Beter functioneren bij ADHD-problematiek door neurofeedback?

1. Beter functioneren bij ADHD-problematiek door neurofeedback? Auteurs: Marleen Bink, Ilja Bongers, Chijs van Nieuwenhuizen. Door LarissaLippens 1BatPB2

2. Inhoudstafel • Inleiding • Gedragsproblematiek en hersenfunctioneren • Regulatie hersenactiviteit • Neurofeedback als regulatietraining • Werking van neurofeedback bij ADHD • Effectiviteit van neurofeedback bij ADHD en andere stoornissen • Discussie • Bronnenlijst

3. Inleiding • Ontwikkelingsstoornissen = interactief proces tussen hersenen en gedrag. • Interventies richten zich steeds meer op beide vlakken. (Bv. Bij ADHD = Attention deficit hyperactivity disorder ) Filmpje: http://www.youtube.com/watch?v=u82nzTzL7To • Soorten interventies: • Medicamenteus • Gedragsmatige • Steeds meer behoefte aan alternatieve interventies Bvb. neurofeedback

4. Gedragsproblematiek en hersenfunctioneren • Ontwikkelingsstoornissen Bv. ADHD kunnen gepaard gaan met variaties in hersenen • 2 soorten variaties: • Structurele ( = in de anatomie ) • Functionele ( = in de werking ) • Toegepast op ADHD: • Structurele variaties: minder hersenvolume • Functionele variaties: verminderd functioneren van voorste hersengebieden = beperking aandacht, motivatie,…

5. Communicatie tss. Hersengebieden loopt anders > onaangepast gedrag doordat: • Informatie over gedrag van voorste hersengebieden niet goed doorgegeven aan andere hersengebieden = geen verwerking in uitvoering = jongere weet wel wat te doen, maar past niet toe. • Relatie tussen functioneren van hersenen en gedrag • Functionele variaties kunnen worden beïnvloed door bijsturen hersenactiviteit Bv. Ritalin

6. Regulatie hersenactiviteit • Belangrijk regulatiecircuit voor activatie in de hersenen = RAS • RAS = ( reticularactivating system ) = een koppeling tussen de thalamus en de grote hersenen. • Hersenstam beïnvloed de activiteit in de hersenen door interactie van chemische stoffen en elektrische activiteit • Chemische stoffen bvb. Adrenaline, serotonine zorgen voor signaaloverdracht tussen de hersencellen > beïnvloed activiteiten niveau

7. Dmv. Een EEG (=electro-encephalogram) kan verplaatsing elektrische activiteit in hersenen worden bepaald. EEG meet activiteit van gegroepeerde hersencellen in bovenste lagen hersenen. EEG-signaal word verdeeld in frequentiebanden van hersengolven van 1 Hz tot 30 en meer Hoeveelheid activiteit in frequentiebanden gekoppeld aan aandacht/waakzaamheid

8. Laag activatieniveau  1Hz tot 3Hz (delta) Hoog activatieniveau  18 Hz tot 30Hz (beta) Bij neurofeedback > combinatie van de 2 Dmv. regulatiecircuits aangepast

9. Neurofeedback als regulatietraining • Neurofeedback = interventie waarbij regulatie hersenen worden getraind • Uitgangspunt: activiteit hersenen van kinderen met ontw.stoornissen niet optimaal gereguleerd • Dmv. interventie directe feedback (via pc ) omtrent functioneren • Belonen hersenactiviteit of net niet > hersenactiviteit beïnvloeden > productie juiste hersengolven

10. Wanneer belonen?: Indien waarden EEG-signaal binnen vastgestelde grenswaarden vallen van alle frequentiebanden: BELONING Hersenactiviteit omgezet in beelden Beelden in vorm van film, spelachtige weergave Kwaliteit film (beeld&geluid) en kwaliteit Spel (beeld,geluid&score) afhankelijk van hersengolven Verschillende frequentiebanden worden via deze wijze volgens principe van operante conditioneringstechnieken versterkt of onderdrukt.

11. Werking van neurofeedback bij ADHD • Werking neurofeedback meest onderzocht en toegepast bij jongeren met ADHD • Komt voort uit 1e studies omtrent trainen van hersengolven m.b.t. Relatie tussen sensorimotor ritme (SMR)-activiteit en inhibitievermogen. • Onderzoek getest op katten • Training SMR-activiteit > verbetering inhibitievermogen • Kinderen met ADHD  Beperkt inhibitievermogen  Groep bèta-activiteit (15-8Hz) = meer humeuriger, last van driftbuien • Groep théta-activiteit (4-7Hz) = in minder mate = Fysiologische patronen Filmpje: http://www.youtube.com/watch?v=kpbHFK6ICcc

12. Toepassing praktijk (elektroden ) Verschillende frequentiebanden trainen( grenswaarden via EEG-signaal ) Uitgaande van de fysiologische patronen  kinderen/jongeren met ADHD voldoen zeker voor de helft aan diagnose: Oppositioneel opstandige gedragsstoornis SCP = slow corticalpotentials

13. Effectiviteit van neurofeedback bij ADHD en andere stoornissen • Studie neurofeedback en medicatie vergelijken: verbetering op aandacht • FMRI = functionalMagneticResonance Imaging • Neurofeedback = aanvullend voor medicatie • Meta-analayse: Neurofeedback heeft groot effect voor impulsiviteit en aandacht, middelgroot effect voor hyperactiviteit

14. Uit recent OZ met dubbel blind placebogecontroleerd onderzoeksdesign bij kinderen met ADHD en gezonden studenten bleek dat: Geen verschil in effect op aandacht en impulsiviteit tussen neurofeedbacktraining of een vorm van nepneurofeedbacktraining. Andere ontwikkelingsstoornissen: geen OZ naar effecten van neurofeedback Eind vorige eeuw: begin van studie van neurofeedback ij autismespectrumstoornissen

15. Discussie • Wetenschappelijke studies laten zien dat neurofeedback op gedragsmatig niveau verandering geeft bij kinderen met ADHD • Aandachtklachten verbeteren • Impulsiviteitsklachten verbeteren • Voortuitgang van deze 2 gebieden werd gevonden bij training snelle SMR- en betagolven training van langzame SCPgolven + en combinatie van deze twee.

16. Is in tegenspraak met: 2 recente dubbel blind placebogecontroleerde onderzoeken, waar geen verschil is gevonden tss. Neurofeedbacktraining en nepneurofeedbacktraining. Speculatie van de auteurs: Uitblijven van betere effecten bij neurofeedbacktraining zou liggen aan gehanteerde trainingsprotocollen die op basis van het EEG zijn vastgesteld per persoon.  Gebruikelijk bij commerciële instellingen

17. Factor voor gevonden effecten van neurofeedback: intensieve contact met behandelaar ( 2à3 keer per week, totaal 20-40sessies) Aandacht van behandelaar voor kind zou verbetering op ADHD-symptomen kunnen bevorderen Conclusie: neurofeedback werkt, maar hoe? Dat blijft de vraag. Verdere studie blijkt nodig!

18. Bronnenlijst • Inhoud: Bongers, L., Bink, M. &van Nieuwenhuizen, Ch.(2011). Beter functioneren bij ADHDH-problematiek door neurofeedback?, 32, 221-231 • Beeldmateriaal: • http://www.google.be/search?hl=nl&gs_rn=0&gs_ri=hp&cp=8&gs_id=v&xhr=t&q=neurofeedback&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf.&bpcl=39314241&biw=837&bih=484&wrapid=tljp1354551755140012&um=1&ie=UTF-8&tbm=isch&source=og&sa=N&tab=wi&ei=zdG8UJS0GYOphAf5kIGoBA • http://www.google.be/imgres?q=adhd&um=1&hl=nl&tbo=d&biw=1366&bih=620&tbm=isch&tbnid=EPSSh2EXwrwg2M:&imgrefurl=http://gedragsproblemen33.wordpress.com/adhd/&docid=ywSsaXmNjTuS2M&imgurl=http://gedragsproblemen33.files.wordpress.com/2008/04/adhd.gif&w=346&h=245&ei=KdO8UOuWB-Lb0QXT7IHYAg&zoom=1&iact=hc&vpx=2&vpy=133&dur=132&hovh=189&hovw=267&tx=69&ty=103&sig=108351462665628074105&page=1&tbnh=128&tbnw=143&start=0&ndsp=24&ved=1t:429,r:0,s:0,i:146 • http://www.google.be/imgres?q=discussie&um=1&hl=nl&tbo=d&biw=1366&bih=620&tbm=isch&tbnid=gE4blwNUjWUU6M:&imgrefurl=http://www.hnwb.nl/een-vernieuwende-duurzame-digitale-discussie/discussie/&docid=GRg44XRhbNg4QM&imgurl=http://www.hnwb.nl/wp-content/uploads/2012/08/discussie.jpg&w=620&h=384&ei=ZdS8UJ6dH9DL0AX6iIH4Ag&zoom=1&iact=hc&vpx=304&vpy=165&dur=3027&hovh=177&hovw=285&tx=143&ty=91&sig=108351462665628074105&page=1&tbnh=131&tbnw=211&start=0&ndsp=22&ved=1t:429,r:2,s:0,i:139

19. http://www.google.be/imgres?q=hersenactiviteit&um=1&hl=nl&tbo=d&biw=1366&bih=620&tbm=isch&tbnid=aGygqEcPYOzuJM:&imgrefurl=http://www.bloggen.be/newsflash/archief.php%3FID%3D464558&docid=Mn32lvLHpu-RwM&imgurl=http://www.hln.be/static/FOTO/pe/10/12/0/media_xl_1497780.jpg&w=466&h=264&ei=ENW8UKjQMcSS0QXPw4D4Cg&zoom=1&iact=hc&vpx=635&vpy=195&dur=133&hovh=169&hovw=298&tx=167&ty=64&sig=108351462665628074105&page=1&tbnh=148&tbnw=227&start=0&ndsp=19&ved=1t:429,r:3,s:0,i:91http://www.google.be/imgres?q=hersenactiviteit&um=1&hl=nl&tbo=d&biw=1366&bih=620&tbm=isch&tbnid=aGygqEcPYOzuJM:&imgrefurl=http://www.bloggen.be/newsflash/archief.php%3FID%3D464558&docid=Mn32lvLHpu-RwM&imgurl=http://www.hln.be/static/FOTO/pe/10/12/0/media_xl_1497780.jpg&w=466&h=264&ei=ENW8UKjQMcSS0QXPw4D4Cg&zoom=1&iact=hc&vpx=635&vpy=195&dur=133&hovh=169&hovw=298&tx=167&ty=64&sig=108351462665628074105&page=1&tbnh=148&tbnw=227&start=0&ndsp=19&ved=1t:429,r:3,s:0,i:91 • http://www.youtube.com/watch?v=u82nzTzL7To • http://www.youtube.com/watch?v=kpbHFK6ICcc