Globalny (agregatowy) rynek

1. Globalny (agregatowy) rynek

2. Cel zajęć • Przedstawienie współzależności makroekonomicznych na globalnym rynku • Rozwinięcie zagadnienia związanego z zagregowanym popytem i zagregowaną podażą

3. Zagadnienia: • Podstawowe współzależności makroekonomiczne • Globalny (zagregowany) popyt • Istota zagregowanego popytu • Czynniki kształtujące zagregowany popyt • Globalna (zagregowana) podaż • Istota zagregowanej podaży • Czynniki kształtujące zagregowaną podaż • Produkt potencjalny a produkt realny (prawo Okuna)

4. Współzależności makroekonomiczne

5. X ROW Współzależności makroekonomiczne Rynek dóbr i usług finalnych NX C Z Te NP I NX G B rząd G-T Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa Td Rynki finansowe Sc Sc S Rynek czynników produkcji Y NI

6. Zagregowany popyt

7. Zagregowany popyt AD - pokazuje przebieg zagregowanych wydatków na dobra i usługi przy różnych poziomach cen w pewny okresie czasu. AD – pokazuje na jaki poziom (Y) produkcji będzie zapotrzebowanie przy danym poziomie cen. AD wykazuje ujemny związek między ogólnym poziomem cen a całkowitym zasobem dóbr i usług, które konsumenci, przedsiębiorstwa, rząd pragnie nabyć w gospodarce w danym okresie.

8. Zagregowany popyt P P1 P0 AD Y1 Y0 Y Nachyleni jej wynika z oddziaływania cen na konsumpcję i stopę oprocentowania. Tzn. spadek cen powoduje, że ludzie mogą kupić więcej za posiadaną przez siebie gotówkę, zatem wzrasta realne bogactwo, co napędza popyt konsumpcyjny, a ponadto spadek cen wywołuje wzrost realnych zasobów pieniądza i obniżenie stopy procentowej, co zwiększa popyt inwestycyjny.

9. Zagregowany popyt • Obniżenie poziomu P powoduje wzrost Y (produktu narodowego). • Zmiana ta zależy od nachylenia krzywej AD, które zależy od: • relacji stopy procentowej (R) na zmianę wielkości realnych zasobów pieniądza M M= - hR • relacji wydatków inwestycyjnych (I) na zmianę stopy procentowej (R) I = - dR • relacji wydatków konsumpcyjnych (C) na zmianę realnego bogactwa (Y) C = bY • relacji transakcyjnego popytu na pieniądz (Mt) na zmianę poziomu dochodu narodowego (Y) Mt = kY

10. Zagregowany popyt Czynniki kształtujące AD: Wydatki konsumpcyjne Poziom oszczędności Wydatki inwestycyjne Wydatki rządowe Eksport netto

11. Zagregowany popyt Krzywa AD przesuwa się w prawo lub w lewo jeśli zachodzą zmiany w: - dochodzie realnym, - stopach procentowych, - przewidywanej stopie inflacji, - przyszłej aktywności gospodarczej, która może wywołać zmiany w planowanych wydatkach lub gustach klientów.

12. Zagregowany popyt P AD0 AD1 Y Ekspansywna polityka fiskalna Ekspansywna polityka monetarna

13. Zagregowana podaż

14. Zagregowana podaż AS odnosi produkt narodowy do ogólnego poziomu cen. AS – dodatni związek między ogólnym poziomem cen a całkowitą ilością dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w danym okresie, czyli wraz ze wzrostem produkcji należy oczekiwać wzrostu cen.AS w długim okresie podaż staje się coraz bardziej pozioma, ograniczona istnieniem naturalnej stopy bezrobocia. P P1 P0 ASs Y0 Y1 Y

15. Zagregowana podaż • Keynesiści zakładali P constans zatem ASs jest pozioma w krótkim okresie. • By spowodować wzrost Y do poziomu pełnego zatrudnienia nie ma potrzeby wzrostu P • wzrasta Y bo wzrasta zatrudnienie lub • wzrasta Y bo nastąpiła iluzja pieniądza (bez podnoszenia zatrudnienia) • lecz • przy pełnym zatrudnieniu wzrost Y wywołuje wzrost P P ASs Y

16. Zagregowana podaż przy długookresowej krzywej ASL mamy koniec iluzji pieniądza Wg klasyków AS jest pionowa (czyli istnieje stała relacja między Y i P) co jest związane z naturalną stopą bezrobocia. Produkcja uzyskiwana jest na poziomie potencjalnym. P ASL Y

17. Zagregowana podaż • Nachylenie AS zależy od: • rozmiarów iluzji pieniężnej i częściowo wskutek tego, że właściciele zasobów nie są w stanie podnieść cen natychmiast w ślad za ogólnym poziomem cen (Dopiero po pewnym okresie ceny mogą być przetworzone na wzrost kosztów. Zanim koszty nie dogonią cen, producenci będą zwiększać produkcję by zebrać dodatkowe zyski.) • stopnia łatwości uruchomienia zasobów w momencie wzrostu cen, • dostępności niewykorzystanych zasobów • stopnia ścisłości ustalenia wysokości płac w umowach zbiorowych pracy zawieranych ze związkami zawodowymi

18. Zagregowana podaż • Determinanty możliwości wytwórczych gospodarki: • Zasoby siły roboczej • Zasoby kapitałowe • Zasoby naturalne • Postęp naukowo – techniczny (innowacyjność) • Wiedza • Reprodukcja czynników produkcji

19. Zagregowana podaż OTOCZENIE środowisko ekonomiczne klienci – nabywcy wyrobów konkurencja bezpośrednia / pośrednia czynniki kulturowe / społeczne / demograficzne czynniki historyczne czynniki produkcji środowisko prawne / polityczne / legalne dostawcy czynników produkcji instytucje współpracujące wzorce Unii Europejskiej środowisko technologiczne Rys. Uwarunkowania podaży dóbr i usług krajowych

20. Zagregowana podaż • Krzywa AS przesuwa się (wg teorii ekonomii) jeśli zachodzą zmiany: • w podaży zasobów produkcyjnych, • technologii lub wydajności pracy, • w instytucjach, które maja wpływ na efektywność wykorzystania zasobów l ich produktywności

21. Produkcja potencjalna • Maksymalne rozmiary produkcji (produkcję potencjalną) wyznaczają: • możliwości wytwórcze gospodarki, • nagromadzone zapasy oraz • możliwości importowe. • W praktyce jednak oferowane na rynku (faktyczne - AS) ilości towarów nie są równe potencjalnej produkcji w kraju.

22. Produkcja potencjalna Produkcja potencjalna = produkcja faktyczna 1. w rzeczywistości nie wszystkie czynniki wytwórcze znajdują zastosowanie, a zatem możliwości produkcyjne nie są w pełni wykorzystywane, 2. część krajowej produkcji zostaje wyeksportowana lub zużyta na wewnętrzne potrzeby, nie trafiając w ogóle na rynek (np. produkcja na własne potrzeby gospodarstw rolnych, straty i ubytki itd.). Z drugiej strony krajowa podaż dóbr i usług uzupełniana jest przez towary importowane z zagranicy. faktyczną wielkość produkcji oferowana na rynku, wyznacza stopień wykorzystania możliwości produkcyjnych kraju

23. Produkcja potencjalna KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH - PPFProduction Possibility Frontierjest krzywą, która pokazuje alternatywne kombinacje dwóch dóbr (x, y), które kraj może wyprodukować wykorzystując w pełni wszystkie swoje zasoby i używając najlepszej dostępnej z danym momencie technologii. Wtedy gospodarka będzie znajdowała się na linii PPF (punkt B). Jeśli jest położona poniżej wtedy znajduje się w punkcie suboptymalnym (punkt A), tzn. nie wykorzystuje w pełni co najmniej jednego rodzaju zasobu. Jeśli zaś jest położona powyżej (punkt C) to oznacz, że jest to punkt poza możliwościami produkcji tej gospodarki. Ujemne nachylenie krzywych możliwości produkcyjnych pokazuje, że jeśli chce kraj wytworzyć więcej dobra x (przesunięcie z x0 do x1) musi zrezygnować z części produkcji dobra y (przesunięcie z y0 do y1).

24. Produkcja potencjalna X X1 X0 Y1 Y0 Y

25. Produkcja potencjalnaPrawo Okuna Arthur Okun oszacował tą wielkość nieczynnych zasobów dla społeczeństwa. Prawo Okuna, mówi że dla każdego procentu wzrostu rzeczywistej stopy bezrobocia powyżej naturalnej stopy bezrobocia, luka GNP powiększa się o 2.5%. Przy naturalnej stopy bezrobocia produkcja osiąga wielkość potencjalną.

26. Reprodukcja

27. ODTWARZANIE ZWIĄZKÓW I RELACJI ZACHODZĄCYCH MIĘDZY LUDZMI W PROCESIE ICH SPOŁECZNEGO DZIAŁANIA UJĘCIE SPOŁECZNE UJĘCIE RZECZOWE UJĘCIE BIOLOGICZNE RE( z łac.)ZNÓW, NA NOWO, POWTÓRNIE ROZMNAŻANIE LUDZI KOPIA ORGINAŁU ROZMNAŻANIE ROŚLIN W CELACH UŻYTKOWYCH KOPIOWANIE CZEGOŚ REPRODUKCJA POWTARZANIE CZEGOŚ ROZMNAŻANIE ZWIERZĄT W CELACH UŻYTKOWYCH ODTWARZANIE PRODUCTIO ( z łac.) TWORZYĆ, PRODUKOWAĆ,PRZEDŁUŻAĆ... . . . UJĘCIE PSYCHOLOGICZNE UJĘCIE EKONOMICZNE ODTWARZANIE PAMIĘCI NIEUSTANNE ODTWARZANIE WSZYSTKICH WARUNKÓW I CZYNNIKÓW BIORĄCYCH UDZIAŁ W PRODUKCJI W CELU JEJ STAŁEGO KONTYNUOWANIA

28. PROCES CIĄGŁEGO I NIEUSTANNIE POWTARZAJĄCEGO SIĘ ODNAWIANIA PRODUKCJI DÓBR MATERIALNYCH SIŁY ROBOCZEJ ORAZ STOSUNKÓW EKONOMICZNYCH JEMU TOWARZYSZĄCYCH CIĄGŁE I NIEUSTANNE ODTWARZANIE WSZYSTKICH WARUNKÓW I CZYNNIKÓW BIORĄCYCH UDZIAŁ W PRODUKCJI W CELU JEGO STAŁEGO KONTYNUOWANIA REPRODUKCJA GOSPODARCZA CIĄGŁE I NIEUSTANNE ODTWARZANIE . . . STOSUNKÓW EKONOMICZNYCH DÓBR MATERIALNYCH SIŁY ROBOCZEJ

29. DOBRA MATERIALNE PEŁNA ODNAWIALNOŚĆ ODNAWIALNOŚĆ WIĘKSZA NIŻ PEŁNA NIEPEŁNA ODNAWIALNOŚĆ SIŁA ROBOCZA STAŁA ILOŚĆ, NIEZMIENNA JAKOŚĆ WZROST ILOŚCIOWY I JAKOŚCIOWY W STOPNIU POŻĄDANYM I WYSTARCZAJĄCYM OBNIŻENIE ILOŚCI I JAKOŚCI PONIŻEJ POZIOMU DOPUSZCZALNEGO STOSUNKI EKONOMICZNE UTRZYMUJĄ SIĘ NA STAŁYM POZIOMIE ULEGAJĄ POSZERZENIU I POGŁĘBIENIU ULEGAJĄ OGRANICZENIU, ZERWANIU I SPŁYCENIU PROSTA ROZSZERZONA ZAWĘŻONA RODZAJE REPRODUKCJI REPRODUKCJA GOSPODARCZA CHARAKTER REPRODUKCJI SKALA AKUMULACJI NIE WYSTĘPUJE DODATNIA UJEMNA (DEAKUMULACJA) ROZMIARY PRODUKCJI ZWIĘKSZAJĄ SIĘ W KOLEJNYCH OKRESACH ZMNIEJSZAJĄ SIĘ W KOLEJNYCH OKRESACH NIE ZMIENIAJĄ SIĘ, UTRZYMUJĄ SIĘ NA DOTYCHCZASOWYM POZIOMIE STAN GOSPODARKI STAGNACJA NIE ROZWIJA SIĘ ROZWÓJ DYNAMICZNY WZROST, ZMIANA STRUKTURY KRYZYS, REGRES

30. REPRODUKCJA DÓBR MATERIALNYCH CIĄGŁE ODTWARZANIE I PRZEKSZTAŁCANIE W PROCESIE PRODUKCJI CZĘŚCI PRODUKTÓW PRACY LUDZKIEJ W I NA POZIOMIE WYŻSZM LUB RÓWNYM WIELKOŚCI ZUŻYTEJ W TOKU POPRZEDNIO REALIZOWANEJ PRODUKCJI ŚRODKI PRODUKCJI ŚRODKI KONSUMPCJI ŚRODKÓW KONSUMPCJI (DÓBR KONSUMPCYJNYCH) ŚRODKÓW PRODUKCJI ZASOBÓW MATERIAŁOWYCH BEZPOŚREDNIEJ KONSUMPCJI POŚREDNIEJ KONSUMPCJI ŚRODKÓW PRACY PRZEDMIOTÓW PRACY DOBRA TRWAŁEGO ŻYWNOŚC UŻYTKU INFRASTRUKTURA TECHNICZNO- EKONOMICZNA, SOCJALNO-BYTOWA I KULTURALNO- OŚWIATOWA ODZIEŻ NARZĘDZIA SUROWCE MASZYNY PÓŁFABRYKATY . . . URZĄDZENIA NARZĘDZIA REPRODUKCJA SIŁY ROBOCZEJ AKUMULACJA

31. ODTWARZANIE DEMOGRAFICZNE (BIOLOGICZNO- FIZJOLOGICZNE) REPRODUKCJA S I Ł Y R O B O C Z E J CIĄGŁE ODTWARZANIE ZDOLNOŚCI DO PRACY, LUDZKIEJ SIŁY ROBOCZEJ I UCZESTNICTWA JEJ W PROCESACH PRODUKCJI W OPARCIU O BEZPOŚREDNIĄ KONSUMPCJĘ POŚREDNIĄ KONSUMPCJĘ ŻYWNOŚĆ DOBRA TRWAŁEGO UŻYTKU ODZIEŻ INFRASTRUKTURA TECHNICZNO- EKONOMICZNA, SOCJALNO -BYTOWA I KULTURALNO -OŚWIATOWA . . . . . . REPRODUKCJA DÓBR MATERIALNYCH

32. AKUMULACJA PROCES GROMADZENIA ŚRODKÓW RZECZOWYCH I FINANSOWYCH Z CZĘŚCI WYTWORZONEGO PRODUKTU KRAJOWEGO BRUTTO - NIE PRZEZNACZONEGO NA SPOŻYCIE LECZ NA ZWIĘKSZENIE ZASOBU MAJĄTKU NARODOWEGO PRZEZNACZENIE INWESTYCJA PRODUKCYJNA INWESTYCJA NIEPRODUKCYJNA PRZYROST ŚRODKÓW OBROTOWYCH SALDO HANDLU ZAGRANICZNEGO STRUKTURA

33. Warunek równowagi makroekonomicznej AS = AD + I niepl = AD + zap niepl 1. AS > AD zap niepl > 0 Przy każdej cenie P1 wyższej niż P* ilość dóbr i usług dostępnych będzie przewyższać wielość popytu zgłaszanego. 2. AS < AD zap niepl < 0 Przy cenie P2 poniżej P* wielość popytu na dobro i usługi przewyższy wielkość podaży. Na rynku występuje niedobór dóbr i usług. 3. AS = AD zap niepl = 0

34. Warunek równowagi makroekonomicznej P – poziom cen w kraju AD AS  P1 P* P2 Y* Y – dochód narodowy AD1 AS2 AD2 AS1

35. Przykłady Polityka ekonomiczna, która ma na celu wpłynąć na AD za pewnie wpłynie i na AS. Przykład: wzrost G może spowodować ekspansje – podniesienie poziomu produkcji Y krajowej i przypuszczalnie wzrost cen. Podobne skutki może wywołać redukcja podatków. P P2 P1 AS AD1 AD2 Y1 Y2 Y

36. Przykłady Przy obniżce stóp podatkowych, która zwiększy skłonność ludzi do pracy i produkcji może nastąpić również przesunięcie AS. P P1 P2 AD AS1 AS2 Y1 Y2 Y

37. Przykłady STAGFLACJA Pogorszenie t of t, AS w lewo, Y spada, P rosną (tj. inflacja i stagflacja) Wtedy rząd musi wprowadzić aktywną politykę fiskalną lub pieniężną by uzyskać przesunięcie AD w prawo co niestety daje wzrost cen P ale co istotniejsze powoduje wzrost Y (produkcji) 1 P P3 P2 P1 AS1 AS0 2 AD0 AD1 Y2 Y3 Y1 Y

38. Przykłady Przykłady dewaluacja - spadek wartości pieniądza krajowego na skutek wzrostu kursu walutowego gdy spodziewamy się dewaluacji a ona nie występuje płace nominalne w rosną, prowadzi to do AS w lewo, i uzyskujemy wzrost P i spadek Y ponadto oczekiwania dewaluacyjne powodują wzrost R nominalnej, a w konsekwencji spadek inwestycji co powoduje, iż AD przesuwa się lewo 1 P P2 P1 P3 AS1 AS0 2 AD1 AD0 Y3Y2 Y1 Y

39. Przykłady Jeśli gospodarka znajduje się w stanie pełnego zatrudnienia, nie można uzyskać dodatkowej produkcji w celu skompensowania wzrostu M i V. W efekcie krzywa zagregowanej podaży przybierze postać linii pionowej. Wtedy zwiększenie zasobów pieniądza, ludzie będą mieli więcej pieniędzy niż chcą utrzymywać w postaci płynnej, spowoduje, że będą oni chcieli się pozbyć tego nadmiaru. Spowoduje to przesunie krzywą AD z 1 do 2. Wpłynie to na wzrost cen, a produkcja pozostanie bez zmian. AS P P2 P1 AD1 AD2 Y Y

40. Przykłady Przykłady Gdy gospodarka nie znajduje się w stanie pełnego zatrudnienia, wtedy wielkość produkcji może wzrosnąć wraz ze wzrostem cen. Bowiem wówczas krzywa AS nachylona jest dodatnio. AS P P2 P1 AD1 AD2 Y1 Y2 Y

41. ModelKeynesa

42. ModelKeynesa Narzędzia polityki fiskalnej: podatki, wydatki rządowe, transfery

43. ModelKeynesa Zał. funkcje behawioralne Funkcje C, I, G , NX – funkcje behawioralne, bowiem opisują zachowanie poszczególnych klas podmiotów (sektorów gospodarki)

44. INWESTOR INFORMACJE A B C D E 1. minimalny nakład (w mld) 100 200 100 300 300 2. oczekiwana rentowność przed finansowaniem 12% 10% 5% 2% 1% 3. koszt funduszy inwestycyjnych (R) 5% 5% 5% 5% 5% 4. ostateczna rentowność inwestycji (2-3) + 7% +5% 0% -3% -4% 5. decyzja tak tak ? nie nie ModelKeynesa Funkcja inwestycji w rzeczywistości inwestycje zależą od: spodziewanych kosztów, efektów inwestycyjnych tzn. od planowanej rentowności Całkowita wartość inwestycji w gospodarce wyniesie I = 100 + 200 + 100 = 400 (przy zał. że firma C podejmie decyzje pozytywną) Gdy stopa procentowa wzrośnie do 8% I = 300 Gdy stopa procentowa spadnie do 2% I = 700 tab. Decyzje inwestycyjne w gospodarce

45. ModelKeynesa I = e – d R gdzie: e – autonomiczne inwestycje, d – współczynnik wrażliwości inwestycji na zmianę stopy procentowej 0< d < 1, R – stopa procentowa Inwestycje zatem nie zależą bezpośrednio od wysokości NP. Zakładamy, w naszym modelu, że inwestycje są stałe, tj. I= I0

46. ModelKeynesa Funkcja wydatków rządowych wydatki rządowe zależą od wielu czynników: politycznych (opcja polityczna), społecznych i innych, których nie można łatwo kwantyfikować. Zakładamy zatem G = G0

47. ModelKeynesa Funkcja eksportu netto Funkcja eksportu netto: uproszczona NX = x – f Yrozwinięta NX = x – m - fY – nR X = x – nR Z = m +f Y Gdzie xto automatyczny eksport x> 0, zaś f to krańcowa skłonność do importu 0< f < 1, fY to wielkość importu (wyższy Y daje wyższy import) Krańcowa skłonność do importu (MPI - f) – pokazuje, jaką część każdego dodatkowego pieniądza dochodu narodowego podmioty krajowe chcą wydawać na dodatkowy import. Dla uproszczenia zakładamy NX = NX0

48. ModelKeynesa J.M. Keynes zajmował się krótkim okresem, w którym akceptowana jest rola popytu, a podaż jest dana (egzogeniczna) i występuje zał. stałości cen. C= f (Y) Jeśli dochód wzrośnie o Y to wywoła to wzrost konsumpcji o C. Założymy, iż pierwsza pochodna (tj. C/Y) jest >0, druga pochodna jest =0. zatem funkcja jest liniowa.

49. ModelKeynesa Funkcja konsumpcji – pokazuje poziom zamierzonej konsumpcji całkowitej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych C = a + bY a – wyraz wolny (opisywany również C0) konsumpcja autonomiczna - zamierzona konsumpcja przy zerowym poziomie dochodu. (tj. konsumpcja autonomiczna nie zależy od dochodu) a > 0

50. ModelKeynesa krańcowa / marginalna skłonność do konsumpcji (MPC- marginal propensity to consume) jest pierwszą pochodną funkcji konsumpcji. graficznie, MPC jest to () nachylenie krzywej konsumpcji = arc tg b = tg – 1. Skoro 0 < b < 1, to 00 <  < 450 . Interpretacja ekonomiczna brzmi: część każdego dodatkowego zł rozporządzalnego dochodu, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na wzrost konsumpcji. Według badań empirycznych w długim okresie czasu MPC zwykle kształtuje się w granicach 0.80 – 0.85. MPC = C/Y