. Ruch – najlepsze lekarstwo Dziękuję za uwagę!