Download
1 / 18
180 likes | 558 Views
به نام خدای یگانه و بی همتا. استاد مربوطه : دکتر حسام احمدی دانشجو : حسن رهبری موضوع پروژه : ژءو مورفولوژی فرایند و تکتونیک. تکتونیک صفحه ای کره زمین : امروزه اعتقاد اکثریت بر این است که لیتوسفر زمین به حدود دوازده
E N D
به نام خدای یگانه و بی همتا • استاد مربوطه : دکتر حسام احمدی دانشجو : حسن رهبری موضوع پروژه : ژءو مورفولوژی فرایند و تکتونیک
تکتونیک صفحه ای کره زمین : امروزه اعتقاد اکثریت بر این است که لیتوسفر زمین به حدود دوازده صفحه تقسیم شده است این صفحات از شکافهای موجود در امتداد قلل محوری برجستگی های میان اقیانوس ها رشد می کنند و در مجاورت ترانشه های درون دریاهای عمیق به درون گوشته زمین به پایین رانده می شوند قاره ها که بر لیتوسفر محکم شده اند همراه با این صفحات متحرک نسبت به هم جابجا می گردند . موزاییک صفحات : بر اساس نظریه تکتونیک صفحه ای لیتوسفر زمین به تعدادی صفحه خرد شده تقسیم شده است این صفحات بر روی استنوسفر خمیر مانند ونیمه مذاب می لغزد بر حسب نوع حرکات نسبی صفحات مجاور میتوانیم سه نوع مرز صفحه ای یا مناطق حاشیه ای تشخیس دهیم . به نام خدای بخشنده ومهربان
1) مناطق متباعد یا گسترش یابنده نوعا سلسله جبال اقیانوسی :مناطق متباعد مرزهایی است که در امتداد انها صفحات از یکدیگر فاصله می گیرد در این فرایند جداشدن صفحات مواد گوشته ای نیمه مذاب به طرف بالا امده در امتداد تاج برجستگی های میان اقیانوس به بیرون می ریزد و لیتوسفر جدیدی در امتداد کناره های متباعد تشکیل می گردد خروج ماگما در قله های برجستگی ها و ایجاد لیتوسفر اقیانوسی مهمترین نوع اتشفشان از نقطه نظر حجم است .2) مناطق گسیختگی یا گسل های ترانسفورم :گسل های ترنسفورم مرز هایی است که در امتداد انها صفحات در کنار یکدیگر می لغزند به طوری که نه لیتوسفر جدیدی ایجاد می گردد و نه بخشی از ان ناپدید می گردد . از خصوصیات ویژه گسل های ترانسفورم که گاهی به صورت خندق های عمودی مشخص می شوند زلزله هایی با کانون کم عمق همراه با لغزشهای افقی است . 3)مناطق متقارب :منطقه های متقارب مرزهایی است که در امتداد انها لبه جلویی یک صفحه بر روی لبه دیگری می لغزد در نتیجه صفحه زیرین کوتاهتر میگردد و یا با فشار به درون گوشته فرو می رود در این محل است که بخشی از لیتوسفر جذب گوشته می گردد . مکانیسم فرو روندگی که در امتداد مرزهای بر خورد عمل می کند به تشکیل ترانشه های نقاط عمیق دریا و زلزله هایی با کانونهای کم وعمیق و تشکیل رشته کوههای مملو از سنگهای چین خورده و اتشفشانهایی از نوع بازی واسیدی می انجامد .
در غیر اینصورت لازم بود که زمین تغییر اندازه دهد تا حوزه های جدید دریاها را در خود جای دهد وبه نظر نمی رسد که چنین فرایندی صورت گیرد در عوض صفحات تشکیل می شود ونا پدید می گردد ودر حین این تحولات شکل وابعاد انها تغییر میکند . کوهزایی وتکتونیک صفحه ای : فرایند کوهزایی به معنی ساخته شدن کوههاست . بخصوص اگر به وسیله چین خوردگی و روی راندگی لایه های سنگی صورت می گیرد . در چارچوب تکتونیک صفحه ای کوهزایی ابتدا در مرز های صفحات برخورد کننده رخ می دهد یعنی در جا هایی که انباشته های رسوبی حاشیه ای در اثر فشار در هم فشرده شده و پدیده های ماگمایی و اتشفشانی از انجا منشا می گیرد . مجموع جبری پیدایش صفحات و محو شدن انها در کل جهان تقریبا صفر است .
ارزیابی عملکرد فعالیتهای تکتونیکی براساس مرفولوژی مخروط افکنه ها : • شاخصهای ژءومرفیکی در ارزیابی فعالیتهای تکتونیکی ابزاری مفید و قابل اطمینان هستند زیرا از روی انها میتوان نواحی را که در گذشته فعالیتهای سریع ویا حتی کند تکتونیکی را پشت سر گذاشته اند به راحتی شناسایی نمود. مخروط افکنه ها از جمله ی این اشکال ژءومرفولوژیکی هستند که فعالیت های تکتونیکی در کنار تغیرات آب و هوای مهمترین عامل کنترل کننده ی آنها میباشد . حرکات تکتونیکی سطح حساس فرسایشی را تغییر داده و فرایندهای فعال در سطح مخروط افکنه ها و تکامل آنها را تحت تاثیر قرار می دهد بر این اساس می توان سطوح مخروط افکنه ای را به عنوان خطوط همزمان برای بررسی تاریخ و حرکات گسل ها و وقوع زلزله ها به کار گرفت .
مخروط افکنه ها و فعالیت های تکتونیکی جبهه کوهستانی نیرو های زمین شناسی موجبات بالا آمدن زمین و تشکیل کوهستان ها را در منطقه ای وسیع فراهم می آورند ولی تاثیر آنها در تغییر مرفولوژی زمین دربرخی از نواحی بیش از جاهای دیگر ظاهر میشود جبهه های کوهستانی یکی از مشخص ترین این نواحی به حساب می آیند و از روی شاخص های ژءومورفولوژیکی جبهه ی کوهستانی می توان فعالیت های تکتونیکی آن ناحیه را ارزیابی نمود . تشکیل مخروط افکنه ها در جبهه های کوهستانی مناطق آب و هوایی خشک و نیمه خشک از بارزترین نمونه های اشکال ژءو مرفولوژیکی است یک مخروط افکنه را شاید بتوان نقطه پایانی یک سیستم فرسایش و نهشته گذاری تلقی نمود که در آن عناصر فرسایش یافته از یک منبع کوهستانی به جبهه ی کوهستان حمل می شوند در جبهه کوهستانی این مواد به صورت یک با بزن انباشته می شوند که نهشته های آن یا آبرفتی بوده و یا به وسیله روانه های خرده سنگی و یا مخلوطی از هر دوی آنها تامین شده اند .
مخروط افکنه ها و فعالیت های تکتونیکی جبهه کوهستانی • در چنین سیستمی (فرسایش – انباشتی )رود خانه نقش یک رابط بین قسمت های مختلف سیستم را بازی می کند مرفولوژی یک مخروط افکنه تابعی ازمتغییر های از قبیل اندازه و زمین شناسی و ناهمواری و آب و هوا و پوشش گیاهی و فعالیت های تکتونیکی حوضه ی تامین کننده ی رسوب برای مخروط افکنه است نیمرخ شعاعی مخروط افکنه ها معمولا مقعر می باشند ولی در اغلب موارد شکستگی های در امتداد این نیمرخ دیده می شود که در واقع همان مرز بین قسمت های مختلف مخروط افکنه ها است در واقع می توان گفت که اکثر مخروط افکنه ها از نوع چند بخشی هستند .
فرایند های تغییر دهنده پوسته ی زمین • زمین بر خلاف ظاهر آرام خود دائما در حال فعالیت و تغییر شکل است. بیرون ریختن مواد مذاب از دهانه یک آتشفشان ، ایجاد شکافهایی بر اثر وقوع زمین لرزه یا حتی جابجایی ، ماسه‌ها بوسیله باد از عوامل تغییر دهنده ی شکل زمین هستند. تغییرات سطح زمین به صورت بسیار آرام اما مداوم صورت می گیرد . مورف زمین در طول زمان به آهستگی در معرض تخریب قرار می‌گیرند و چه بسا کوههایی که در زمین وجود داشته‌اند، ولی امروزه از روی خشکیهای زمین محو شده‌اند. پستیها و بلندیها و عوارض گوناگون سطح زمین نتیجه عمل متقابل دو دسته از فرآیندها است که یک دسته از آنها در خارج زمین و دسته دیگر در داخل زمین فعالیت دارند. به زبان دیگر ، فرآیندهای بیرونی و درونی زمین عهده دار ایجاد عوارض و تغییرات متنوع سطح هستند.
فرآیندهای بیرونی : • فرآیندهای بیرونی از یک طرف موجب متلاشی شدن ، ساییدن ، حل کردن و به حرکت در آوردن سنگهای زمین می‌شوند. این اعمال که بطور کلی فرسایش نامیده می‌شوند، باعث تخریب برجستگیها و کاستن از ارتفاعات سطح زمین می‌شوند. از طرف دیگر مواد فرسایش یافته یا مسقیما بر اثر نیروی گرانش یا بوسیله عوامل مختلف طبیعی مانند رودخانه‌ها ، آبهای زیر زمین ، باد و یخچال حمل می‌شوند و در فرورفتگیها سطح زمین ، مانند دریاها ، دریاچه‌ها و نقاط پست خشکیها بر جای گذاشته می‌شوند. به این عمل رسوبگذاری می‌گویند.
بنابراین نتیجه نهایی فرایندهای بیرونی از بین رفتن برجستگیهای سطح زمین و پر شدن فرورفتگیهای آن است. به این ترتیب ظاهرا باید انتظار داشته باشیم که فرایندهای بیرونی سرانجام روزی بتوانند پستی و بلندی سطح زمین را از بین ببرند و آن را کاملا هموار کنند.
فرایندهای درونی • زمین شناسان با توجه به شواهد مختلف دریافته‌اند که علاوه بر فرایندهای بیرونی ، فرایندهای دیگری که منشا آنها داخل زمین است، در ایجاد شکلهای متنوع سطح زمین دخالت دارند. فرایندهای درونی زمین از قبیل تشکیل رشته کوهها (کوهزایی)، عقب نشینی و پایین رفتن سطح آب دریاها (خشکی زایی) ، بالا آمدن و نفوذ توده‌های آذرین و آتشفشانی ، دایما در جهت مخالف فرایندهای بیرونی زمین عمل می‌کنند.
هم ایستایی : • باید دانست که نوع فرایندها و همچنین شدت و ضعف فعالیت آنها در یک نقطه معین در طول زمان ممکن است تغییر نموده باشد. مثلا در نقطه‌ای که امروزه سرعت فرسایش سطح زمین بوسیله فرایندهای بیرونی بیش از سرعت بالا آمدن زمین است و منطقه به تدریج هموار میشود، ممکن است در گذشته شرایط دیگری داشته و بالا آمدن زمین سرعتی بیشتر از فرسایش داشته و کوهی در حال تشکیل بوده است. • بالا و پایین رفتن و بطور کلی حرکات قائم پوسته زمین را به دلیل بارگذاریها و باربرداریهای عظیمی می‌دانند که در طول زمان زمین شناسی بر پوسته اثر کرده است. در زمین شناسی حرکات قایم پوسته را تحت نام هم ایستایی می‌شناسند.
منشا انرژی فرایندهای درونی : • در مورد منشا انرژی موجود در داخل زمین تا کنون نظریه‌های گوناگونی عنوان شده است، که مهمترین آنها بر خاصیت انرژی زایی مواد رادیواکتیو متکی است. گرمایی که بر اثر مواد رادیواکتیو در بخشهای درونی زمین بوجود می‌آید، به سه صورت هدایت ، همرفت و تابش به سطح زمین می‌رسد. به نظر می‌رسد که انتقال حرارت در زمین توسط تشعشع به مراتب بیشتر از هدایت است.
جریان همرفتی نیز معمولا بر اثر حرکت ماده در سیال (مایع و گاز) ایجاد میشود. این پدیده نتیجه تاثیر نیروی گرانش بر سیالی است که بر اثر تفاوت دما در قسمتهای مختلف خود چگالیهای متفاوتی پیدا میکند. همراه با توده گرم جابجا میشود. در کره زمین به علت اختلاف دمای نقاط مختلف ، محفظه‌های همرفتی در اعماق گوشته بوجود می‌آید.
عملکرد آب در تغییرات سطح زمین : • قسمت اعظم تغییرات در سطح زمین ناشی از عملکرد آب است. بخشی از آبی که به صورت بارش به زمین می‌ریزد، در سطح جاری میشود و در مسیر خود سنگها را می‌فرساید. پس از حمل در جاهای مناسب مثل دریاچه‌ها و دریاها) بر جای می‌گذارد. قسمتی از آب نیز به داخل زمین فرو می‌رود و آبهای زیرزمینی را می‌سازد. آبهای زیر زمینی در مسیر حرکت خود به نقاط پست تر مواد محلول سنگها را در خود حل می‌کنند یا موادی را که با خود دارند در منافذ سنگها بر جای می‌گذارند. • آبهای زیر زمین بالاخره در جایی در سطح زمین ظاهر شده و به آبهای سطحی می‌پیوندند. در سطح زمین ، آبها بر اثر تابش خورشید بخار می‌شوند. بخارها در اثر شرایط مناسب به صورت ابر در آمده و آب موجود در آنها بار دیگر به صورت باران و برف بر زمین فرو می‌ریزد. مسیر حرکت آب در طبیعت از آسمان به زمین و بالعکس را (چرخه آب می‌نامند.
((انواع فرایندهای درونی تغییر دهنده پوسته زمین )) • فرایند آذرین : موادی که بر اثر گرمای درون زمین ذوب شده‌اند (ماگما) ، در صورتی که به سطح زمین راه پیدا کنند، آتشفشانها و پدیده‌های متنوع مربوط به آنها را بوجود می‌آورد. در مواردی که مواد مذاب در زیر سطح زمین سرد و جامد شوند، توده‌های آذرین درونی را می‌سازند که ممکن است بعدها بر اثر فرسایش سنگهای فوقانی در سطح زمین ظاهر شوند. نتیجه فرایندهای آذرین ایجاد گروه مهمی از سنگهای آتشفشانی و سنگهای آذرین درونی ، شناختها و پدیده‌های متنوع مربوط به آنها است.
فرایندهای دگرگونی : • گرما و فشار حاکم در درون زمین ممکن است بدون آنکه سنگها را ذوب کنند، تغییراتی در آنها بوجود آورند. دگرگون شدن ممکن است دامنه‌ای از جهت دار شدن و رشد بلورهای قبلی تا تشکیل کانیهای جدید داشته باشد. در نتیجه این فرایند سنگهای دگرگونی و اشکال پدیده‌های مربوط به آنها بوجود می‌آید. سنگهای دگرگونی نیز ممکن است بر اثر فرسایش بخشهای رویی در سطح ظاهر شوند.
فرایندهای ساختمانی : • فشار و دمای حاکم بر درون زمین می‌تواند شکل سنگهای جامد را به تدریج تغییر دهد. در اعماق زیادتر که دما بیشتر است، در نتیجه اعمال فشار (مخصوصا فشارهای افقی که به نیروهای تکتونیکی معروفند) سنگها چین می‌خورند. همین نیروها در بخشهای سطحی تر ، که سنگها سردترند، شکستگی آنها را به دنبال دارد. در نتیجه عملکرد فریندهای ساختمانی انواع چین خوردگی ، درزه‌ها و گسلها ایجاد میشود. حرکت ناگهانی در شکستگیهای پوسته (گسلها) باعث رها شدن مقداری انرژی میشود که به صورت زمین لرزه در سطح احساس میشود.
