1 / 21

Say sistemləri

Say sistemləri. Say sistemləri mövqeli və mövqesiz olmaqla iki qrupa bölünür. Mövqesiz say sistemləri. Mövqesiz say sistemində ədəddə yazılan rəqəmlərin miqdarı (çəkisi) durduğu yerdən asılı olmur. Məsələn: Roma say sistemində

gzifa
Download Presentation

Say sistemləri

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Say sistemləri Ramil Cəfərov

  2. Say sistemləri mövqeli və mövqesiz olmaqla iki qrupa bölünür. RamilCəfərov

  3. Mövqesiz say sistemləri RamilCəfərov

  4. Mövqesiz say sistemində ədəddə yazılan rəqəmlərin miqdarı (çəkisi) durduğu yerdən asılı olmur. RamilCəfərov

  5. Məsələn: Roma say sistemində (Rum rəqəmləri) yazılmış IX və XI ədədlərini götürək və I rəqəminin çəkisini müqayisə edək.. IX XI Burada solda yerlşır və çəkicə 1-ə bərabər olub 10-dan 1 çıxılır. Burada sağda yerlşır və çəkicə 1-ə bərabər olub 10-un üzərinə 1 əlavə olunur. Ramil Cəfərov

  6. Roma say sistemində istifadə olunan latın hərfləri aşağıdakılardır. Rum ədədlərində solda böyük rəqəm, sağda kiçik rəqəm yazılarsa, bu halda onların qiyməti toplanır. LV=50+5=55 Rum ədədlərində sağda böyük rəqəm, solda kiçik rəqəm yazılarsa, bu halda onların qiyməti çıxılır. VL=50-5=45 RamilCəfərov

  7. Mövqeli say sistemləri Ramil Cəfərov

  8. Mövqeli say sistemində ədəddə yazılan rəqəmlərin miqdarı (Çəkisi) durduğu yerdən asılı olur. Ramil Cəfərov

  9. Məsələn: Onluq say sistemində yazılmış 25 və 52 ədədlərini götürək və 2 rəqəminin çəkisini müqayisə edək. 25 52 Burada solda yerlşır və çəkicə 20-yə bərabərdir. Burada sağda yerlşır və çəkicə 2-yə bərabərdir. RamilCəfərov

  10. Mövqeli say sistemi çoxdur və onlardan ən məhşuru 10 ədədinə əsaslanan say sistemidir.Hər bir mövqeli say sisteminin adı həmin say sistemində istifadə olunan müxtəlif rəqəmlərin sayına əsaslanır. Məsələn, onluq say sistemində ədədlərin yazılması üçün aşağıdakı on müxtəlif rəqəmdən istifadə olunur. 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 Mövqeli say sistemində istifadə olunan rəqəmlər onun əsasını göstərən ədəddən kiçik olmalıdır.Məsələn, səkkizlik say sistemində aşağıdakı rəqəmlərdən istifadə olunur. 0,1,2,3,4,5,6,7 Ramil Cəfərov

  11. Əgər say sisteminin əsası 10-dan böyükdürsə, çatışmayan rəqəmləri latın əlifbasının baş hərfləri ilə işarə edirlər. Məsələn, əsası 16 olan say sistemində aşağıdakı rəqəmlərdən istifadə olunur. 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F BuradaA, B, C, D, E, F rəqəmləri onluq say sistemində10, 11, 12, 13, 14, 15 ədədlərinə uyğundur. Ramil Cəfərov

  12. Mövqeli say sistemində ədədlərin bir say sistemindən başqasına keçirilməsi Ramil Cəfərov

  13. Hər hansı bir say sistemindən onluq say sisteminə keçmək üçün “Ədədlərin açıq yazılma forması” düsturundan istifadə olunur. A =anpn+an-1pn-1+an-2pn-2+...+a1p1+a0p0 Burada psay sisteminin əsası, an , an-1 , an-2 , ... ,a1 , a0ədədin rəqəmləri, n isə ədəddəki rəqəmlərin sayından bir kəsir. RamilCəfərov

  14. Məsələn, yeddilik say sistemində olan23057və üçlük say sistemində olan 20123ədədini onluq say sistemində göstərək. 23057 = 2 73+3 73-1+0 73-2+5 73-3=686+147+0+5=83810 20123=2 33+0 33-1+1 33-2+2 33-3=54+0+3+2=5910 Ramil Cəfərov

  15. Onluq say sistemində olan ədədi hər hansı bir say sisteminə keçmək üçün, həmin ədədi keçəcəyimiz say sisteminin əsasına bölmək lazımdır. Alinan qisməti yenə həmin əsasa bölmək lazımdır. Bu əməliyyat qismət böləndən ( say sisteminin əsasından) kiçik olana qədər davam etdirilir. Əməliyyat sona çatdıqdan sonra sonuncu qismət və alınan qalıqlar götürülür. Ramil Cəfərov

  16. İndi isə onluq say sisteminə keçdiyimiz 83810 və5910ədədlərini uyğun olaraq yeddilik və üçlük say sisteminə keçək. 83810 =23057 5910 =20123 7 3 838 59 7 3 833 57 119 19 7 3 17 6 5 119 2 18 2 2 14 6 0 1 3 0 Ramil Cəfərov

  17. Beləliklə, biz onluq say sistemində olan ədədi hər hansı bir say sisteminə, yaxud hər hansı bir say sistemində olan ədədi onluq say sisteminə keçilməsinin ümumi qaydasını öyrənmiş olduq. QEYD:Onluq say sistemindən fərqli olan hər hansı bir say sistemindən başqa bir say sisteminə keçmək üçün, əvvəlcə onluq say sisteminə keçib sonra verilmiş say sisteminə keçmək lazımdır. Məsələn, ikilik say sistemində olan10112ədədini üçlük say sisteminə keçmək üçün əvvəlcə onluq say sisteminə keçib sonra üçlük say sisteminə keçmək lazımdır. 10112 =1110=1023 Ramil Cəfərov

  18. İndi isə bəzi xüsusi hallara baxaq. Məsələn, ikilik say sistemində olan 101101102ədədini on altılıq və ikilis say sistemində olan 1010112ədədini səkkizlik say sisteminə keçək. 1011112=578 101=1 22+0 21+1 20=5 111=1 22+1 21+1 20=7 101101102=B616 1011=1 23+0 22+1 21+1 20=11=B 0110=0 23+1 22+1 21+0 20=6 Ramil Cəfərov

  19. İkilik say sistemindən səkkizli və ya on altılıq say sisteminə keçərkə qruplara ayırdıqda rəqəmlərin sayı uyğun gəlmədikdə ədədin sol tərəfinə 0-lar yazmaqla qrupları tamamlamaq lazımdır. 11001102=011001102 11001102=0011001102 RamilCəfərov

  20. İndi isə səkkizlik say sistemində olan 678və on altılıq say sistemində olan B616ədədlərini ikilik say sisteminə keçək. Əgər hər hansı qrupun rəqəmləri kəsir gələrsə qrupu tamamlamaq üçün sol tərəfə sıfırlar yazmaq lazımdır. 578=1011112 B616= (11)616=1011 1102 0 5 2 7 2 11 2 6 2 2 2 2 2 4 2 6 3 10 5 6 3 2 2 4 2 2 1 1 1 1 1 2 0 1 1 2 0 1 1 1 0 RamilCəfərov

  21. Ramil Cəfərov Şərur rayon Tənənəm kənd tam orta məktəbi Ramil Cəfərov

More Related