SYSTEMU ORGANIZACJI RYNKU CUKRU W UNII EUROPEJSKIEJ

1. SYSTEMU ORGANIZACJI RYNKU CUKRU W UNII EUROPEJSKIEJ Metody pozyskiwania środków z funduszy UE Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

2. Branżowy rynek cukru Burak cukrowy jest podstawowym surowcem do produkcji cukru we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Łączna powierzchnia uprawy tej rośliny wynosi prawie 2 mln ha. Stanowi to 2,5% gruntów ornych i 1,4% użytków rolnych. W światowej produkcji cukru maleje udział cukru buraczanego. Na początku lat 90-tych stanowił 37% światowej produkcji tego towaru (około 42 mln ton) a pod koniec dekady zmniejszył się do około 27%. Natomiast pozostałą część (około 73%) stanowi cukier z trzciny cukrowej. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

3. Branżowy rynek cukru System organizacji rynku cukru obejmuje cukier oraz izoglukozę. Izoglukoza to produkt hydrolizy skrobi zawartej w pszenicy i kukurydzy. Produkt ten zastępuje cukier z buraków cukrowych i trzciny cukrowej, ma zastosowanie przy produkcji napojów, lodów, przetworów owocowych i warzywnych. Rynek branżowy cukru obejmuje następujące produkty: • cukier z buraków cukrowych i trzciny cukrowej, • buraki cukrowe, • trzcinę cukrową, • melasę, • płynny cukier i syropy, • sztuczny miód i karmel, • pulpę buraczaną, • produkty uboczne z cukru, • izoglukozę, • syropy z izoglukozy, • syrop inulinowy. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

4. Ewolucja organizacji rynku cukru System organizacji rynku cukru Unii Europejskiej ustanowiony został w 1967 r. i od tego czasu ulegał stosunkowo niewielkim modyfikacjom rozporządzeniu Rady Europejskiej nr 2038/1999 z 13 września 1999 r. Reforma MacSharry’ego z 1992 r. nie objęła sektora cukrowego, podobnie jak zmiany WPR w ramach Agendy 2000. Jedyna istotna modyfikacja systemu polegała na wprowadzeniu w 1995 r. mechanizmu dopasowywania wielkości kwot produkcyjnych do zobowiązań Wspólnoty w ramach WTO Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

5. Ewolucja organizacji rynku cukru Czego dotyczyły zasady wprowadzone w ramach WTO • minimalnego dostępu do rynku – 5% spożycia • zmniejszenia ilości i wartości subsydiów eksportowych – zmniejszenie wielkości o 21% (do około 1274 tys. ton) w latach 1995-2000 a wydatki o 36% (do około 480 mln zł) w przypadku Polski dopłaty zmniejszają się sukcesywnie ze 127,5 tys. ton do 104,4 tys. ton i odpowiednio 47 mln USD do 32 mln USD • redukcji ceł – średnio dla wszystkich produktów ograniczono o 36% Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

6. Rodzaje kwot produkcji cukru i ich przeznaczenie Trzy podstawowe funkcje kwot: • gwarantują wielkość produkcji • umożliwiają stabilizacją wielkości sprzedaży • umożliwiają stabilizację cen cukru • kwota A – na zaopatrzenie rynku wewnętrznego (czyli odpowiada wewnętrznej konsumpcji cukru w UE ) • kwota B – przeznaczony na eksport po cenach subsydiowanych ze składek płaconych przez producentów i na zaopatrzenie rynku krajowego (jako uzupełnienie kwoty A – około 20% kwoty A) • kwota C – nadwyżka ponad kwoty A i B , przeznaczona na eksport bez dotacji i musi być wyeksportowana do 31 XII roku kalendarzowego po zakończeniu sezonu Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

7. Kwotowanie produkcji Kwotowanie produkcji cukru w UE pozwala stabilizowaćprodukcję , sprzedaż i ceny cukru w ramach określonego limitu. Kwoty cukru A + B przydzielane przez UE poszczególnym Ministerstwom rolnictwa krajów członkowskich rozdzielał pomiędzy przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją cukru (spółki i koncerny). dalszy rozdział kwot dla cukrowni cukrownie zawierają umowy kontraktacyjne ze swoimi plantatorami na odpowiednią ilość buraków Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

8. Ewolucja organizacji rynku cukru Wszystkie cukrownie w UE rozliczają się z plantatorami na podstawie zawartości cukru w burakach. Plany kontraktacji surowca sporządza się dla buraków o standardowej zawartości cukru – 16%. Przykład: jeżeli cukrownia otrzyma kwotę A produkcji cukru w ilości 100 tys. t i przewiduje, że uzyska z 1 tony buraków 125 kg cukru to jest zobowiązana wydać rolnikom uprawnienia na dostawę 800 tys. t (100 000t / 125kg) buraków kwoty A. Według tej samej zasady wydawane są rolnikom zezwolenia na dostawę buraków z kwoty B oraz C - jeżeli cukrownia zamierza produkować cukier, który będzie przeznaczony na eksport bez dopłat. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

9. Ceny Opłacalność produkcji cukru w ramach kwoty A + B zostaje zagwarantowana poprzez ceny ustalane corocznie przez Radę Ministrów UE. System cen na cukier opiera się na cenie docelowej, która określa poziom cen oczekiwany przez producentów. Cena docelowa obowiązuje na cukier biały, nie pakowany, standardowej jakości, na bazie loco fabryka, załadowany na środek transportu wskazany przez nabywcę Podstawową rolę pełni cena interwencyjna cukru białego luzem loco fabryka wynosi ona 95 % ceny docelowej Cena interwencyjna od sezonu 1993/94 wynosi 631,9EUR/t i jest to cena po której powinny być realizowane zakupy interwencyjne cukru z kwot A i B jeżeli zostały wyprodukowane w danej kampanii i nie sprzedane. Praktycznie ceny wolnorynkowe cukru w UE są w zależności od kraju, firmy wyższe o 10%,15% od ceny interwencyjnej Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

10. Ceny buraków cukrowych Ceny buraków cukrowych - ustalane są w oparciu o: • cenę interwencyjną cukru, • marżę przetwórczą, • standardową wydajność cukru – 13% (z 1 tony 13%) dotyczy to buraków o zawartości 16% cukru, • przychody cukrowni ze sprzedaży melasy, • koszt dostawy buraków Od sezonu 1993/94 cena podstawowa (bazową) na buraki wynosi – 47,67 EUR/t Producenci buraków cukrowych otrzymują jednak cenę obniżoną o wielkość opłat na dotowanie eksportu od 2 do 39,5% ceny podstawowej. Czyli świadczą opłaty podstawowe i dodatkowe. Cena minimalna na buraki cukrowe wynosi : • 98% ceny podstawowej dla buraków w kwocie A • 60,5% do 98% ceny podstawowej w kwocie B Cukrownie są zobowiązane płacić plantatorom co najmniej cenę minimalną za buraki kontraktowane w ramach kwoty A i B. Ceny za buraki C dostarczone poza kwotami nie są gwarantowane i mogą być znacznie niższe od cen minimalnych. Bardzo ważną cechą cen urzędowych w Unii Europejskiej jest ich niezmienność w długich, wieloletnich przedziałach czasu. Pozwala to na stabilizację dochodów plantatorów buraka cukrowego i producentów cukru. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

11. System kompensowania kosztów przechowywania W UE istnieje system kompensowania kosztów przechowywania cukru. Przechowywaniem zajmują się cukrownie i licencjonowane magazyny. Wszystkie firmy muszą posiadać uprawnienia oraz pomieszczenia składowe spełniające wymagania techniczno – sanitarne. Wszyscy producenci cukru są zobowiązani do wnoszenia opłat na tworzenie funduszu przeznaczonego na rekompensatę kosztów przechowywania cukru. Zwrot kosztów magazynowania przysługuje z tytułu przechowywania cukru kwoty (A i B). O zwroty kosztów magazynowania mogą się starać firmy, których obroty roczne wynosiły 10 tys. ton a średnio w miesiącu 500 ton. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

12. Dodatkowe dopłaty W Unii Europejskiej istnieją również dopłaty do : - kosztów zastosowania cukru (kwoty A i B) przy produkcji artykułów chemicznych, lekarstw, etanolu na paliwo oraz pozostałych wyrobów. Dopłaty pokrywają różnicę między cenami cukru wyprodukowanego w UE a cenami światowymi. Jest to rekompensata za utracone korzyści kiedy to firmy przed regulacją rynku zaopatrywały się w tańszy cukier z importu. - dopłaty do eksportu cukru (kwotowego) zawartego w przetworach żywnościowych i nie żywnościowych (na terenie UE istnieją listy takich towarów). Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

13. Komitet Zarządzania Cukrem Całym systemem administrowania cukrem w UE zajmuje się Komitet Zarządzania Cukrem z siedzibą w Brukseli a z jego ramienia Krajowe Agencje interwencyjne. Są one zobowiązane do: • skupu interwencyjnego • pobierania opłat produkcyjnych i składek na magazynowanie a następnie przekazanie ich do funduszu FEOGA • zwrotów kosztów za magazynowanie • licencjonowanie eksportu i wypłacanie subwencji do cukru w ramach kwoty A i B • realizacji dopłat za cukier używany w przemyśle chemicznym • kontrola upraw buraków do produkcji etanolu na paliwo (rolnicy na odłogowanych powierzchniach mogą uprawiać buraki na ten cel). Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

14. Założone cele organizacji rynku cukru  równomierna podaż rynkową cukru we Wspólnocie przy ograniczonych wydatkach budżetowych- możliwa dzięki systemowi samofinansowania  zapewnienie stałych dochodów plantatorom buraków cukrowych  ograniczanie interwencji – było wynikiem elastycznego dopasowywania kwotowanej produkcji do cen światowych, konsumpcji i importu  pomoc ekonomiczną krajom ACP – gwarancje cenowe w ramach ich eksportu preferencyjnego do UE Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

15. krytyka systemu  brak konkurencji prowadził do dużej segmentacji rynku i koncentracji przemysłu cukrowego  wysokie koszty regulacji rynku z powodu dużej różnicy między cenami unijnymi i światowymi, przy wysokich cłach importowych.  konieczność eksportu nadwyżek produkcyjnych z dopłatami powoduje ujemne skutki dla krajów rozwijających się, które mają ograniczony dostęp do rynku Wspólnoty.  intensyfikacja produkcji cukru miała negatywny wpływ na środowisko naturalne. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

16. Konsekwencje Rundy Urugwajskiej GATT • wielkość kwot produkcyjnych była corocznie na okres jednego sezonu (a nie na okres 6 lat) • kwota całkowita (A+B) równa ma być sumie przewidywanego zużycia cukru w Unii oraz dopuszczalnej wielkości subwencjonowanego eksportu • przed 1 października każdego roku na podstawie prognoz dotyczących produkcji, spożycia, importu i przewidywanego stanu zapasów dokonuje się bilansu dla określenia ilość cukru, która musi być wyeksportowana w czasie sezonu. Odejmując od niej limit zapisany w porozumieniu WTO, otrzymuje się ilość, która musi być wyeksportowana bez dopłat Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

17. Ewolucja organizacji rynku cukru Propozycje Komisji przewidują pozostawienie uregulowań preferencyjnych dla importu z krajów ACP, Indii i niektórych innych krajów. Zapewni się w ten sposób pokrycie zapotrzebowania europejskich rafinerii (we Francji, Portugalii, Finlandii i Wielkiej Brytanii), dla których dostawy surowca z UE nie są wystarczające. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

18. System rezerw obowiązkowych W1974 r., gdy we Wspólnocie wystąpiły braki w zaopatrzeniu w cukier, związane z gwałtownym wzrostem cen na rynku światowym, wprowadzono system rezerw obowiązkowych, do których utrzymywania zobowiązany jest każdy producent cukru w UE. Początkowo wynosiły one 10% kwoty A, ale potem uległy zmniejszeniu i obecnie wynoszą 3%, co daje rezerwę około 400 tys. t, odpowiadającą jedenastodniowej konsumpcji w Unii. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

19. regulacje handlu zagranicznego Do podstawowych instrumentów stosowanych w regulacjach handlu zagranicznego cukrem w Unii Europejskiej zalicza się: • opłaty celne podstawowe i dodatkowe, • kontyngenty taryfowe, • opłaty eksportowe, • dopłaty eksportowe, • licencje eksportowe/importowe. funkcja regulacji: ochrona rynku unijnego przed nieograniczonym importem i eksportem grożącym destabilizacją rynku wewnętrznego, oraz funkcja dodatkowa – monitoring przeprowadzanych operacji handlowych. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

20. regulacje handlu zagranicznego Do czerwca 1995 r. włącznie głównymi instrumentami stosowanymi do ochrony rynku wewnętrznego UE były cena progu i zmienne opłaty wyrównawcze, które stanowiły barierę zapobiegającą napływowi tańszego surowca z krajów trzecich. Zgodnie z przyjętymi postanowieniami GATT, od 1 lipca 1995 r. obciążenia importowe przyjęły formę stawek celnych, określanych we Wspólnej Taryfie Celnej. Ustalane corocznie cło podstawowe w okresie 1995/96–2000/01 musiało zostać stopniowo obniżone o 20%. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

21. Regulacje handlu zagranicznego W ramach porozumień GATT/WTO zerową stawkę celną Unia Europejska stosuje wobec krajów Afryki, Karaibów i regionu Pacyfiku (kraje ACP)3 oraz Indii, które mają zagwarantowaną możliwość eksportu określonych partii cukru do krajów Piętnastki. Obecnie zapewnia się tym państwom roczny eksport cukru do Wspólnoty w wysokości 1.304.700 t. Istnieją również dodatkowe możliwości importu cukru w ramach unijnych zobowiązań GATT. Unia Europejska ma otwarty kontyngent taryfowy w wysokości 85.463 t na import cukru trzcinowego z przeznaczeniem do rafinacji. Całkowita kwota tego kontyngentu została rozdzielona pomiędzy Brazylię (23.930 t), Kubę (58.969 t), oraz inne państwa trzecie (2564 t). Przy imporcie tego rodzaju cukru obowiązuje stawka celna 9,8 euro/100 kg Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

22. Regulacje handlu zagranicznego W celu zapewnienia odpowiedniego poziomu podaży cukru na rynku wewnętrznym, Unia Europejska zagwarantowała sobie prawo do nakładania dodatkowych opłat eksportowych. Głównym zadaniem wprowadzanych opłat eksportowych jest ograniczenie wywozu cukru z obszaru Wspólnoty, w przypadku przewidywanych niedoborów rynkowych. Instrument ten może zostać zastosowany, gdy cena cukru na rynkach światowych jest wyższa od ceny interwencyjnej cukru białego w Unii Europejskiej. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

23. Regulacje handlu zagranicznego Zgodnie z porozumieniami GATT/WTO, Unia Europejska zobowiązała się do redukcji o 21% ilości subsydiowanego eksportu cukru w okresie 1995/96–2000/01, a tym samym do redukcji wydatków budżetowych przeznaczonych na eksport cukru z dopłatą w okresie kolejnych sześciu lat o 36%. Na wspólną organizację rynku cukru z Funduszu (FEOGA) kierowane jest ok. 4% środków finansowych, z czego ponad 70% przeznaczone jest na stosowanie dopłat eksportowych. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

24. Licencjonowanie eksportu/importu cukru w Unii Europejskiej Zasady licencjonowania importu cukru W Unii Europejskiej systemem licencjonowania objęty jest: • niepreferencyjny import cukru białego i cukru surowego oraz syropu inulinowego i melasy, • preferencyjny import cukru białego i surowego (cukier importowany do UE przy zerowej stawce celnej), • specjalny preferencyjny import cukru (cukier importowany do UE po obniżonej stawce celnej, z przeznaczeniem do rafinacji). Importu cukru bez preferencji licencje są wymagane gdy tonaż importowanego produktu jest wyższy od 2000 kg. Importu cukru preferencyjnego objęty jest licencjonowaniem dla każdej ilości sprowadzanego towaru. Aby otrzymać licencję, importer zobowiązany jest wystąpić z wnioskiem o jej wydanie do kompetentnej instytucji kraju członkowskiego. Razem z wnioskiem o wydanie licencji importer zobowiązany jest złożyć zabezpieczenie w ściśle określonej wysokości (dla cukru jest to 3 EURO/tonę), które zostaje mu zwrócone po udokumentowaniu prawidłowego wykonania importu. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak

25. Regulacje handlu zagranicznego Razem z ofertą eksporter składa zabezpieczenie w wysokości 11 euro/100 kg cukru białego, które ulega przepadkowi na rzecz agencji, jeśli nie spełni on warunków oferty. Oferty przetargowe nie mogą zostać wycofane. Każda oferta przetargowa powinna zawierać następujące dane: numer wezwania do składania ofert, nazwisko i adres oferenta, ilość eksportowanego cukru białego oraz wysokość dopłat eksportowych w euro/100 kg cukru białego. Wygrywają przetarg te oferty, w których zadeklarowana stawka dopłaty eksportowej jest niższa od maksymalnej stawki dopłaty eksportowej ustalonej przez Komisje Europejską. Opracowanie: Wawrzyniec Czubak