Ατυχήματα : Αρχές Δημόσιας Υγείας και Προληπτικής Ιατρικής

1. Ατυχήματα: ΑρχέςΔημόσιαςΥγείαςκαιΠροληπτικήςΙατρικής ΕλένηΠετρίδου ΕργαστήριοΥγιεινήςκαιΕπιδημιολογίας ΙατρικήΣχολήΠανεπιστημίουΑθηνών ΚέντροΕρευναςκαιΠρόληψηςΑτυχημάτων (ΚΕΠΑ) ΠροληπτικήΙατρική 4 Μαρτίου 2005

2. Περίγραμμα • Ορολογία • Μέγεθοςτουπροβλήματοςκαικόστος • Παράγοντεςκινδύνου Πρόληψητωνατυχημάτων • Θεωρία: 10 στάδιακατάHaddon • Bασικέςαρχέςδημόσιαςυγείας • Προγράμματαπρόληψης • Kαθορισμόςπροτεραιοτήτων • Σχεδιασμός • Εφαρμογή • Αποτελεσματικότητα

3. «Ατύχημα»: • Οξείαέκθεσησεενέργεια: • μηχανική • θερμική • ηλεκτρική • χημική, συμπεριλαμβανομένωνσυνθηκώνστέρησηςβασικώνζωτικώνπαραμέτρων, όπωςηθερμότητακαιτοοξυγόνο • Ενδιάμεσεςήαδιευκρίνιστεςκαταστάσεις

4. Ορολογία • Ατύχημαήκάκωση (Accident vs. injury) • Τραύμα, βλάβη (trauma, lesion) • Ακούσιαήεκούσιαβλάβη • (Unintentional vs. intentional) • Injury control and safety promotion • Ενεργητικήκαιπαθητικήπρόληψη • (activeand passive protection)

5. Τύποιακούσιωνκακώσεων • Τροχαία ( τασοβαρότερα, ~50% τωνθανάτων) • Οικιακάκαιελεύθερουχρόνου ( τασυχνότερα) • Πτώσεις • Εγκαύματα • Δηλητηριάσεις • Πνιγμοί, πνιγμονές • Ατυχήματασεαθλοπαιδιές • Επαγγελματικά (~5%)

6. Τύποιεκούσιωνκακώσεων • Βία • Αυτοπρόκλητη (αυτοκτονίεςκαιαπόπειρες) • Ετεροπρόκλητη • Μεταξύερωτικώνσυντρόφων (Intimate partner (domestic) violence • Κακοποίηση

7. Ταξινομήσεις • WHO: ICD-10 • 10ηΔιεθνήςΤαξινόμηση, Νόσων, ΚακώσεωνκΑιτιώνΘανάτου • WHO: ΙCECI • Intl Classification of External Causes of Injury

8. Ταξινομήσεις: ICD 10 matrix

9. ΔείκτεςμέτρησηςφόρτουατυχημάτωνΔείκτεςμέτρησηςφόρτουατυχημάτων • Συχνότητες • Θνησιμότητα • Νοσηρότητα • Αναλογικοίδείκτες • Κλίμακεςβαρύτητας • Κοινωνικοίδείκτες

10. Κοινωνικοίδείκτες • Προδόκιμοεπιβίωσης,Life Expectancy (LE) • ΧαμέναΕτηΑναμενόμενηςΖωής, Years of Potential Life Lost (YPLL) • Ετηζωήςμεαναπηρία, Years Lived with a Disability (YLD) • Προτυπωμέναέτηζωήςμεαναπηρία, Disability Adjusted Life Years (DALYs) • Health Adjusted Life Expectancy (HALE) Πηγή: ΠΟΥ

11. Tαξινομήσεις: Barrell matrix

13. Εκτίμησηβαρύτηταςκακώσεων • Κλίμακεςανατομικήςβαρύτηταςκακώσεων • ΣυνοπτικήΑνατομικήΚλίμακαΤραύματος (AIS) • ΒαθμόςΒαρύτηταςτηςΚάκωσης (ISS) • ΑνατομικήΚλίμακαΑποτύπωσης (ΑP) • Κλίμακεςλειτουργικήςβαρύτηταςκακώσεων • ΚλίμακαΚώματοςΓλασκόβης (GCS) • ΑναθεωρημένηΚλίμακαΤραύματος (RTS) • Συνδυαστικέςκλίμακεςβαρύτηταςκακώσεων • ΒαθμόςΒαρύτηταςΚάκωσηςκαιΤραύματος (TRISC) • ΧαρακτηρισμόςτηςΒαρύτηταςΤραύματος (ASCOT) • ΔιεθνήςΤαξινόμησηΒαρύτηταςΚάκωσης (ΙCISS)

14. ΚλίμακεςεκτίμησηςμετατραυματικήςαναπηρίαςκαιποιότηταςζωήςΚλίμακεςεκτίμησηςμετατραυματικήςαναπηρίαςκαιποιότηταςζωής • ΚλίμακαΕκτίμησηςΕυεξίας (Quality of Well Being-scale) • EυρωπαϊκήΚλίμακαΕκτίμησηςΠοιότηταςΖωής (Εuropean Quality of Life Scale) • ΔείκτηςΛειτουργικήςΙκανότητας(Functional Capacity Index) • ΣυνοπτικόΕργαλείοΕκτίμησηςΈκβασηςΙατρικώνΠεριστατικών (Medical outcomes 36- SF-36)

15. ΤαατυχήματαωςΠΡΟΒΛΗΜΑΔημόσιαςΥγείαςΤαατυχήματαωςΠΡΟΒΛΗΜΑΔημόσιαςΥγείας Μεγάληεπίπτωση Αυξημένηπιθανότηταθανάτουκαι αναπηρίας Παράγοντεςκινδύνου: διάσπαρτη κατανομήσεόλοτονπληθυσμό Αυξημένοκόστος

16. Κόστοςατυχημάτων: • Τροχαία (ΕΕ-15) 45 δις. Ευρώτοχρόνο: • 15 δις: ιατρικήπερίθαλψη, αστυνομικήκάλυψηκαιεπισκευήαυτοκινήτων • 30 δις: οικονομικήεπιβάρυνσηλόγωθανάτωνκαιτραυμάτωναπόατυχήματα • Ηαποφυγήενόςθανατηφόρουατυχήματοςαντιστοιχείσε1 εκ. Eυρώμείωσητουκόστους

17. Οικονομικήεπιβάρυνσηγιατηνπρόληψη, τηθεραπείακαιτηναποκατάσταση ΠάθησηΚόστος/DALY (US$) AIDS 26.2 Άσθμα 10.8 Τύφλωση 5.4 --- Τραύμααπότροχαίο0.40 Πηγή: ΠΟΥ, 1996

18. Παγκοσμίωςσεετήσιαβάση: • Ταατυχήματαπροκαλούν: • ~ 5.1 εκατομμύριαθανάτους • 3,5 εκ. Θάνατοιαπόακούσιεςκακώσεις • 1,6 εκ. Θάνατοιαπόεκούσιεςκακώσεις Τροχαίαατυχήματα: ~1,2 εκ. θάνατοι Πηγή: ΠΟΥ

19. ΗΠΑ/ Καναδάςσεετήσιαβάση • ΗΠΑ • > 150,000θανατηφόρα • ~30,000,000μηθανατηφόρα (Πηγή: CDC 2001) • Καναδάς (1998) • ~ 8,700θανατηφόραατυχήματα • ~ 2,200,000νοσηλείεςλόγωατυχημάτων • (Πηγή: Health Canada) ατυχήματα

20. US: non-fatal Unintentional Childhood InjuriesCDC, 2001 ~ 27 600 000non-fatal injuries (IR 9 662 /100 000 people) ~ 7 000 000 among children (IR 11 505/ 100 000 children) 1 death 34 admissions 1000 ED visits CDC, 2001

21. US National MV Mortality Rate Map CDC, 1989-98 (all ages) • 75th NATIONAL percentile • 50 th <75 NATIONAL percentile • 25th < 50 NATIONAL percentile • <25th NATIONAL percentile

22. US National Fall Injury Mortality Rate Map CDC, 1989-98(all ages) • 75th NATIONAL percentile • 50 th <75 NATIONAL percentile • 25th < 50 NATIONAL percentile • <25th NATIONAL percentile

23. US National Fires and Burns Injury Mortality Rate Map CDC, 1989-98 (all ages) • 75th NATIONAL percentile • 50 th <75 NATIONAL percentile • 25th < 50 NATIONAL percentile • <25th NATIONAL percentile

24. ΕυρωπαϊκήΈνωση-25:σεετήσιαβάση • ~ 235,000θάνατοιαπόατυχήματα • 160,000 ακούσια • 75,000 εκούσια Ατυχήματασεηλικιωμένους: ~100 000 Τροχαίαατυχήματα: 50,000θάνατοι 8εκατομμύριανοσηλείες Πηγή: ΠΟΥ

25. EU-25: διακυμάνσειςπιθανότηταςθανάτουαπόκάκωσηκατάφύλο ΣτοιχείαΠΟΥεπεξεργασίαΚΕΠΠΑ

26. Κάκωση: 3ηαιτίαθανάτουσεόλεςτιςηλικίεςστηνΕΕ-25 MR per 100,000 people

27. Κάκωση: 1ηαιτίαθανάτουστηνπαιδικήηλικία (1-14 ετών, ΕΕ-15) MR per 100,000 people ΣτοιχείαΠΟΥεπεξεργασμέναστοΚΕΠΠΑ

28. Ατύχημακαιαυτοκτονία: 1ηκαι 2ηαιτίαθανάτουσεεφήβουςκαινέους (15-24 ετών) στηνΕΕ-25 ΣτοιχείαΠΟΥ, επεξεργασίαΚΕΠΠΑ

29. ΕΕ-15 : Κατανομήδιαφόρωντύπωνκακώσεωνσεόλεςτιςηλικίες ΣτοιχείαΠΟΥεπεξεργασίαΚΕΠΠΑ

30. ΝέαΚράτηΜέλη : Κατανομήδιαφόρωντύπωνκακώσεωνσεόλεςτιςηλικίες ΣτοιχείαΠΟΥεπεξεργασίαΚΕΠΠΑ

31. Motor vehicle traffic accidents mortality rates per 100,000 EU, 1970-2000, both sexes M EU, Data source: WHO

32. External causes of injury deaths in Greece WHO data (1999) adjusted by CEREPRI

33. Ηπυραμίδατωνατυχημάτων (Eλλάδα)ΚΕΠΠΑ, 1995 1 θάνατος 50 Εισαγωγές 500 ΕπισκέψειςσταΕΙ

34. Τροχαίαατυχήματα Αυτοκτονίες

35. Τροχαίαατυχήματα

36. ΠιθανότηταθανάτουαπόατύχημακατάηλικίαΠιθανότηταθανάτουαπόατύχημακατάηλικία Data from WHO mortality database adjusted by CEREPRI, Athens, Greece

37. Ελλάδα: Διαχρονικέςτάσειςατυχημάτωνσενέους Πούβρισκόμαστε?? Πούπάμε???

38. Motor vehicle mortality rate (per 100.000 people) among Greek males, by age group (1980-2002): 2 year moving average age group 1-4 yrs age group 5-14 yrs age group 15-24 yrs age group 1-24 yrs Source: 1980-2001: WHO 2002: NSSG

44. Ατύχημα Κλασικήνόσος • Δεναντιμετωπίζονταιμεκλασικέςμεθόδους: δενυπάρχειφάρμακοήεμβόλιογιατηνπρόληψητωνατυχημάτων • Όμωςταατυχήματαείναι: • Προβλέψιμακαι • Προλήψιμα Πηγή: ΠΟΥ, 2002

45. Επιδημιολογικόμοντέλο Environment Wet road Host Driving while intoxicated Vector Motor vehicle crash Agent Energy Exchange Πηγή: ΠΟΥ, 2002

46. Τοφάσματωνατυχημάτων Αιτιολογικήπεριγραφή Έκθεση Συμβάν Τραύμα Αναπηρία Θάνατος

49. Ατομικές εμπειρίες

50. Θεωρίαπρόληψηςατυχημάτων κατάHaddon (1) • ΔιαδικασίεςΑ΄γενούςκαιΒ΄γενούςπρόληψηςσε 10 στάδια • Αποφυγήδημιουργίαςκινδύνου/πρόληψηέκλυσηςΕ • ΡυθμίσειςγιακινδύνουστηνπηγήΕ • Αποφυγή/έλεγχοςτηςδιασποράςΕ • χρονικούρυθμούή επιφάνειαςδιασποράςΕ • Τοπικός/χρονικόςδιαχωρισμόςΕ-αιτίουκαιοργανισμού