E N D
1. BIR TEKSTIL SIRKETINDE KAPASITE ARTIRIMI UYGULAMASI
Doç. Dr. Mesut Kumru / Dogus Üniversitesi
YAEM 2010, Sabanci Üniversitesi, 30 Haziran – 2 Temmuz, 2010, Istanbul
2. IÇERIK Giris
Firma Tanitimi ve Problem
Yöntem
Satis Tahminleri
Mevcut Durum Maliyet Analizi
Tevsi Yatirimi Fizibilite Degerlendirmesi
Net Simdiki Deger Yöntemi ile Tevsi Yatiriminin Degerlendirilmesi
Sonuç
3. GIRIS Isletmeler zaman içerisinde yer alan gelismelere bagli olarak verimliligi ve kaliteyi optimize etmek, maliyetleri düsürmek, talebe göre üretimi arttirmak veya alternatif ürün çesitlerine geçebilmek için sürekli yatirim projeleri gelistirmek zorundadirlar.
Proje, yatirim planlamasinin temelini olusturur.
4. GIRIS Yatirimlarin siniflandirilmasinda belirli bir standart yoktur.
Dünya Bankasi ve Birlesmis Milletler Gelisme Örgütü’ne göre yatimlar su sekilde siniflandirilmistir: Komple yeni yatirim, genisleme (tevsi) yatirimi, darbogaz giderme yatirimi, modernizasyon yatirimi, yenileme yatirimi, kalite düzeltme-gelistirme yatirimi.
5. GIRIS Genisleme (tevsi) yatirimlari mevcut üretimi artirmak amaciyla yapilan yatirimlardir.
Bu çalismada, Türkiye ev tekstili sektörünün önde gelen bir firmasinda, dünya ve ülke genelinde gelisen talebe bagli olarak, kapasite artirimi ihtiyaci ortaya konmus ve bu ihtiyacin ne sekilde giderilebilecegi incelenmistir.
6. FIRMA TANITIMI VE PROBLEM Çalismaya konu sirket, 1999 yilinda ev tekstil ürünlerine yönelik ticaret yapmak üzere Istanbul’da kurulmus, 2002 yilinda 38 000 dönüm arazi üzerine 11 000 m² kapali alanda Çorlu’da faaliyete geçmistir.
Kapali alan içerisinde 16 adet armürlü dokuma, 10 adet jakarli dokuma, ve 4 adet lazer brode makineleri ile üretime baslamistir.
7. FIRMA TANITIMI VE PROBLEM Tül ve dantelalar ile perdeler - iç storlar ve perde - yatak farbelalari olmak üzere iki ayri ürün grubu üzerinde çalismaktadir.
Bugün itibariyle ayda 60 000 m brode perde ve buna paralel olarak dokuma ve jakarli dokuma üretim kapasitesine sahiptir.
Ürünlerinin tamami ihracata dönük olarak pazarlanmakta, bunlarin büyük bir kismi Rusya ve Ukrayna’ya yapilmaktadir.
8. FIRMA TANITIMI VE PROBLEM Kapasite problemi Brode imalat bölümünde ortaya çikmistir.
Gelen siparislerin kisa metrajli ve raportlarin degisken olmasi, sik sik desen ve renk degisimini gerektirmesi makinelerde duruslara yol açmakta, bu da zaman kaybina bagli olarak maliyet artisi getirmektedir
Çözüm olarak, talep azligi / fazlaligi veya acilligi karsisinda esneklik saglayabilecek nitelikte takviye makinelerin alinmasi gündeme gelmistir.
9. FIRMA TANITIMI VE PROBLEM Dolayisiyla, sirket makine parkini yenilemek istemekte, bazi makineleri elden çikartarak yenilerini almayi düsünmektedir.
Böylece, isletme maliyeti daha düsük, daha hizli ve esnek üretim yapabilen makinelerle rekabette üstünlük saglanabilecektir.
Yeni desen çalismalarina ve egilimlerine cevap vermek açisindan da yeni makineler yararli olabilecektir.
10. YÖNTEM 1. Firmanin 2003 - 2009 yillari arasindaki geçmis satislari incelenerek regresyon analizleriyle 2010 - 2019 dönemi için 10 yillik satis tahminleri yapilmistir. Tahminlerin, tevsi yatirimini gerektirecek talep potansiyelini ortaya koydugu görülmüstür.
2. Yilda 720 000 m olan brode tül perde üretim kapasitesinin % 33 artisla 960 000 m düzeyine çikartilmasina karar verilmistir.
11. YÖNTEM 3. Öngörülen tevsi yatiriminin 2010 – 2019 dönemini kapsayan ayrintili fizibilite degerlendirmesi yapilmistir.
4. Degerlendirmelerde Net Simdiki Deger yöntemi kullanilmistir.
12. SATIS TAHMINLERI Sirket, her biri 15 000 m/ay üretim yapan 4 adet Lasser Tandem brode makinesi ile her biri 3 750 m/ay üretim yapan 16 adet armürlü dokuma makinesine sahip bulunmaktadir.
Bu makine parki ile tesisin mevcut kapasitesi 3 vardiya itibariyla 60 000 m/ay, ya da 720 000 m/yil’dir.
13. SATIS TAHMINLERI Sirketin 2003 - 2009 yillari arasindaki geçmis satislari ürün gruplari bazinda incelenmistir.
Satislar sabit fiyatlarla (33.3 TL / m) itibariyle verilmistir.
2009 yili satis miktari yaklasik 580 000 m olup mevcut üretim kapasitesinin % 81’ne karsilik gelmektedir.
14. SATIS TAHMINLERI Geçmis Satislar (Milyon TL)
Yil: 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Tül / 4.1 5.1 4.5 5.7 7.6 8.0 8.1 dantelalar:
Perde, / stor /
farbelalar: 7.6 10.9 7.3 12.2 10.8 11.1 11.2
Toplam: 11.7 16.0 11.8 17.9 18.4 19.1 19.3
15. SATIS TAHMINLERI Geçmis satislar üzerinde SPSS 16.0 paket programi kullanilarak regresyon analizleri yapilmis, asagidaki dogrular olusturulmustur.
Tül ve dantelalar: 3.14 + 0.75x, standart hata: 0.75, R²: 0.771 (ayarli R²: 0.694)
Perde, stor ve farbelalar: 7.42 + 7.80x, standart hata: 2.07, R²: 0.322 (ayarli R²: 0.095)
Toplam: 10.56 + 1.53x , standart hata: 2.49, R²: 0.558 (ayarli R²: 0.410)
16. SATIS TAHMINLERI 2010 – 2019 dönemi ürün gruplari bazinda tahmini satislar (Milyon TL)
Yil: 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Tül /
Dantela 9.1 9.9 10.6 11.4 12.1 12.9 13.6 14.4 15.1 15.9
Perde /
stor / far. 13.7 14.4 15.2 16.0 16.8 17.6 18.3 19.1 19.9 20.7
Toplam: 22.8 24.3 25.8 27.4 28.9 30.5 31.9 33.5 35.0 36.6
17. SATIS TAHMINLERI 24 Milyon TL satis düzeyinde tam kapasiteye ulasilmaktadir (2011 yili).
Artan talebe bagli olarak 2010 yilindan itibaren tevsi yatirimina ihtiyaç duyulmaktadir.
En az 5 yillik artan talebi karsilayabilecek ek kapasite ihtiyaci 240 000 m / yil ( 20 000 m / ay) olup, toplam kapasitenin 960 000 m / yil’a çikarilmasi halinde 2016 yilinda tam kapasite
18. SATIS TAHMINLERI kullanimina erisilebilecektir (yaklasik 32 Milyon TL).
Bu nedenle, 2015 yilinda ikinci bir tevsi yatirimina ihtiyaç duyulmaktadir.
Tevsi yatirimi için 1 adet Lasser Tandem brode makinesi (550 000 $ adet) ile her biri 5 000 m/ay üretim yapan 4 adet armürlü dokuma makinesine (50 000 $ adet) ihtiyaç vardir.
19. SATIS TAHMINLERI Böylece, firmanin ayda 60 000 m (3 vardiyada) olan üretim kapasitesi 20 000 m artis ile 80 000 m / ay’a ulasacaktir.
Diger makineler ve tesisler (kumas hazirlama, kursun dikimi, devere (çözgü), depolar, jakarli dokuma, mamul kontrol ve katlama ile gerekli elektrik, su, basinçli hava, yag vb yard. tesisler, desen hazirlama olanaklari) bu kapasite artisina ayak uydurabilecek düzeydedir
20. MEVCUT DURUM MALIYET ANALIZI Direk isçilik ve direk malzeme maliyetleri (mevcut durum)
Birim Maliyet (TL/m) Yillik Maliyet (TL)
(305 cm en) (720000 m x c)
Perde (a) Brode (b) Toplam (a+b)
Direkt isçilik 4.76 1.24 6.00 4 320 000
Direkt malzeme 1.73 3.81 5.54 3 988 800
Toplam 8 308 800
21. MEVCUT DURUM MALIYET ANALIZI Yardimci isletme giderleri (54 400 TL) dahil, amortisman hariç genel imalat gideri 6 004 400 TL’dir.
Amortisman cetveli 2010-2013 (1 462 459 TL), 2014 (597 990 TL), 2015-2019 (0 TL) seklindedir.
Amortisman ilave edildiginde genel imalat gideri 6 004 400 + 1 462 459 = 7 466 859 TL olmaktadir.
22. MEVCUT DURUM MALIYET ANALIZI Amortisman hariç, toplam atölye maliyeti (sinai maliyet) = 8 308 800 + 6 004 400 = 14 313 200 TL’dir.
Mevcut durumdaki genel giderler (yönetim, pazarlama, nakliye, vb.) asagidaki sekildedir.
23. MEVCUT DURUM MALIYET ANALIZI Genel giderler (mevcut durum)
Genel gider kalemleri 2010 yili için (TL)
Yönetim giderleri 986 000
Finansman giderleri 24 140
Satinalma nakliye giderleri 239 414
Satis nakliye giderleri 999 945
Satis-pazarlama ihracat giderleri 1 714 192
Toplam 3 963 691
24. MEVCUT DURUM MALIYET ANALIZI Firmanin 2010 -2019 döneminde elde edebilecegi kar miktarlari
Amortismansiz Toplam Yil Atölye Maliyeti Genel Gider Amortisman Maliyet Ciro Kar
2010 14.3 4.0 1.5 19.8 22.8 3.0
2011 15.2 4.1 1.5 20.8 24.0 3.2
2012 15.2 4.1 1.5 20.8 24.0 3.2
2013 15.2 4.1 1.5 20.8 24.0 3.2
2014 15.2 4.1 0.6 19.9 24.0 4.1
2015 15.2 4.1 0 19.9 24.0 4.1
2016 15.2 4.1 0 19.9 24.0 4.1
2017 15.2 4.1 0 19.9 24.0 4.1
2018 15.2 4.1 0 19.9 24.0 4.1
2019 15.2 4.1 0 19.9 24.0 4.1
25. TEVSI YATIRIMI FIZIBILITE DEGERLENDIRMESI Direkt isçilik ve direkt malzeme maliyetleri (tevsi yatirimi)
Birim Maliyet (TL/m) Yillik Maliyet (TL)
(305 cm en) (720000 m x c)
Perde (a) Brode (b) Toplam (a+b)
Direkt isçilik 5.10 1.36 6.46 1 550 400
Direkt malzeme 1.73 3.81 5.54 1 329 600
Toplam 2 790 000
26. TEVSI YATIRIMI FIZIBILITE DEGERLENDIRMESI Tevsi yatirim için (tam kapasite kullanim halinde) genel imalat gideri 2 001 467 TL/yil’dir.
Yeni makinelerin bedeli 750 000 $ x 1.5TL = 1 125 000 TL olup amortisman payi 125 00 TL / yil’dir.
Toplam yatirim tutari makine, nakliye, altyapi, proje, vb. dahil 2 450 000 TL’yi bulmaktadir.
27. TEVSI YATIRIMI FIZIBILITE DEGERLENDIRMESI Genel giderler (tevsi yatirimi)
Genel gider kalemleri 2010 yili için (TL)
Yönetim giderleri 0
Finansman giderleri 8 840
Satinalma nakliye giderleri 79 805
Satis nakliye giderleri 303 678
Satis-pazarlama ihracat giderleri 520 591
Toplam 912 914
28. TEVSI YATIRIMI FIZIBILITE DEGERLENDIRMESI Maliyet, ciro ve kar davranisi (Milyon TL: tevsi yatirimi)
Amortismansiz Toplam Yil Atölye Maliyeti Genel Gide Amortisman Maliyet Ciro Kar
2010 0.0 0.0 0.1 0.1 0.0 -0.1
2011 0.2 0.0 0,1 0.3 0.3 0.0
2012 1.1 0.2 0.1 1.4 2.2 0.8
2013 2.5 0,5 0.1 3.1 3.5 0.4
2014 3.0 0.6 0.1 3.7 5.0 1.3
2015 3.9 0.8 0.1 4.8 6.5 1.7
2016 4.8 0.9 0.1 5.8 8.0 2.2
2017 4.8 0.9 0.1 5.8 8.0 2.2
2018 4.8 0.9 0.1 5.8 8.0 2.2
2019 4.8 0.9 0.1 5.8 8.0 2.2
Tevsi yatirimi 2010 yili sonunda gerçeklestirilecegi için, anilan yilda herhangi bir gelir gider islemi (amortisman hariç) söz konusu olmamistir.
29. NET SIMDIKI DEGER YÖNTEMI ILE TEVSI YATIRIMININ DURUMU Tevsi yatirimi net simdiki deger yöntemi ile degerlendirmeye tabi tutulmustur. Gelir ve gider kalemleri sabit fiyatlarla hesaplandigindan, yalnizca tevsi yatirimin amortisman paylari simdiki degere indirgenmistir.
Indirgeme degeri olarak % 9 alinmistir. (TÜIK’in 12 aylik ortalamalara göre, 1993 bazli 2004 – 2009 yillari tüketici fiyat endekslerindeki ortalama degisim 0.0864’dür.)
30. NET SIMDIKI DEGER YÖNTEMI ILE TEVSI YATIRIMININ DURUMU Fizibilite degerlendirmesi (Milyon TL)
Indirgenmis Kümülatif Net Kümülatif Yil Oran Yatirim Gelir Amortisman Gelir Ind. Gelir Ind. Deger
(a) (b) (c) (d) (e=dxb) (f=c+e) (f-b)
2010 0.91 2.450 0.000 0.125 0.114 0.114 -2.336
2011 0.83 0.100 0.125 0.104 0.204 -2.132
2012 0.75 0.700 0.125 0.094 0.794 -1.338
2013 0.69 0.300 0.125 0.086 0.386 -1.300
2014 0.62 1.200 0.125 0.078 1.278 -0.022
2015 0.57 1.600 0.125 0.071 1.671 1.649
2016 0.52 2.100 0.125 0.065 2.165 3.814
2017 0.47 2.100 0.125 0.059 2.159 5.973
2018 0.43 2.100 0.125 0.054 2.154 8.127
2019 0.39 2.100 0.125 0.049 2.149 10.276
31. NET SIMDIKI DEGER YÖNTEMI ILE TEVSI YATIRIMININ DURUMU Tevsi yatirimi projesi, proje degerlendirme süresinin 6. yilinda (2015) kendisini ödeyerek kara geçmektedir. Bu degerlendirme projenin yapilabilir oldugunu göstermektedir.
Yapilabilirligin saglanmasi için mevcut durum gelirlerinden yararlanilmaya gerek kalmamistir. Yalnizca, genel giderlerin avantaji kullanilmistir.
Tevsi yatirimin karliligi da oldukça iyi (> 0.20) görülmektedir.
32. SONUÇ Tevsi yatirimlarinda , bir tesisin mal veya hizmet üretim kapasitesini artirmak, bu suretle, genisleyen üretim kapasitesini kazanca dönüstürmek düsüncesi vardir.
Düsünülen yatirim, kapasiteyi artirmanin yani sira, daha ileri teknoloji olmasindan dolayi isçilik maliyetlerinde cüzi bir artisa yol açarken, fire oranlarinda, elektrik harcamalarinda ve bakim-yedek parça giderlerinde de düsüse yol açacak özelliklerdedir.
33. SONUÇ Öngörülen tevsi yatirimi projesiyle sirket hem tesislerini modernlestirmis olacak, hem de maliyetlerinde düsüs saglayacaktir. Böylece, sirketin daha büyük bir kapasite ile pazardaki payini arttirmasi da mümkün olabilecektir.
34. BIR TEKSTIL SIRKETINDE KAPASITE ARTIRIMI UYGULAMASI