فصل ششم

1. فصل ششم بازده سرمایه به کار رفته

2. مرور کلی بر فصل ششم بازده سرمایه به کار رفته، به عایدات یک شرکت نسبت به سطح و منبع تامین مالی آن برمی گردد. این معیار(بازده سرمایه به کار رفته) موفقیت یک شرکت را در استفاده از منابع مالی برای ایجاد سود نشان می دهد و شاخص مناسبی برای ریسک توانایی بازپرداخت بدهی های شرکت می باشد. درآمد، سود ناخالص و سود خالص معیارهای متداول عملکرد به حساب می آیند که مورد استفاده قرار می گیرند اما هیچ یک از این معیارها را نمی توان به تنهایی به عنوان به عنوان معیار جامع عملکرد شرکت به کار گرفت زیرا این معیارها و فعالیت های تجاری، اتکا و وابستگی متقابل دارند. مثلا افزایش در درآمد فقط زمانی مطلوب است که سود را نیز افزایش دهد. این موضوع در رابطه با حجم فروش هم صادق است.

3. برای ارزیابی سود خالص یا سود ناخالص باید رابطه آنها با سرمایه به کار رفته مورد بررسی قرار گیرد. تجزیه و تحلیل عملکرد شرکت، نیازمند آن است که تحلیلگر، یک معیار را در ارتباط با دیگری ارزیابی می نماید. رابطه بین سود و سرمایه به کار رفته، که به عنوان بازده سرمایه به کار رفته یا بازده سرمایه گذاری (return on investment) شناخته می شود، گسترده ترین معیار مورد استفاده برای ارزیابی عملکرد شرکت می باشد. بازده سرمایه گذاری موفقیت شرکت ها را با سرمایه به کار رفته آنها مقایسه می کند. همچنین بازده مرتبط با ریسک سرمایه گذاری آنها را ارزیابی می نماید. به این ترتیب می توان بازده سرمایه به کار رفته را با بازده سرمایه گذاری های جایگزین مقایسه کرد. اوراق خزانه دولت حداقل بازده را به دلیل ریسک پایین آن دارد. برای سرمایه گذاری هایی با ریسک بالاتر انتظار بازدهی بالاتری نیز وجود دارد.

4. برای تجزیه و تحلیل بازده سرمایه به کار رفته، سود یک شرکت یا شاخص عملکردی دیگری را با سطح و منبع تامین مالی شرکت مقایسه می کنند. این تجزیه و تحلیل توانایی شرکت برای موفقیت در جذب منابع مالی، بازپرداخت بدهی ها و پاداش مالکان را نشان می دهد. تحلیلگر بازده سرمایه به کار رفته را در چند مرحله از تجزیه و تحلیل به کار می گیرد که عبارتند از 1) اثر بخشی مدیریتی 2) سطح سوددهی 3) پیش بینی عایدات 4) برنامه ریزی و کنترلی 1) اثربخشی مدیریتی: سطح بازده سرمایه به کار رفته به مهارت، ابتکار، ذکاوت و انگیزه مدیریت بستگی دارد. مسئولیت عملکرد تجاری شرکت با واحد مدیریت آن شرکت می باشد و تصمیمات مهم مالی مانند تامین مالی، سرمایه گذاری و عملیاتی توسط مدیریت انجام می شود.

5. علاوه بر آن انتخاب عمل، برنامه ریزی راهبردها و اجرای طرح ها بر عهده مدیر می باشد. میزان اثربخشی مدیریتی بر بازده سرمایه به کار رفته بهتر است در فواصل یک سال یا طولانی تر محاسبه شود. 2) سطح یا اندازه گیری سوددهی: بازده سرمایه به کار رفته شاخص مهمی برای قدرت مالی بلند مدت یک شرکت است. این شاخص برای ارزیابی سوددهی از مقادیر نهایی کلیدی موجود در صورت سود و زیان و ترازنامه استفاده می کند. این معیار سوددهی نسبت به سایر معیار های سنجش بلند مدت مالی یا توانایی پرداخت بدهی ها که تنها بر اقلام ترازنامه تکیه می کنند دارای مزایای بیشتری است و این می تواند به طور موثری بازده سرمایه به کار رفته را از دیدگاه تامین کنندگان مالی (بستانکاران و سهامداران) بیان کند. همچنین در تجزیه و تحلیل نقدینگی کوتاه مدت نیز سودمند است.

6. 3) معیار پیش بینی عایدات: معیار پیش بینی عایدات به طور موثری گذشته، حال و پیش بینی شده را نسبت به بازده سرمایه به کار رفته ربط داده و به پیش بینی عایدات نظم و واقع گرایی می افزاید. این معیار خوش بینانه ترین و بدبینانه ترین پیش بینی ها را نسبت به بازده سرمایه به کار رفته رقبا شناسایی می کند و زمانی که پیش بینی ها با انتظارات همخوانی ندارد،ارزیابی های مدیریت را از منابع تامین مالی به همراه دارد.

7. 4) معیار برنامه ریزی و کنترل: بازده سرمایه به کار رفته نقش مهمی در برنامه ریزی، بودجه ریزی، هماهنگی، ارزیابی و کنترل فعالیت های تجاری دارد. این بازده متشکل از سود ها و زیان هایی است که به وسیله بخش های شرکت به دست آمده است. شرکتی که به خوبی مدیریت می شود بازده های هر یک از مراکز سوددهیاش را کنترل می کند و مدیرانش را بر اساس این نتایج پاداش می دهد. در ارزیابی سرمایه گذاری های جایگزین، مدیریت، عملکرد مرتبط با بازده مورد انتظار را ارزیابی می کند. این ارزیابی ها، تصمیمات راهبردی و طرح های عملی را برای شرکت به همراه دارد.

8. مولفه های تشکیل دهنده بازده سرمایه به کار رفته: سود سرمایه به کار رفته در این قسمت ارتباط بین محاسبات گوناگون و تحلیلگران یا کاربران مختلف توضیح داده می شود.

9. تعریف سرمایه به کار رفته باید بدانیم که برای محاسبه سرمایه به کار رفته، یکمعیار کلی وجود ندارد . بازده سرمایه به کار رفته، مبنا و مفاهیم پذیرفته شده سود و سطوح تامین مالی را منعکس می کند. معیار های متفاوت سرمایه به کار رفته، دیدگاه های مختلف کاربران را منعکس می کند.

10. مجموع سرمایه بدهی و سرمایه مالکانه بازده یک شرکت می تواند از دیدگاه مجموع منابع تامین مالی مورد ارزیابی قرار گیرد ( بدهی به اضافه سرمایه، یا همان دارایی). بازده کل دارایی ها یک شاخص مناسب از اثربخشی عملیاتی است و معیار مناسبی برای بازده منابع تامین مالی متفاوت نمی باشد. با برطرف کردن اثر تامین مالی دارایی ها، تحلیلگر می تواند بر روی ارزیابی یا پیش بینی عملکرد عملیاتی متمرکز شود. تحت شرایطی کل دارایی هایی که مبنای محاسبه بازده سرمایه به کار رفته هستند، باید تعدیل شوند.

11. تعدیل دارایی غیر مولد بخشی از تعدیل به دارایی های غیر مولد مربوط است. دارایی های غیر مولد با کنار گذاشتن ماشین آلات و تجهیزات بلا استفاده ، تاسیسات در حال ساخت، ماشین آلات و تجهیزات مازاد، موجودی کالای مازاد، وجه نقد مازاد و هزینه های انتقالی از پایه سرمایه به کار رفته تعدیل می گردند. هنگام انجام این تعدیلات فرض می شود که مدیریت مسئول عایدات، بازده سرمایه به کار رفته و عملیات نمی باشد. این فرض زمانی معتبر است که هدف، تجزیه و تحلیل داخلی به عنوان یک ابزار کنترلی برای مدیریت باشد و به کار گیری آن برای ارزیابی اثربخشی مدیریت توجیه پذیر نمی باشد. مدیریت عهده دار وجوه تامین شده به وسیله سهامداران و بستانکاران می باشد و در سرمایه گذاری آنها حق انتخاب دارد.

12. مدیریت می تواند دارایی های بدون بازده را کنار گذاشته و بدهی بستانکاران را باز پرداخت نماید و به سهامداران سود پرداخت کند. اگر برای نگهداری آنها دلایلی وجود داشته باشد، مستثنی کردن آنها از سرمایه به کار رفته غیر معقولانه می باشد. به علاوه اگر نگهداری این دارایی ها مزایای سوددهی بلند مدت به همراه داشته باشد، بازدهی بلند مدت این مزایا را منعکس می کند. بر همین مبنا، در تجزیه و تحلیل های خارجی نباید دارایی ها را از سرمایه به کار رفته حذف نمود. چون آنها غیر مولد یا در کسب بازدهی ناتوان هستند.

13. تعدیل دارایی نامشهود این نوع از تعدیل به حذف دارایی های نامشهود از سرمایه به کار رفته مربوط است. در عمل، دارایی های نامشهود در بهای تمام شده خالص از انقضا گزارش می شوند. اگر این بهای تمام شده از سوددهی آتی آنها بیشتر باشد، ارزش آنها کاهش می یابد و یا بعضی وقت ها به عنوان مرجع عدم اطمینان بر طبق ارزششان در گزارش حسابرسی گزارش و منعکس می شوند. همانند بحثی که برای دارایی های غیر مولد شد، این تعدیل فاقد مزیت است. مستثنی کردن دارایی های نامشهود از سرمایه به کار رفته باید با مدارک واقعی قابل توجیه باشد و بدون اطلاعات یا سوء ظن بدون دلیل به ارزش آنها نباشد.

14. تعدیل استهلاک انباشته تعدیل سوم مربوط به استهلاک انباشته است. و به این نکته بر می گردد که آیا برای به دست آوردن سرمایه به کار رفته واقعی، استهلاک انباشته مجدداً به دارایی های استهلاک پذیر اضافه می شود یا خیر. این تعدیل بعضی وقت ها به عنوان روش دوپانت شناخته می شود و به عنوان یک ابزار مدیریت داخلی می باشد. گروهی معتقدند که اگر استهلاک انباشته مجدداً اضافه نشود عایدات در دوره های موفقیت با کاهش دائمی پایه سرمایه گذاری ارتباط دارد به همین دلیل حتی با وجود عایدات ثابت بازده سرمایه گذاری دائما افزایش می یابد و به دست آوردن عملکرد درست شرکت با شکست روبه رو می شود. ارتباط عایدات با سرمایه به کار رفته ثابت، مبنای محکمی برای مقایسه قابلیت سوددهی دارایی هایی را فراهم می کند. اضافه کردن مجدد استهلاک انباشته اثرات تورم را بر روی دارایی هایی که در بهای تمام شده تاریخی بیان شده است را جبران می کند.

15. در ارزیابی روش دوپانت باید به این نکته توجه کرد که تاکید بر روی کنترل داخلی واحدهای تولیدی مجزا و مدیریت عملیاتی می باشد. برای تجزیه و تحلیل کل یک شرکت بهتر است که استهلاک انباشته به سرمایه به کار رفته مجدداً اضافه نشود که با محاسبه سود، خالص از هزینه استهلاک عملی می گردد. افزایش در بازده به علت کاهش در دارایی های استهلاک پذیر با تحصیل دارایی های جدید از طریق سرمایه بازیافت شده از استهلاک جبران می شود. همچنین بهای تمام شده تعمیر و نگهداری دارایی ها عمر دارایی را بالا برده و با کاهش پایه سرمایه به کار رفته مقابله می کند.

16. در بعضی تحلیل ها مجموع بدهی بلند مدت و سرمایه مالکانه را که سرمایه گذاری بلند مدت شناخته می شوند، به عنوان سرمایه به کار رفته به حساب می آورند. چنانچه سرمایه مالکانه را به عنوان سرمایه به کار رفته تعریف کنیم، معیاری برای اندازه گیری بازده حقوق صاحبان سهام به وجود می آوریم. ارزش دفتری در مقایسه با ارزش بازار سرمایه به کار رفته معمولا برای محاسبه بازده سرمایه به کار رفته به جای استفاده از ارزش های بازار از ارزش های گزارش شده در صورت های مالی استفاده می شود،

17. سرمایه به کار رفته شرکت در مقایسه با ارزش بازار سرمایه به کار رفته سرمایه به کار رفته یک سرمایه گذار قیمت پرداختی برای اولین اوراق بهادار شرکت می باشد. به استثناء زمانی که یک سرمایه گذار بهادار را در ارزش دفتری تحصیل می نماید، سرمایه به کار رفته سرمایه گذار از سرمایه به کار رفته شرکت متفاوت است. باید توجه داشت که بازده سرمایه به کار رفته بر شرکت متمرکز است. محاسبه سرمایه به کار رفته برای دوره روش متداول جمع سرمایه به کار رفته شروع و پایان دوره تقسیم آن بر 2 می باشد. مثال: سرمایه اول دوره 3،000،000 سرمایه پایان دوره 5،000،000 3،000،000+5،000،000 4،000،000 2 روش دقیق تر میانگین مقادیر دوره ای است.

18. سود اگر سرمایه به کار رفته به عنوان کل سرمایه مالکانه و بدهی تعریف شده باشد آنگاه سود قبل از هزینه بهره مورد استفاده قرار می گیرد و مستثنی کردن بهره از سود ضروری است، زیرا بهره به عنوان پرداخت به عرضه کنندگان سرمایه بدهی در نظر گرفته شده است. شرکت هایی که دارای شرکت های زیر مجموعه هستند باید ترازنامه تلفیقی ارائه دهند. در تلفیق سهم شرکت های زیر مجموعه را از سود کسر می کنند. زمانی که سرمایه به کار رفته را به صورت سرمایه مالکانه به استثنای سهم اقلیت تعریف می کنیم، نیازی به اضافه کردن مجدد سهم اقلیت از عایدات به سود نمی باشد. بازده سرمایه مالکان عادی از سود خالص بعد از کسر بهره و سود تقسیمی سهام ممتاز استفاده می کند. مقادیر سود در محاسبه بازده سرمایه به کار رفته باید همه هزینه های قابل اعمال از جمله مالیات بر درآمد را نیز منعکس نمایند. مالیات بر درآمد سود شرکت را کاهش می دهد و باید آنها را در محاسبه سود خصوصا برای محاسبه بازده حقوق صاحبان سهام به حساب آورد.

19. مثال: محاسبه بازده سرمایه به کار رفته با توجه به صورت های مالی شرکت دانیال

20. بازده کل دارایی ها سهم اقلیت در سود + (نرخ مالیات-1) هزینه بهره + سود خالص 2÷(کل دارایی ها در آغاز دوره + کل دارایی ها در پایان دوره) 0+ (0.4 – 1) 20382 + 64569 %5/677 2÷ ( 1371621 + 1333982) نکته: بهره، هزینه قابل قبول مالیاتی است در مثال نرخ مالیات شرکت 40 درصد بدر نظر گرفته شده، همچنین هیچ سود اقلیتی در سود شرکت نباشد و میانگین دارایی ها با استفاده از ارقام پایان سال های 8 و 9 محاسبه شده است.

23. بازدهی بدهی بلندمدت به اضافه سرمایه مالکانه سهم اقلیت در سود+ (نرخ مالیات- 1) هزینه بهره + سود خالص 2 ÷ (میانگین سرمایه مالکانه + میانگین بدهی بلند مدت) 0 + ( 0.4- 1 ) 20382 + 64569 %6/59 2÷ (740455+ 437346+ 715901 + 437088) نکته: در محاسبه بازده سرمایه مالکانه به اضافه بدهی، نیازی به طبقه بندی مالیات های انتقالی نیست زیرا این محاسبه هم بدهی و هم سرمایه مالکانه را در بر می گیرد. مالیات های انتقالی بیشتر خصوصیاتی مانند یک بدهی بلند مدت دارند.

24. بازده سرمایه صاحبان سهام عادی سود تقسیمی سهام ممتاز- سود خالص متوسط حقوق صاحبان سهام 2908 – 64569 % 8/98 2÷ (698917 + 674363 )

25. داشتیم: بازده کل دارایی ها 5/677% بازده سرمایه صاحبان سهام عادی 8/98% بالاتر بودن بازده سرمایه صاحبان سهام عادی در مقایسه با بازده کل دارایی ها نشان دهنده مطلوبیت اهرم مالی و موفقیت شرکت دانیال در استفاده از سرمایه می باشد.

26. (ROA)تجزیه تحلیل بازده دارایی ها بازده سهام به کار رفته در ارزیابی مدیریت، تجزیه و تحلیل سوددهی، پیش بینی عایدات، و برنامه ریزی و کنترل قابل استفاده می باشد. بسط بازده دارایی ها سود دارایی ها این بازده را می توان به اجزای معنی داری که با فروش در ارتباطند تجزیه نماید. فروش ملاک مهمی برای قضاوت در زمینه سوددهی شرکت و مهم ترین شاخص فعالیت شرکت می باشد. گردش دارایی ها × حاشیه سود = بازده دارایی ها

27. فروش سود سود دارایی ها فروش دارایی ها نکته: نسبت سود به فروش را حاشیه سود می نامند. که سوددهی یک شرکت را نسبت به فروش آن اندازه گیری می کند. نکته: نسبت فروش به دارایی ها را گردش دارایی ها یا بهره برداری می نامند. که اثربخشی شرکت را در ایجاد فروش از دارایی ها اندازه گیری می کند.

29. سطح اول: ارتباط بین حاشیه سود و گردش دارایی ها نکته: بازده دارایی ها برابر است با حاصل ضرب حاشیه سود در گردش دارایی ها. مثال: شرکت ص شرکت ض شرکت ی فروش 5،000،000 10،000،000 10،000،000 سود 500،000 500،000 100،000 دارایی ها 5،000،000 5،000،000 1،000،000 حاشیه سود 10 % 5 % 1 % گردش دارایی ها 1 2 10 بازدهی دارایی ها 10 % 10 % 10 %

31. شرکت الف شرکت ب فروش 1،000،000 20،000،000 سود 100،000 100،000 دارایی ها 10،000،000 10،000،000 حاشیه شود 10 % 0.5 % گردش دارایی 0.1 2 بازده دارایی ها 1 % 1 %