Oppstalling av økologisk kalv

1. Oppstalling av økologisk kalv Britt I. F. Henriksen Byggseminar, Stjørdal 23. – 24. november

2. Kva er ein kalv? • 0 – 6 månader • Ikkje ferdig utvikla drøvtyggar • Stor overflate i fohold til vekt – stort varmetap • Lite feittreservar til å kompensere for avkjøling • Vil ha kroppskontakt med andre kalvar

3. Økologisk kalv • Skal få die i minst tre dagar etter fødselen • Drikke av smokk fram til ein månaders alder • Fôrast med naturleg mjølk frå same art i tre månader, og helst morsmjølk

4. Økologisk kalv • Skal gå gradvis over frå mjølkefôring til beitebruk • Skal få økologisk fôr • Skal ikkje få mjølk frå kyr som er under behandling med legemiddel med tilbakehaldingstid • Skal ut på beite

5. Dyrehelse og dyrevelferd- IFOAM-prinsippa • Helseprinsippet • Vi skal fremme god helse, og førebygge • Økologiprinsippet • Etterlikne økologiske system og kretslaup • Tilfredstille dyras naturlege behov (artsspesifikk åtferd, artsspesifikt fôr og fôring) • Varsomhetsprinsippet • Menneskeleg omsorg – grip inn når nødvendig og omgå dyra på ein venleg måte • Rettferdighetsprinsippet • Gjer vel mot dyra frå fødsel til slakt

6. Naturen som ideal • Kua vil trekke seg bort • Tørre område i skjul • Ku og kalv isolert eit par dagar • Kalven vil etterkvart leike med andre kalvar • Kalv dier mor i fleire månader • Gradvis fråvenning

7. Tilpasse omgivelsane til dyret – og ikkje motsatt

8. Rammene for oppstalling-Økoregelverket • Tilpassa dyras naturlege behov og instinkt • Lett tilgang til fôr og reint vatn • God ventilasjon og dagslys

9. Ulike oppfôringsmåtar • Kalv dier morku i tre døgn, deretter bøttefôring e.l. • Kalv dier i lengre periode, ut over dei tre første døgna • Kalv dier ammeku (fosterku)

10. Plassering av kalv • Bør plasserast lett synleg (både inne og ev ute) • Skjerma for konstant trekk og fukt • Ikkje inntil ein yttervegg • Ev diriger kaldlufta opp mot taket med ei plate • Tørr og trekkfri liggeplass • Tilrettelegge for smokkfôring • Tenk dyreflyt (flytt kort, med kamerat)

11. Spedkalvar • Toklimabinge • Liggeareal med tre veggar og tak • Gir lun og trekkfri liggeplass Foto Inger Hansen

12. Plasskrav • Dyretettleik avpassa dyras åtferdsmessige behov (avh av storleik og kjønn) • Dyra skal kunne innta alle naturlege stillingar og utføre alle naturlege rørsler • Arealkrav frå 2011 (øko): • 1,5 m2/dyr inntil 100 kg • 2,5 m2/dyr inntil 200 kg

13. Liggebås for stor Liggebås tilpassa med stolpe i bakkant

14. Golv og kvileområde • Jamt men ikkje glatt golv • Minst halvparten av samla golvareal skal vere tett (øko) • Kvileområdet skal ha nok strø til å halde dyra tørre og reine

15. Ingen kontakt Maks ei veke i enkeltbinge (øko) Kalvane skal sjå og kome i berøring med andre dyr

16. Kalvingsbinge • Ein per 25 dyr i lausdrift • Plassering uforstyrra men sentralt • Helst ikkje felles kalvingsbinge • Ku flyttast til kalvingsbinge 2 – 3 dg før kalving • Vurder antal bingar i forhold til kalvingsmønster

17. Kalvingsbinge Foto Britt Henriksen Foto Ellen Kristin Syrstad

18. Kalv dier morku lenge • Ku og kalv i kalvingsbinge e.l. i 3-4 dg for å etablere godt band • Kan krevje ekstra kalvingsbingar avhengig av kalvingsmønster

19. Kalv dier morku • Ku og kalv saman i lausdrift eller binge • Kalvane skal ha eit kalvegjømme med tett gulv • Gangareal tilpassa kalveklauvar • Kalv går fritt i båsfjøs heile døgnet • Kan lett bli skittent i fjøset • Restriktiv diegiving • Kalvar i gruppebinge og sleppt ut nokre gonger per dag

20. Kalv dier ammeku (fosterku) • Strøbinge for ei eller fleire ammekyr + kalvar • Binge med liggebås for fleire ammekyr • Ammekubingar skal ha eit kalvegjømme • Ved liggebåsfronten om det er liggebås til ammekyrne • Anbefalt minst 1,0 m2 per kalv opp til 100 kg og 1,25 m2 opp til 150 kg vekt. • Fleire ammekyr i same binge lettar avvenninga • Men må følge med at alle kyrne blir dia og alle kalvane får nok mjølk • Kalvane kan vere effektive smittespreiarar

21. Spørjeundersøking ku-kalv og diing • 1/3 av dei spurte lar kalven gå saman med morku lengre enn råmjølksperioden • Halvparten av desse synes separasjonen mellom ku og kalv er vanskeleg

22. Fråskiljing ku og kalv – reduser stress • Gradvis nedtrapping • Separer minst to kalvar samtidig • La ku og kalv kunne ha kontakt gjennom bingeskilje e.l. utan at kalv kan die • La ku og kalv få ”kosestund” etter kalv har drukke og ku er mjølka • Ta kalven frå kua og la kua bli ståande eit døgn i bingen

23. Velferdsplanlegging • Alle bruk bør lage seg ei plan for korleis ein vil forbetre drifta • ANIPLAN-kalv jobber med å utarbeide eit system for velferdsvurdering og velferdsplanlegging for økokalv • Vurder status • Sett opp prioriteringar og løysingar vha kollega eller rådgjevar • Innsats • Evaluer og ny status

24. Oppstalling av økologisk kalv • Tenk kalv og kalvens naturlege behov • Behov for varme • Sugebehov • Behov for kontakt med andre kalvar • Behov for kontakt med morku? • Behov for plass til leik • Behov for vatn og riktig fôr og fôring • Tilpass omgivelsane til kalven

25. Takk for meg!