ส่งเสริมสุขภาพ

ส่งเสริมสุขภาพ Health Promotion ทิพาพร เสถียรศักดิ์พงศ์

"การส่งเสริมสุขภาพ"หรือ"HEALTH PROMOTION"หมายถึง "ขบวนการส่งเสริมให้ประชาชน เพิ่มสมรรถนะในการควบคุม และปรับปรุงสุขภาพของตนเอง ในการบรรลุซึ่งสุขภาวะอันสมบูรณ์ ทั้งทางร่างกาย จิตใจ และสังคม" บุคคล และกลุ่มบุคคลจะต้องสามารถบ่งบอก และตระหนักถึงความมุ่งมาดปรารถนาของตนเอง สามารถตอบสนองต่อปัญหาของตนเอง และสามารถเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อม หรือปรับตนให้เข้ากับสิ่งแวดล้อม หรือปรับตนให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมได้ อีกทั้งยังสามารถควบคุมปัจจัยต่างๆ ที่มีผลต่อสุขภาพ เช่น ลดปัจจัยเสี่ยงที่ก่อให้เกิดมะเร็ง การขาดการออกกำลังกาย การขาดจิตสำนึกในเรื่องของความปลอดภัย ทำให้เกิดอุบัติเหตุ หลีกเลี่ยงจากสิ่งแวดล้อมเป็นพิษที่เป็นสาเหตุที่ทำลายสุขภาพ ขณะเดียวกันก็ให้ความสำคัญ หรือเน้นให้การเพิ่มในด้านปัจจัยส่งเสริมสุขภาพ เช่น การออกกำลังกายมากขึ้น รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดี • ประกาศกฎบัตรออตตาวาที่ประเทศแคนนาดา ปี 1986 • http://hp.anamai.moph.go.th/soongwai/statics/about/soongwai/topic002.php

กฎบัตรออตตาวาเพื่อการส่งเสริมสุขภาพ(Ottawa Charter for Health Promotion) • การสร้างนโยบายสาธารณสุขเพื่อสุขภาพ(Build healthy publicPolicy) • การสร้างสรรค์สิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพ(Create supportive environment) • การเสริมสร้างกิจกรรมชุมชนให้เข้มแข็ง(Strengthen community action) • การพัฒนาทักษะส่วนบุคคล(Develop personal skills) • การปรับเปลี่ยนระบบบริการสุขภาพ(Reorient health services) • (พิศมัยจันทรวิมล, 2541 : 3 ) http://www.swu.ac.th/royal/book6/b6c3t1.html

การสร้างเสริมสุขภาพ • คือ กระบวนการเกื้อหนุนและสนับสนุนส่งเสริมให้บุคคลและกลุ่มคนมีความสามารถในการควบคุมดูแลสุขภาพของตัวเองและพัฒนาสุขภาพของตัวเอง จะเห็นได้ว่าการสร้างเสริมสุขภาพที่จะได้ผลดี บุคคลและกลุ่มคนต้องเป็นผู้กระทำเอง ไม่ใช่รอหรือหวังพึ่งบริการจากแพทย์และบุคลากรสาธารณสุขเท่านั้น • การเปลี่ยนแปลงที่ดีนั้นเกิดขึ้นจากตัวเอง เรียกว่าเป็นการเปลี่ยนแปลงจากภายใน (inside out) หากหวังแต่การเปลี่ยนแปลงโดยพึ่งหยูกยาและความช่วยเหลือจากภายนอกหรือจากบุคคลอื่นก็จะเป็นการเปลี่ยนแปลงจากภายนอก (out-side in) ซึ่งจะไม่ยั่งยืน เมื่อความช่วยเหลือ คำแนะนำหรือหยูกยาหมดไป สุขภาพของเขาก็จะกลับมาแย่เดือนเดิมหรืออาจจะแย่กว่าเดิมด้วยซ้ำ • http://www.thaihealth.or.th/forum/105/5840

โอดอนเนลล์(O’ Donnell) ได้ให้ความหมายไว้ว่าการส่งเสริมสุขภาพ หมายถึงวิทยาศาสตร์และศิลปะในการช่วยให้ประชาชนเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตไปสู่สภาวะ (Edelman and Mandle. 1994 : 16; citing O’ Donnell. 1987. Definition of Health Promotion) • ครูเตอร์และดีวอร์ (Kreuter and Devore) ได้ให้ความหมายไว้ว่าการส่งเสริมสุขภาพหมายถึงกระบวนการสนับสนุนด้านสุขภาพโดยให้บุคคลครอบครัวชุมชนภาคเอกชนและภาครัฐร่วมมือปฏิบัติเพื่อการมีสุขภาพที่ดี(Edelman and Mandle. 1994 : 16; citing Kreuter and Devore. 1980. Reinforcing of the Health Promotion.) • สุรเกียรติอาชานานุภาพ (2541 : 10) ได้ให้ความหมายไว้ว่าการส่งเสริมสุขภาพหมายถึง กระบวนการส่งเสริมให้ประชาชนเพิ่มสมรรถนะในการควบคุมและพัฒนาสุขภาพของตนเอง • http://www.swu.ac.th/royal/book6/b6c3t1.html1/2/2011

องค์การอนามัยโลก(1986)ได้ให้ความหมายไว้ว่าหมายถึง กระบวนการที่ประชาชนสามารถเพิ่มความสามารถในการควบคุมและปรับปรุงสุขภาพให้บรรลุถึงความสมบูรณ์ จิตใจสังคมกลุ่มชุมชนและบุคคลต้องเข้าใจรู้ปัญหาความอยากได้ความต้องการและการปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมของสังคมและธรรมชาติ • เพนเดอร์(Pender 1987 : 4,57)กล่าวว่าการส่งเสริมสุขภาพประกอบด้วยกิจกรรมต่างๆที่มีผลโดยตรงต่อการเพิ่มระดับความสมบูรณ์และการบรรลุเป้าหมายในชีวิตของบุคคลครอบครัวชุมชนและสังคม • Green และKreuter (1991)ได้ให้ความหมายไว้ว่าหมายถึงผลรวมของการสนับสนุนทางด้านการศึกษา(Educational supports) และการสนับสนุนด้านสิ่งแวดล้อม(Environmental supports) เพื่อให้เกิดผลทางการกระทำ/ปฎิบัติ(action) และสภาพการณ์(conditions) ของการดำรงชีวิตที่จะก่อให้เกิดสภาวะสุขภาพที่สมบูรณ์ • http://www.thaihed.com/html/show.php?SID=115

กฎบัตรออตตาวาว่าด้วย การส่งเสริมสุขภาพ • เพิ่มความสามารถของชุมชน สร้างสิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพ • พัฒนา • ทักษะ • ส่วนบุคคล • กลยุทธ์การสร้างสุขภาพ • Enable • Mediate • Advocate ปรับระบบบริการสุขภาพ สร้างนโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพ

Build capacity Partner • Global • Government • Community • Corporate Advocate Invest Regulate & legislate Bangkok Charter www.med.cmu.ac.th/home/file/extra/uhosnet/.../by-Chatree.ppt

การพัฒนาระบบบริการสุขภาพ แบบเครือข่าย • บนหลักการ • ประกันคุณภาพ • ประกันราคา • เข้าถึงบริการ • บริการระดับสูง ต้อง • คุ้มค่าการลงทุน • ความเชี่ยวชาญเฉพาะ • เป็นเครือข่ายบริการ 2 ล้านคน Ex. Cent. 1 ล้านคน ตติยภูมิ 2 แสนคน ทุติยภูมิ ระดับ 3 8 หมื่นคน ทุติยภูมิ ระดับ 2 3-5 หมื่นคน ทุติยภูมิ ระดับ 1 ปฐมภูมิ 1 หมื่นคน บริการระดับต้น ประชาชน-ท้องถิ่น ดำเนินการได้ ท้องถิ่น ชุมชน ครอบครัว ตนเอง แพทย์ระดับปฐมภูมิและทุติยภูมิ ระดับต้น 1: 10,000 GP:SP = 40:60

หลักในการสร้างเสริมสุขภาพหลักในการสร้างเสริมสุขภาพ 1.สัมมาทิฐิ ต้องมีทัศนคติที่ถูกต้องในการสร้างเสริมจะต้องทำเอง ไม่มีขาย ไม่มีให้ขอสุขภาพของเราจะต้องทำเอง มีเงินก็ซื้อไม่ได้ ถ้าท่านคิดว่าสุขภาพหมอทำให้ท่านคิดผิดท่านก็ไม่สำเร็ 2. สุขภาพเป็นขบวนการที่ต่อเนื่อง คือเมื่อเราเกิดอยู่ในท้องพ่อท้องแม่ อยู่ในมดลูกของแม่ในขณะที่อยู่ในมดลูกถ้าแม่แข็งแรงลูกก็แข็งแรง ถ้าลูกแข็งแรงคลอดออกมาเป็นเด็กก็แข็งแรง ถ้าเด็กแข็งแรงเป็นผู้ใหญ่ก็แข็งแรง ถ้าเป็นผู้ใหญ่แข็งแรงเป็นผู้อายุก็แข็งแรง สุดท้ายชีวิดมีเกิด แก่ เจ็บ ตาย เป็นธรรมดา ไม่มีใครที่จะไม่ตาย 3. อาหาร น้ำหนักตัวที่เหมาะสม (วัดส่วนสูงเป็น ซ.ม.) = อาหารที่เหมาะสม ส่วนสูง ชาย ลบ 150 = น้ำหนักที่เหมาะสม +- 2 หญิง ลบ 110 = น้ำหนักที่เหมาะสม +- 2

หลักในการสร้างเสริมสุขภาพหลักในการสร้างเสริมสุขภาพ 4. การออกกำลังกาย ฝึกให้แข็งแรง อดทน ยึดหยุ่น ว่องไว ทรงตัวดีขึ้น5.สร้างสุขภาพจิต 5.1 มีมิตรสหาย ทุกคนต้องมีมิตร 5.2 ต้องรู้จักแก้ไขอุปสรรค ไม่มีใครไม่มีปัญหา อย่าหนีอุปสรรค 5.3 รู้จักพอ พอทุกอย่าง 5.4 เยินยอตน เกิดมาเป็นคนจะต้องรู้จักเยินยอตนเอง ต้องรู้จักภาคภูมิใจในตนเอง 5.5 ต้องปรับตัว คนที่สุขภาพจิตไม่ดีก็คือ คนที่ปรับตัวไม่ได้ โดยเฉพาะข้าราชการ ปัจจุบันเปลี่ยนแปลงค่อนข้างเร็ว แต่ก่อนนี้ราชการจะเปลี่ยนแปลงอะไรต้องบัวไม่ซ้ำน้ำไม่ขุ่น เดี๋ยวนี้ไม่ใช่ เปลี่ยนแปลงค่อนข้างมาก ท่านจะต้องปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อมใหม่นี้ให้ได้6.อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่ดี สิ่งแวดล้อมประกอบด้วย ครอบครัว สิ่งที่มีชีวิต สิ่งที่ไม่มีชีวิต ลม ฟ้า ฝน แต่โดยทั่วไปต้องเริ่มที่ในครอบครัว ถ้าใครยิ่งมีอายุมากเท่าไหร่ ก็ยิ่งจะต้องอยู่ในครอบครัวมากขึ้นเท่านั้น

การจะทำให้มีสุขภาพดีต้องพิจารณาจากองค์ประกอบ 5 ประการ1. การกิน หากกินผิดนอกจากจะแก่เร็วแล้ว ยังทำให้ป่วยด้วยอาหารที่ทำลายสุขภาพมากที่สุดคือ เนื่อ นม ไข่ 2.การนอน3.การทำงาน ผมไปจัดคอร์สสุขภาพที่สวนสามพาน 4.การผักผ่อน ตอนนี้จะแนะนำให้รู้ก่อนว่า กิน นอน ทำงาน ถ้าทำผิดสุขภาพจะไม่ดีอายุสั้น5.การออกกำลังกาย

ขอบคุณค่ะ

ส่งเสริมสุขภาพ