«Γυναίκες εκπαιδευτικοί στη διάρκεια του Μεσοπολέμου στην Ελλάδα»

1. «Γυναίκες εκπαιδευτικοί στη διάρκεια του Μεσοπολέμου στην Ελλάδα» Αντωνάκη Ελένη (Α.Ε.Μ. 3021) Ιωαννίδου Αικατερίνη (Α.Ε.Μ. 7634) Μάθημα: Διδακτική της Ιστορίας Παιδαγωγική Σχολή Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ακαδημαϊκό έτος: 2010-2011

2. Το ιστορικό ερώτημα. Το κεντρικό ιστορικό ερώτημα: Ποιες είναι οι κοινωνικές προσδοκίες για τις γυναίκες εκπαιδευτικούς στη διάρκεια του Μεσοπολέμου και ποιος ο ρόλος τους στην εκπαίδευση; Υποερωτήματα: Ποιες γυναίκες κατευθύνονται στην εκπαίδευση και για ποιο λόγο; Ποιες θέσεις καταλαμβάνουν; Ποιες οι κοινωνικές αντιλήψεις και οι κοινωνικές προσδοκίες που τις αφορούν; Τι θέση παίρνουν στα εκπαιδευτικά;

3. Διδακτικοί Στόχοι • Δηλωτικοί • Να οριοθετήσουν χρονικά την περίοδο του Μεσοπολέμου. • Να κατανοήσουν τις ιδιαίτερες συνθήκες στην Ελλάδα που οδηγούν τις γυναίκες στο επάγγελμα της εκπαιδευτικού. • Να εξετάσουν την ταξική και κοινωνική προέλευση των γυναικών εκπαιδευτικών. • Μεθοδολογικοί • Να μπορούν να αναγνώσουν οπτικό πληροφοριακό υλικό. • Να μπορούν να αντιληφθούν την εμπρόθετη λειτουργία των πηγών. • Να μπορούν να κάνουν σύγκριση πηγών. • Να μπορούν να εντοπίσουν την άποψη και το κεντρικό θέμα που διατρέχει την πηγή.

4. Διδακτικοί Στόχοι • Εννοιολογικοί • Να εισαχθούν στην έννοια του φεμινισμού και να εξετάσουν τις έμφυλες ανισότητες των γυναικών στην εκπαίδευση (εκπαιδευτικοί – μαθήτριες). • Μεταγνωστικοί • Να κατανοήσουν τη σπουδαιότητα της επεξεργασίας των πηγών για να καταλήξουμε σε ορθά ιστορικά συμπεράσματα. • Να περάσουν από την ιστορική γνώση στην ιστορική κατανόηση και ανάγνωση του κόσμου. • Να αντιληφθούν τις γυναίκες ως ιστορικά υποκείμενα. • Να αντιληφθούν πως η απουσία του γυναικείου λόγου (discourse) και η ανισότητα απορρέουν από το ιστορικό – κοινωνικό πλαίσιο.

5. Σχεδιασμός Η διδασκαλία απευθύνεται σε μαθητές και μαθήτριες Στ’ τάξης Δημοτικού σχολείου. Η διάρκειά της υπολογίζεται στις 16 διδακτικές ώρες. Περιλαμβάνονται 8 επιμέρους θεματικές ενότητες.

6. Το ιστορικό πλαίσιο. Ο Μεσοπόλεμος στην Ελλάδα αποτελεί τομή για την είσοδο των γυναικών στην παραγωγική διαδικασία. Πολλές από τις γυναίκες κατευθύνονται στην εκπαίδευση. Την ίδια εποχή πυκνώνει ο δημόσιος λόγος των γυναικών μέσα από εφημερίδες και περιοδικά. Την περίοδο αυτή εκτός από το δικαίωμα στην εκπαίδευση οι γυναίκες ζητούν συνολικά ίσα δικαιώματα με τους άντρες.. 1. Πηγή 1. «Το Βενετόκλειο γυμνάσιο της Ρόδου σε φωτογραφία της εποχής». Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, ΙΕ’, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978, σ. 468.

7. Μεσοπόλεμος • Διάβασε προσεκτικά την πηγή και επισήμανε το κεντρικό θέμα στο οποίο αναφέρεται. Γράψε πάνω από αυτήν έναν τίτλο • Βρες ποια είναι τα ιστορικά γεγονότα εκείνα που το ορίζουν χρονικά. • Με τι αντιπαραβάλλεται και συγκρίνεται το κεντρικό θέμα; Κύκλωσε την απάντησή σου. • Σχεδίασε μια ιστοριογραμμή στην οποία να παρουσιάζεται ο Ελληνικός και ο ΕυρωπαϊκόςΜεσοπόλεμος. 1.2 «Η περίοδος μεταξύ του 1923 και του 1940, μεταξύ δηλαδή της Mικρασιατικής Καταστροφής και της εισόδου της χώρας στο B' Παγκόσμιο Πόλεμο, θα μπορούσε να οριστεί ως ο Ελληνικός Mεσοπόλεμος -σε αντιδιαστολή με τον Eυρωπαϊκό». Πηγή 1,2: Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού http://www.fhw.gr/chronos/14/gr/1923_1940/domestic_policy/index.html

8. Ευρωπαϊκός Μεσοπόλεμος. Στις αρχές του 20ού αιώνα σχηματίζονται στην Ευρώπη δύο συμμαχίες, η «Αντάντ» και οι «Κεντρικές Δυνάμεις», με αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα. Το 1914 ξεσπά πόλεμος ανάμεσά τους, στον οποίο εμπλέκονται και κράτη της Αμερικής και της Ασίας. Πρόκειται για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που λήγει το 1918. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ακολουθεί λίγο χρόνια αργότερα, ξεσπώντας το 1939. Αυτός γίνεται ανάμεσα στις «Δυνάμεις του Άξονα» και τις Συμμαχικές Δυνάμεις και θα λήξει το 1945. Την περίοδο της ευρωπαϊκής ιστορίας ανάμεσα στους 2 Παγκοσμίους πολέμους την ονομάζουμε «Μεσοπόλεμο». 1.3 • Με βάση τα όσα διάβασες τοποθέτησε τα ιστορικά γεγονότα στην παραπάνω ιστοριογραμμή. Χρωμάτισε την περίοδο του Μεσοπολέμου και υπολόγισε πόσα χρόνια κράτησε.

9. Μεσοπόλεμος-κοινωνία. • Κύκλωσε στην πηγή τα βασικά γεγονότα, που αφορούν την κοινωνία στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. • Εντόπισε σε πόσες φάσεις διακρίνει η πηγή την περίοδο του ελληνικού Μεσοπολέμου. • Για την κάθε φάση να σημειώσεις τα σημαντικότερα γεγονότα που την χαρακτηρίζουν. 1.4 Γλωσσάρι Ρευστότητα: Αστάθεια Αναδιαρθρώσεις:αναδιαμόρφωση Μηχανισμοί καταστολής: στρατός, αστυνομία κλπ Συναρθρώθηκε:συνδέθηκε Πηγή 1.4: «Τα κοινωνικά ζητήματα την περίοδο του Ελληνικού Μεσοπολέμου». Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού http://www.fhw.gr/chronos/14/gr/1923_1940/society/facts/index.html

10. Σύνοψη της περιόδου του Μεσοπολέμου. 1.5 Πηγή 1.5:Προσφυγική παράγκα στην Καλαμαριά, στα ανατολικά της Θεσσαλονίκης. 1922-1930, Θεσσαλονίκη, αρχείο Θ. Τσινόπουλου http://www.imma.edu.gr/macher/hm/hm_image.php?el/img_C3141b.html • Σύμφωνα με όσα διάβασες για την περίοδο του Μεσοπολέμου στην Ελλάδα και την Ευρώπη, γράψε ένα σύντομο άρθρο για την εφημερίδα τοίχου της τάξης σου. • Ανέφερε στο τέλος του άρθρου σου ποιο από τα χαρακτηριστικά ή ζητήματα της περιόδου θα ήθελες να εξετάσεις.

11. Τα σύνορα της Ελλάδας. 1.6 • Να χρωματίσεις στον χάρτη τις περιοχές εκείνες που ανήκουν στην Ελλάδα την περίοδο του Μεσοπολέμου. • Να καταγράψεις τις περιοχές που κέρδισε και έχασε κατά την περίοδο αυτή. • Με έναν μαρκαδόρο σχεδίασε στο χάρτη τα σημερινά όρια της Ελλάδας. Πηγή 1.6: Τα σύνορα της Ελλάδας από το 1832 ως το 1947. Taylor, J.P. & Flint, C. (1999). PoliticalGeography: World - Economy, Nation - State and Locality. Harlow: Pearson Education Limited

12. Ομιλούμενες γλώσσες στην Ελλάδα. 1.7 • Από πού προέρχονται τα στοιχεία της πηγής; • Σε ποιους πληθυσμούς αναφέρεται και πως ορίζονται; • Υπολόγισε το συνολικό Ελληνόφωνο πληθυσμό το 1928 και το 1940. • Για τις ίδιες χρονολογίες υπολόγισε το σύνολο του μη ελληνόφωνου πληθυσμού. • Κύκλωσε στην πηγή τις γλώσσες που αυξάνουν τα ποσοστά τους το 1940 σε σχέση με το 1928. • Ταξινόμησε τις γλώσσες αναγράφοντας δίπλα στους πληθυσμούς τον αύξοντα αριθμό ξεκινώντας από την πιο διαδεδομένη. Πηγή 1.7: Συγκριτικός πίνακας των στοιχείων των απογραφών του 1928 και 1940 σχετικά με τις ομιλούμενες γλώσσες στην Ελλάδα. Τσιτσελίκης, Κ. 2001. Μειονοτικές γλώσσες στην Ελλάδα. Στο Α.-Φ. Χριστίδης, σε συνεργασία με τη Μ. Θεοδωροπούλου(επιμ.), Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα.Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, σ. 142-145. Διαθέσιμο στο http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/guide/thema_c6/04.html

13. Κοινωνία – μόρφωση (α). 1.8 Πηγή 1.8: Εκπαίδευση ( σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές). Κρητικός, Γ. (2010). Χάρτες γλωσσικών μειονοτήτων στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: απεικονίσεις ενός «ομογενοποιημένου» χώρου. http://xeee.web.auth.gr/powerpoints_xeee11/04/kritikos.pdf • Που βασίζονται τα στοιχεία της πηγής; • Ποια περίοδο καλύπτουν τα στοιχεία της; • Ποιο ζήτημα διερευνά και σε τι δείγμα ανθρώπων;

14. Κοινωνία – μόρφωση (β). 1.8 Κρητικός, Γ. (2010). Χάρτες γλωσσικών μειονοτήτων στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: απεικονίσεις ενός «ομογενοποιημένου» χώρου. http://xeee.web.auth.gr/powerpoints_xeee11/04/kritikos.pdf Πηγή 1.8: Εκπαίδευση ( σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές). • Κύκλωσε τις περιοχές που εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά αναλφαβητισμού σύμφωνα με τα στοιχεία των δυο απογραφών. • Κατέγραψε σε σχέση με τα στοιχεία του 1928: σε ποιες περιοχές τα ποσοστά αυτά περιορίστηκαν στην επόμενη απογραφή, σε ποιες αυξήθηκαν και σε ποιες παρέμειναν ως είχαν. • Συνολικά στην Ελλάδα υπολόγισε το ποσοστό του αγράμματου πληθυσμού.

15. Κοινωνία – μόρφωση (γ) 1.9 • «Διότι, ενώ επί 1,324,972 αρρένων κατοίκων φοιτώσιν εις τα 38 δημοτικά σχολεία 160,901 μαθηταί, δηλονότι 12,14 επί τοις %, επί 1,307,010 θηλέων έχομεν 72,263 μαθητρίας, δηλονότι μόνον 5,53 επί τοις %. Εκ τούτου δ’ εξηγείται και το θλιβερώτατονφαινόμενον, ότι εις επαρχίας τινάς της Ελλάδος ο αριθμός των αναλφαβήτων γυναικών ανέρχεται εις 80 περίπου τοις % παρουσιαζομένης τοιουτοτρόπως της Ελληνίδος γυναικός ως τελείως αμορφώτου και εγκαταλελειμμένης εις την τύχη της.» • Πηγή 1.9: Ποσοστά του αναλφάβητου πληθυσμού. • Γληνός Δ.(1925). Ένας άταφος νεκρός: μελέτη για το εκπαιδευτικό μας σύστημα, Αθήνα: Αθηνά. Ο Δημήτρης Γληνός ήταν Έλληνας εκπαιδευτικός, συγγραφέας και πολιτικός. Εισηγήθηκε το διάταγμα για την εισαγωγή της δημοτικής στη στοιχειώδη εκπαίδευση και έγινε έτσι ο πρωτεργάτης της λεγόμενης 'γλωσσοεκπαιδευτικής' μεταρρύθμισης. • Ποιο είναι το θέμα της πηγής; • Να εντοπίσεις ποιος παρέχει τα στατιστικά της πηγής. • Να εξετάσεις αν αναφέρεται η προέλευση των ποσοστών. • Κύκλωσε την κοινωνική κατηγορία στην οποία εστιάζει ο συγγραφέας της πηγής και την γεωγραφική περιοχή στην οποία εντοπίζει το πρόβλημα. • Εντόπισε στην πηγή τις λέξεις που χρησιμοποιεί για να την περιγράψει. • Κατέγραψε στον πίνακα τα αντικειμενικά στοιχεία που παρέχει η πηγή και τα σημεία που παρουσιάζεται η υποκειμενική άποψη του συγγραφέα της. Απόδοση στη δημοτική «Γιατί ενώ από τους 1,324,972 άνδρες κατοίκους στα 38 δημοτικά σχολεία φοιτούν 160,901 μαθητές, δηλαδή 12,14%, από τις 1,307,010 γυναίκες έχουμε 72,263 μαθήτριες, δηλαδή μόνο 5,53%. Έτσι εξηγείται και το θλιβερότατο φαινόμενο ότι σε κάποιες επαρχίες τις Ελλάδας ο αριθμός των αναλφάβητων γυναικών ανέρχεται περίπου στο 80%, με την Ελληνίδα γυναίκα έτσι να παρουσιάζεται ως τελείως αμόρφωτη και εγκαταλειμμένη στην τύχη της».

16. Συνοψίζοντας το ζήτημα της μόρφωσης και της εκπαίδευσης του νέου ελληνικού κράτους. • Με βάση τα όσα κατέγραψες και εξέτασες περίγραψε τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού των νέων περιοχών του ελληνικού κράτους την περίοδο του ελληνικού Μεσοπολέμου. • Ανέφερε τα εκπαιδευτικά ζητήματα που προκύπτουν από τις ιδιαιτερότητές του και τις εκπαιδευτικές ανάγκες, στις οποίες καλείται να ανταπεξέλθει το νέο κράτος.

17. Τα Δημοτικά σχολεία. 2.1 • Ποια είναι η προέλευση των πηγών; • Εντόπισε τη χρονολογία τους. • Κύκλωσε το κεντρικό θέμα τους. • Ποιος είναι σύμφωνα με την πηγή 2.1 ο σκοπός των δημοτικών σχολείων; Υπογράμμισε τις λέξεις κλειδιά. • Σημείωσε ποια φοίτηση χαρακτηρίζεται στην πηγή ως υποχρεωτική. • Κατέγραψε ποια παιδιά παρακολουθούν την υποχρεωτική εκπαίδευση και ποια όχι. Πηγή 2.1: ΝΟΜΟΣ 4397 (Ν. 4397/1929), «Περί στοιχειώδους εκπαιδεύσεως», ΦΕΚ 309 Α’ (24-08-1929). 2.2 Πηγή 2.2: ΝΟΜΟΘΕΤ.ΔΙΑΤΑΓΜΑ της 5/7 Μαΐου 1926 «Περί υποχρεωτικής φοιτήσεως εις το Δημοτικόνσχολείον», ΦΕΚ 145 Α’ (07-05-1926).

18. Τάξη δημοτικού σχολείου. • Υπογράμμισε τον τύπο του σχολείου που αποτυπώνεται στην πηγή. • Πότε χρονολογείται η φωτογραφία; • Τι στοιχεία μας δίνει η πηγή για τις κτιριακές εγκαταστάσεις της εποχής; • Γράψε σε τι περιοχή πιστεύεις πως λειτουργεί αυτό το σχολείο και πως φαντάζεσαι τις συνθήκες ζωής σε αυτήν. 2.3 Πηγή 2.3: Τάξη Θηλέων δημόσιου δημοτικού στις αρχές του 20ου αιώνα. Ιστορικό αρχείο μουσείου Μπενάκη. Αθανασιάδης, Χ. (2005). Αγνοημένες από την ιστορία: Φεμινίστριες δασκάλες στον Μεσοπόλεμο. Παιδεία, τευχ.3, σ.15-17

19. Σκοποί Δημοτικών σχολείων. 1.7 1.8 Πηγή 1.8: Κρητικός, Γ. (2010). Χάρτες γλωσσικών μειονοτήτων στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: απεικονίσεις ενός «ομογενοποιημένου» χώρου. http://xeee.web.auth.gr/powerpoints_xeee11/04/kritikos.pdf Πηγή 1.7: Τσιτσελίκης, Κ. 2001. Μειονοτικές γλώσσες στην Ελλάδα. Στο Α.-Φ. Χριστίδης, σε συνεργασία με τη Μ. Θεοδωροπούλου (επιμ.), Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, σ. 142-145. Διαθέσιμο στο http://www.greek-language.gr/greekLang/studies/guide/thema_c6/04.html • Με βάση τα στοιχεία της περιόδου και των όσων κατέγραψες στις προηγούμενες δραστηριότητες δικαιολογούνται οι σκοποί της Δημοτικής εκπαίδευσης; • Ποιους ακόμα μπορείς να συμπληρώσεις;

20. Τύποι Δημοτικών σχολείων. 2.4 Πηγή 2.4: Βασιλικό Διάταγμα «Περί ορισμού των μαθημάτων, του δι’ έκαστον τούτων προς διδασκαλίαν αναγκαίου χρόνου, και περί της κατά τάξεις κατανομής της διδακτέας ύλης εις τα πλήρη δημοτικά σχολεία αρρένων και θηλέων» ΦΕΚ.174 Α΄ (10-09-1913). • Ποια είναι η πηγή και που χρονολογείται; • Ποιο είναι το κεντρικό θέμα της; • Τι πληροφορίες μας δίνει για την πολιτική κατάσταση της χώρας; • Πως ονομάζεται το αρμόδιο για τα εκπαιδευτικά ζητήματα υπουργείο; • Ποια είναι τα θέματα που το αφορούν; • Κύκλωσε τους τύπους σχολείων που αναφέρει.

21. Αστικά σχολεία θηλέων (α). 2.5 • Ποια είναι η πηγή; • Πότε χρονολογείται η πηγή; • Σε ποια ιστορική περίοδο εντάσσεται; • Τι πληροφορίες μας δίνει για το πολίτευμα της Ελλάδας; • Επισήμανε το θέμα της. • Κύκλωσε το είδος της απόφασης που ρυθμίζει το κεντρικό θέμα της πηγής. Πηγή 2.5: Βασιλικό Διάταγμα, «Περί χορηγίας αδείας εις την ΦιλεκπαιδευτικήνΕταιρείαν ιδρύσεως αστικών σχολείων θηλέων» ΦΕΚ 255 Α’ (11-09-1914)

22. Αστικά σχολεία θηλέων (β) • Να βρεις και να υπογραμμίσεις στην πηγή το λόγο για τον οποίο ιδρύονται τα αστικά σχολεία θηλέων. • Υπογράμμισε την βαθμίδα εκπαίδευσης στην οποία εντάσσονται. • Ποιος/-α μπορεί να παρακολουθήσει μαθήματα σε αυτά; • Σημείωσε ποια προοπτική εκπαιδευτικής εξέλιξης παρέχουν στον/στην κάτοχο του πτυχίου τα αστικά σχολεία. • Εντόπισε στην πηγή τον φορέα στον οποίον επιτρέπεται η ίδρυση των αστικών σχολείων. • Κύκλωσε στο απόσπασμα της πηγής τα μαθήματα που διδάσκεσαι κι εσύ. • Κύκλωσε με διαφορετικό χρώμα τα επιπλέον μαθήματα που διδάσκονταν. 2.6 Πηγή 2.6: Βασιλικό Διάταγμα, «Περί χορηγίας αδείας εις την ΦιλεκπαιδευτικήνΕταιρείαν ιδρύσεως αστικών σχολείων θηλέων» ΦΕΚ 255 Α’ (11-09-1914)

23. Αστικά σχολεία θηλέων (γ) • Ποιος υπογράφει την πηγή; • Κύκλωσε στην πηγή τα δύο μαθήματα στα οποία αφιερώνεται ο περισσότερος διδακτικός χρόνος την εβδομάδα. • Κατέγραψε σε ξεχωριστές λίστες τα υπόλοιπα μαθήματα ανάλογα με τις ώρες που διδάσκονται. Σύγκρινέ τα και ανέφερε τι περιεχόμενο έχουν τα μαθήματα που διδάσκονται περισσότερες ώρες. 2.7 Πηγή 2.7: Απόφαση Υπουργού των Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, «Περί προγράμματος των αστικών σχολείων θηλέων», ΦΕΚ 333 Α’ (17-11-1914).

24. Αστικά σχολεία θηλέων (γ). «Σχετικά με την αφομοίωση των δημοσίων γυμνασίων ή ανώτερων παρθεναγωγείων του κράτους στα αστικά σχολεία θηλέων, ως προς το πρόγραμμα των μαθημάτων και τις ισχύουσες διατάξεις σχετικά με την εισαγωγή, προαγωγή, απόλυση και τα προσόντα των μαθητριών σε αυτά». • Ανέφερε το είδος της πηγής. • Κύκλωσε την χρονολογία έκδοσης της πηγής. • Εντόπισε στην πηγή τα στοιχεία εκείνα που μαρτυρούν το πολίτευμα της χώρας τη συγκεκριμένη περίοδο. • Εντόπισε των αρμόδιο για τα εκπαιδευτικά ζητήματα υπουργό, καθώς και το ποια άλλα θέματα βρίσκονται στην αρμοδιότητά του. • Ανέφερε συνοπτικά το κεντρικό θέμα της πηγής. • Περίγραψε σύντομα την εξέλιξη του θεσμού των αστικών σχολείων θηλέων. 2.8 Πηγή 2.8: Βασιλικό Διάταγμα, «Περί αφομοιώσεως των εν τω κράτει δημοσίων γυμνασιακών ή ανωτέρων παρθεναγωγείων προς τα αστικά σχολεία των Θηλέων, ως προς το πρόγραμμα των μαθημάτων και τας ισχυούσαςδιατάξεις περί εισαγωγής, προαγωγής, απολύσεως και προσόντων των μαθητριών αυτών», ΦΕΚ 193 Α’ (30-08-1919)

25. Εκπαιδευτικό προσωπικό. • Γράψε έναν τίτλο για την πηγή. • Σύμφωνα με την πηγή να σημειώσεις τους τύπους σχολείων που υπήρχαν την περίοδο που γράφτηκε. • Σε ποιο κοινωνικό φύλο φαίνεται να ανήκουν όσοι διδάσκουν σε δημοτικά σχολεία; • Κατέγραψε τους δασκάλους και τις δασκάλες που εργάζονται στο σχολείο σου καθώς και την τάξη στην οποία εργάζονται. Δες την αναλογία τους και συζήτησε για τα αποτελέσματά σου. 2.9 Πηγή 2.9: ΝΟΜΟΣ 4397 (Ν. 4397/1929), «Περί στοιχειώδους εκπαιδεύσεως», ΦΕΚ 309 Α’ (24-08-1929)

26. Συνοψίζοντας το ζήτημα της οργανωμένης, μαζικής εκπαίδευσης. • Περίγραψε σύντομα το εκπαιδευτικό τοπίο της περιόδου. Ανέφερε την οργάνωση και τη δομή της εκπαίδευσης, εστιάζοντας στην υποχρεωτική της βαθμίδα, τους στόχους και τους/τις λειτουργούς της. • Σύγκρινε τα όσα κατέγραψες με τα όσα ισχύουν σήμερα στην εκπαίδευση και συζήτησε γι’ αυτά.

27. Το διεθνές φεμινιστικό κίνημα. 3.2 «Στο τέλος του 19ου αιώνα, πάνω από 300.000 ιταλίδες γυναίκες δουλεύουν στην υφαντουργία (…) στην παραγωγήκαι επεξεργασία του καπνού, στα μηχανουργεία, στη βιομηχανία ρουχισμού, στο εμπόριο, οι γυναίκες της μικροαστικής τάξης είναι υπάλληλοι στα γραφεία, στις δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις στα σχολεία. (…) Στην αρχή του νέου αιώνα, οι ιταλίδες εργαζόμενες έχουν μια δική τους εφημερίδα. Είναι «Η προστασία της εργαζόμενης» (…) η βασική διεκδίκηση (…) «Στην ισότητα εργασίας – ισότητα πληρωμής». (…) Ο αμερικάνικος φεμινισμός ανέπτυξε (…) την πάλη του για το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες. Όπως ακριβώς κι ο εγγλέζικος φεμινισμός, που απαιτούσε «τη γυναικεία ψηφοφορία». (…) Όμως το 1914 ολόκληρος ο κόσμος μπαίνει σε σύγκρουση. (…) Οι γυναίκες φυσικά απέκρουσαν τις ωμότητες και τους παραλογισμούς του πολέμου. (…) Εκείνα τα χρόνια (σσ.1917) οι γυναίκες παλεύουν στην Αγγλία, στη Γερμανία, στη Σουηδία, στην Ολλανδία και στην Αμερική για τα πολιτικά κι ατομικά τους δικαιώματα, για τη γυναικεία ψήφο κι ενάντια στις νομικές διατάξεις για την εξουσία του συζύγου (…) το δικαίωμα της ψήφου στις γυναίκες αναγνωρίστηκε στην Αγγλία το 1918, στη Γερμανία, Αυστρία, Σουηδία, Τσεχοσλοβακία το 1919, στις Η.Π.Α. το 1920, στην Ουγγαρία το 1922, στην Ολλανδία το 1923.» Πηγή 3.2: Ραβέρα, Κ. (1980). Εκατό χρόνια γυναικείων αγώνων. Στο Γυναικείες Αφίσσες απ’ όλο τον κόσμο, Αθήνα: Οδυσσέας, σσ. 8-18. 3.1 • Εντόπισε στην πηγή τους χώρους εργασίας στους οποίους εργάζονται οι ευρωπαίες γυναίκες εργαζόμενες στα τέλη του 19ου αιώνα. • Υπογράμμισε το μέσο με το οποίο δημοσιοποιούν τις διεκδικήσεις τους, καθώς και το κεντρικό τους αίτημα. Πηγή 3.1: «Η γυναίκα ψηφοφόρος – δες πως «μεγαλώνει»!, 1913. Αμερικανική αφίσα για το ζήτημα της γυναικείας ψήφου. http://www.heritage-images.com/Preview/PreviewPage.aspx?id=2319451&pricing=true&licenseType=RM

28. Το διεθνές κίνημα για τη γυναικεία ψήφο. 3.3 • Πηγή 3.3 • Γαλλία, Γαλλικός συνασπισμός για το δικαίωμα των γυναικών, «Η γυναίκα πρέπει να ψηφίζει», • Γαλλία, Εταιρεία για την ψηφοφορία των γυναικών, 1910, «Ψήφος στις γυναίκες – Πρόγραμμα» • Γαλλία, Εθνική επιτροπή γυναικών ενάντια στον πόλεμο και τον φασισμό, 1936, «Οι γαλλίδες γυναίκες θέλουν να ψηφίζουν» • Βιβλιοθήκη Marguerite Durand – Παρίσι • Γυναικείες Αφίσσες απ’ όλον τον κόσμο. (1988). Αθήνα: Οδυσσέας. • Εντόπισε το θέμα των δημοσιεύσεων της πηγής 3.3 • Δες πότε δημοσιεύτηκαν και ανέφερε την ιστορική περίοδο στην οποία ανήκουν. • Σημείωσε την χώρα προέλευσής τους. • Βρες τους οργανισμούς που σχηματίζονται σε αυτή τη χώρα για τη διεκδίκηση του συγκεκριμένου αιτήματος. • Υπογράμμισε στο απόσπασμα της πηγής3.3 τις χώρες που αναγνωρίζουν το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες την περίοδο του Μεσοπολέμου. • Εξέτασε συνδυαστικά τις δυο πηγές και συζήτησε για το αν είναι δικαιολογημένο το αίτημα της ψήφου των Γαλλίδων γυναικών. 3.2 «Όμως το 1914 ολόκληρος ο κόσμος μπαίνει σε σύγκρουση. (…) Οι γυναίκες φυσικά απέκρουσαν τις ωμότητες και τους παραλογισμούς του πολέμου. (…) Εκείνα τα χρόνια (σσ.1917) οι γυναίκες παλεύουν στην Αγγλία, στη Γερμανία, στη Σουηδία, στην Ολλανδία και στην Αμερική για τα πολιτικά κι ατομικά τους δικαιώματα, για τη γυναικεία ψήφο κι ενάντια στις νομικές διατάξεις για την εξουσία του συζύγου (…) το δικαίωμα της ψήφου στις γυναίκες αναγνωρίστηκε στην Αγγλία το 1918, στη Γερμανία, Αυστρία, Σουηδία, Τσεχοσλοβακία το 1919, στις Η.Π.Α. το 1920, στην Ουγγαρία το 1922, στην Ολλανδία το 1923.»

29. Φεμινισμός στην Ελλάδα. 3.5 «Ο οργανωμένος αγώνας για την πολιτική χειραφέτηση της Ελληνίδας άρχισε το 1920 με την ίδρυση του «Συνδέσμου για τα δικαιώματα της γυναικός», με αποκλειστικό σκοπό ν’ αγωνιστεί για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική εξύψωση της γυναίκας με τον άνδρα. Ο σύνδεσμος ήταν τμήμα της μεγάλης διθνούς οργάνωσης υπέρ της γυναικείας ψήφου “International Woman Suffrag Alliance”.Πρόεδρος του Συνδέσμου εξελέγη η Μαρία Νεγρεπόντη, Αντιπρόεδρος η Αύρα Θεοδωροπούλου, Γραμματέας η Μαρία Δεσύπρη (Σβώλου) και μέλη οι Εύχαρις Πετρίδου, Ελένη Πολιτάκη, Μυρσίνη Κλεάνθους, Ελένη Κορύλλου (Άλκης Θρύλος), Ρόζα Ιμβριώτη και Αθηνά Γαϊτάνου-Γιαννιού. Κάθε Δευτέρα συγκεντρώνονταν και έκαναν ομιλίες και συζητήσεις, στις οποίες έπαιρναν μέρος όχι μόνο γυναίκες αλλά και άντρες φεμινιστές, όπως ήταν ο Δημ. Γληνός, ο Αλέξ. Σβώλος, ο Σωκ. Κουγέας, ο Κωνστ. Μελάς βουλευτής Ιωαννίνων, ο Αθανάσιος Τυπάλδος-Μπασιάς βουλευτής Κεφαλληνίας, ο Βασιλακάκης βουλευτής Λέσβου, ο Σκουριώτης, Θ. Ζήσης κ.ά» Πηγή 3.5: Το λογότυπο του περιοδικού «Ο αγώνας της γυναίκας» http://www.leaguewomenrights.gr/index.php?menu=66 • Σημείωσε πως χαρακτηρίζεται ο αγώνας των γυναικών από το 1920 και έπειτα καθώς και το τι δηλώνει αυτό για τα χρόνια πριν το 1920. • Υπογράμμισε τα αιτήματα του Συνδέσμου για τα Δικαιώματα της γυναίκας. • Εντόπισε στην πηγή τα στοιχεία που φανερώνουν την διεθνή έκταση του αγώνα των γυναικών, καθώς και τα αιτήματά του. • Σχολίασε τη δομή του διοικητικού συμβουλίου του συνδέσμου. • Υπογράμμισε τις δράσεις στις οποίες προέβη ο Σύνδεσμος για την επίτευξη των αιτημάτων του. • Εντόπισε το κοινό στο οποίο απευθύνονται οι δράσεις αυτές. 3.4 Πηγή 3.4: Ξηραδάκη, Κ. (1988). Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα, Πρωτοπόρες Ελληνίδες 1830-1936.Αθήνα: Γλάρος

30. Διεκδικήσεις του γυναικείου κινήματος στην Ελλάδα. Πηγή 3.6: άρθρο για τις διεκδικήσεις του γυναικείου κινήματος Ανυπόγραφο, (1923), Ο αγώνας μας, Ο αγώνας της γυναίκας, τεύχ. 1-2. 3.6 • Ανέφερε το κεντρικό θέμα της πηγής. • Παρατήρησε το πότε δημοσιεύεται και σε ποιο τεύχος. • Κατέγραψε επιγραμματικά τις διεκδικήσεις που παραθέτονται στην πηγή και τους χώρους στους οποίους αναφέρονται. • Εντόπισε τα στοιχεία που μαρτυρούν την συνδικαλιστική οργάνωση των γυναικών ως την περίοδο εκείνη. • Υπογράμμισε τα επαγγέλματα των γυναικών με συνδικαλιστική δράση. • Σημείωσε στην πηγή τα σημεία που αναφέρονται στην έως τότε αποτελεσματικότητα των γυναικείων δράσεων για την κατάκτηση των διεκδικήσεών τους. • Βρες τα σημεία που σκιαγραφούν τη θέση του/της αρθρογράφου.

31. Το γυναικείο κίνημα διαχρονικά. 3.7 3.8 3.9 3.10 Πηγή 3.9: Ιταλία, φεμινιστικές ομάδες συλλογικής δουλειάς, «Όταν οι άνδρες μιλούν οι γυναίκες πρέπει να σωπαίνουν» Πηγή 3.7: Σαβανά, Γαλλία, Γαλλική ένωση για την ψηφοφορία των γυναικών, «Οι Γαλλίδες θέλουν να ψηφίσουν – ενάντια στο οινόπνευμα, τις τρώγλες, τον πόλεμο, Musee de l’ Armee et d’ Histoire Militaire, Βρυξέλλες. Πηγή 3.8: Η.Π.Α. See Red, «Ο καπιταλισμός εξαρτιέται επίσης κι απ’ την οικιακή εργασία», Ιδιωτική συλλογή. Πηγή 3.10: Συντονιστική Επιτροπή Γυναικείων Οργανώσεων και Γυναικείων Τμημάτων Κομμάτων, χχ. «Γυναίκες ενωμένες για συμμετοχή 35% στα κέντρα των αποφάσεων. ΤΩΡΑ!8 Μαρτίου». • Εντόπισε τις χώρες στις οποίες κυκλοφόρησαν οι αφίσες. • Εντόπισε το κεντρικό θέμα της κάθε μιας. • Συζήτησε για την εικόνα και τους ρόλους των γυναικών, όπως παρουσιάζονται σε αυτές. http://www.genderpanteion.gr/gr/delfis_afises.php Οι πηγές 3.7 3.8 3.9 είναι από το: Γυναικείες Αφίσσες απ’ όλον τον κόσμο. (1988). Αθήνα: Οδυσσέας.

32. Συνοψίζοντας για τον αγώνα των γυναικών. • Δημιούργησε έναν εννοιολογικό χάρτη με επίκεντρο τον αγώνα των γυναικών, τόσο διεθνώς, όσο και στην Ελλάδα. Συμπεριέλαβε σε αυτόν τα αιτήματά τους, τους τρόπους διεκδίκησής τους, καθώς και σημαντικές προσωπικότητες τις οποίες γνώρισες. • Ανέφερε επιπλέον ζητήματα που θα ήθελες να εξετάσεις αναφορικά με το γυναικείο κίνημα. Αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών

33. Γράφουσες γυναίκες. 4.1 • Υπογράμμισε στο κείμενο της πηγής ποια μερίδα των γυναικών με δημόσιο λόγο περιγράφει η συγγραφέας. • Ανέφερε τα θέματα τα οποία αγγίζει ο δημόσιος λόγος τους. • Σημείωσε τα μέσα που χρησιμοποιούν για να εκφράσουν τις απόψεις τους. • Εντόπισε τα σημεία εκείνα που μαρτυρούν το μορφωτικό επίπεδο των γυναικών αυτών. • Κατέγραψε τις θέσεις που λαμβάνουν στον επαγγελματικό τομέα με βάση την κατάρτισή τους. • Κύκλωσε τα στοιχεία εκείνα που μαρτυρούν τις αντιδράσεις και τις αντιλήψεις μερίδας της κοινωνίας απέναντι στις γυναίκες δασκάλες και γράφουσες. Πηγή 4.1: Φουρναράκη, Ε. (1999, 2 Μαΐου) Επάγγελμα: Δασκάλα, η εκπαίδευση στα Παρθεναγωγεία και η θέση τους στην ελληνική κοινωνία. Η Καθημερινή, σ. 10.

34. Γυναικεία Περιοδικά και Οργανώσεις της εποχής (α). 4.2 Πηγή 4.2: Ιωαννίδου, Μ. (2001). «Γράφουσες» Ελληνίδες τον 19ο – Αρχές του 20ου αιώνα – Η περίπτωση της ευγενίας Ζωγράφου (1878-1963). Θεσσαλονίκη

35. Γυναικεία Περιοδικά και Οργανώσεις τις εποχής (β). 4.2.1 • Επισήμανε τις λέξεις που χρησιμοποιούν οι γυναικείες οργανώσεις για να δηλώσουν τις θέσεις τους. • Εντόπισε τα θέματα με τα οποία ασχολούνται τα γυναικεία περιοδικά και δημιούργησε μια λίστα που να τα περιέχει. • Με βάση τα όσα κατέγραψες ανέφερε τη σχέση ανάμεσα στη θεματολογία και τον τίτλο τους. Πηγή 4.2.1: Ιωαννίδου, Μ. (2001). «Γράφουσες» Ελληνίδες τον 19ο – Αρχές του 20ου αιώνα – Η περίπτωση της ευγενίας Ζωγράφου (1878-1963). Θεσσαλονίκη

36. Ελληνίς (α). 4.3 • Ποιος ο τίτλος της πηγής; • Κάθε πότε κυκλοφορεί το έντυπο; • Ποιος φορέας είναι υπεύθυνος για την έκδοσή του; • Εντόπισε την χρονολογία στο συγκεκριμένο τεύχος. • Ποιο το θέμα της φωτογραφίας στο εξώφυλλο; • Να περιγράψεις σύντομα την εικόνα που δίνει το περιοδικό για την γυναίκα της περιόδου. • Σημείωσε σε ποια τάξη πιστεύεις ότι ανήκουν οι γυναίκες που παρουσιάζονται. Πηγή 4.3: Εξώφυλλο του περιοδικού «Ελληνίς». http://www.ncgw.org/gr/Ekdoseis/ekd-Ellinis.htm

37. Ελληνίς (β). 4.4 • Γράψε έναν τίτλο με βάση το θέμα της πηγής. • Πόσα χρόνια κυκλοφόρησε το περιοδικό; • Υπογράμμισε την αφορμή για την οποία γράφτηκε το απόσπασμα. • Κατέγραψε την αναλογία των γυναικών και ανδρών αρθρογράφων όπως τις παρέχει η πηγή. • Παρατήρησε την αλλαγή στις αναλογίες κατ’ έτος. • Υπογράμμισε τα αίτια πίσω από αυτό σύμφωνα με την πηγή. Πηγή 4.4: Ελληνίς, 1930Απόσπασμα από "Τα δεκάχρονα της Ελληνίδος 1921-1930" http://www.ncgw.org/gr/Ekdoseis/ekd-Ellinis.htm

38. Ελληνίς (γ). 4.5 4.5.1 Επειδή «Επειδή στην πρωτεύουσα υπάρχουν τα μέσα της εκπαίδευσης και της μόρφωσης και μέρα με την μέρα αυξάνει η τάση της Ελληνίδας που ζει σ’ αυτήν για σε βάθος διανοητική ανάπτυξη, γι’ αυτό πρέπει να φροντίσουμε ώστε παράλληλα και η Ελληνίδα της επαρχίας να καταρτιστεί και να μορφωθεί.» «Δημοτικά σχολεία θηλέων στην Παλιά και Νέα Ελλάδα υπάρχουν 1035, υπάρχουν και κάποια που δε λειτουργούν λόγω έλλειψης γυναικών δασκάλων. Συνολικά 17 Ελληνικά δημόσια ιδρύθηκαν μόλις πριν 3 χρόνια στην Π. και Ν. Ελλάδα, από τα οποία 5 στην Αθήνα και 1 στον Πειραιά, 6 γυμνάσια θηλέων, συμπεριλαμβανομένου και του γυμνασίου της Φιλεκπαι- δευτικής Εταιρείας». 4.5.2 • Κύκλωσε τις περιοχές που η εκπαίδευση γνωρίζει άνθιση. • Εντόπισε ποιες Ελληνίδες συνηθίζεται να μορφώνονται. • Κύκλωσε τον αριθμό των σχολείων για τα κορίτσια στην Ελλάδα την περίοδο που δημοσιεύεται η πηγή. • Ποιο ποσοστό αυτών λειτουργεί σε αστικά κέντρα; • Σημείωσε ποιοι/-ες διδάσκουν σε αυτά. • Τι πληροφορίες δίνει η πηγή για τον αριθμό των γυναικών δασκάλων; Πηγή 4.5: Καϊρή, Μ. Π. (1922). Η Ελληνίς εν τη οικογένεια και τη κοινωνία. Ελληνίς, τευχ. 3, σ. 75-78.

39. Ελληνίς (δ). • Τι φύλου είναι ο/η αρθρογράφος; • Υπογράμμισε στο απόσπασμα πως περιγράφει τη σχέση μητέρας – παιδιού. • Κατέγραψε τα στοιχεία που δίνει για τις γυναίκες εργαζόμενες της εποχής. • Κύκλωσε το μορφωτικό επίπεδο των εργαζόμενων γυναικών που προέρχονται από χαμηλά οικονομικά στρώματα. • Σκιαγράφησε το προφίλ των γυναικών δασκάλων σύμφωνα με την άποψη του/της αρθρογράφου. 4.5.3 Πηγή 4.5.3: Καϊρή, Μ. Π. (1922). Η Ελληνίς εν τη οικογένεια και τη κοινωνία. Ελληνίς, τευχ. 3, σ. 75-78. «Το υπόδειγμα που βρίσκεται διαρκώς μπροστά στα μάτια του παιδιού είναι βεβαίως η μητέρα. Αλλά όταν η μητέρα είναι υποχρεωμένη να εργαστεί εκτός σπιτιού, αυτή των λαϊκών τάξεων σε εργοστάσια ή αλλού, αυτή των αγροτικών πληθυσμών στους αγρούς και τα κτήματα και επιστρέφοντας στο σπίτι της κάνει και τις ελαφριές και τις βαριές δουλειές της συνήθως πολυμελούς οικογένειας της, όταν η μητέρα αυτή, η οποία είναι περίπου αγράμματη, αφ’ ενός δεν έχει διαθέσιμο χρόνο για την ανατροφή των παιδιών της και αφετέρου ακόμα και αν τον έχει δεν έχει τις απαιτούμενες γνώσεις. (…) Ειδικά δε για τα σχολεία των μικρών πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών πρέπει να διορίζονται γυναίκες δασκάλες τέλεια μορφωμένες εγκυκλοπαιδικά, πραγματικές απόστολοι του ανθρωπισμού και τις γυναικείας προόδου, οι οποίες αφενός θα ανυψώσουν ηθικά την Ελληνίδα μέσα από την μεθοδική διδασκαλία, (…) θα διδάξουν την σωματική και οικιακή καθαριότητα (…) θα διδάξουν οι γυναίκες δασκάλες τις μικρές Ελληνίδες, εκτός από την χρήσιμη χειροτεχνία και ραπτική, πώς να παρασκευάζουν απλή και θρεπτική τροφή και ποια σπουδαία σημασία έχει αυτή για τη σωματική συντήρηση και ανάπτυξη.»

40. Ελληνίς (ε). • Περίγραψε σύντομα το πώς το παρουσιάζει τον εκπαιδευτικό ρόλο των γυναικών εκπαιδευτικών. • Ποια είναι τα πράγματα που πιστεύει πως πρέπει να μάθουν τα κορίτσια στο δημοτικό σχολείο; • Ποιο πιστεύεις ότι είναι το μορφωτικό επίπεδο του/της αρθρογράφου και από ποια κοινωνική – οικονομική τάξη μπορεί να προέρχεται; 4.5.4 Πηγή 4.5.4: Καϊρή, Μ. Π. (1922). Η Ελληνίς εν τη οικογένεια και τη κοινωνία. Ελληνίς, τευχ. 3, σ. 75-78. «Το υπόδειγμα που βρίσκεται διαρκώς μπροστά στα μάτια του παιδιού είναι βεβαίως η μητέρα. Αλλά όταν η μητέρα είναι υποχρεωμένη να εργαστεί εκτός σπιτιού, αυτή των λαϊκών τάξεων σε εργοστάσια ή αλλού, αυτή των αγροτικών πληθυσμών στους αγρούς και τα κτήματα και επιστρέφοντας στο σπίτι της κάνει και τις ελαφριές και τις βαριές δουλειές της συνήθως πολυμελούς οικογένειας της, όταν η μητέρα αυτή, η οποία είναι περίπου αγράμματη, αφ’ ενός δεν έχει διαθέσιμο χρόνο για την ανατροφή των παιδιών της και αφετέρου ακόμα και αν τον έχει δεν έχει τις απαιτούμενες γνώσεις. (…) Ειδικά δε για τα σχολεία των μικρών πόλεων, κωμοπόλεων και χωριών πρέπει να διορίζονται γυναίκες δασκάλες τέλεια μορφωμένες εγκυκλοπαιδικά, πραγματικές απόστολοι του ανθρωπισμού και τις γυναικείας προόδου, οι οποίες αφενός θα ανυψώσουν ηθικά την Ελληνίδα μέσα από την μεθοδική διδασκαλία, (…) θα διδάξουν την σωματική και οικιακή καθαριότητα (…) θα διδάξουν οι γυναίκες δασκάλες τις μικρές Ελληνίδες, εκτός από την χρήσιμη χειροτεχνία και ραπτική, πώς να παρασκευάζουν απλή και θρεπτική τροφή και ποια σπουδαία σημασία έχει αυτή για τη σωματική συντήρηση και ανάπτυξη.»

41. Ο αγώνας της γυναίκας (α). • Κύκλωσε την ιδιότητα της συγγραφέα του αποσπάσματος σε σχέση με το περιοδικό. • Υπογράμμισε πως χαρακτηρίζει τις θέσεις και τις απόψεις που αυτό εκφράζει. • Εντόπισε την ιστορική περίοδο κατά την οποία άρχισε η έκδοσή του, καθώς και το από ποιον εκδίδεται. • Κατέγραψε τα στοιχεία που παρέχει για τη δραστηριότητα και τις διεκδικήσεις των γυναικών που εμπλέκονται στην έκδοσή του. «Το περιοδικό "Ο Αγώνας της Γυναίκας" (Women'sStruggle) αποτελεί το μακροβιότερο φεμινιστικό περιοδικό στην Ελλάδα (και πιθανότατα σε ολόκληρη την Ευρώπη). Το πρώτο τεύχος κυκλοφόρησε από τον Αύγουστο έως τον Σεπτέμβριο του 1923 από τον Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, ως η "είδηση του μήνα". Στο εξώφυλλο, κάτω από τον τίτλο, έγραφε με μεγάλα γράμματα στη δημοτική: "Απαιτούμε ισότητα στα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα των ανδρών και των γυναικών".» 4.6 * Η καθηγήτρια Ξανθή Πετρινιώτη διετέλεσε εκδότρια του περιοδικού «Αγώνας της Γυναίκας» από το 2000 μέχρι το τέλος του 2006. Πετρινιώτη, Ξ. (χ.η) Ο Αγώνας της Γυναίκας: Ένας παλαιομοδίτικος τίτλος για ένα μοντέρνο περιοδικό Διαθέσιμο στο http://www.genderpanteion.gr/gr/arxeia_agonas.php Πηγή 4.6: Ο Αγώνας της Γυναίκας: Ένας παλαιομοδίτικος τίτλος για ένα μοντέρνο περιοδικό.από την Ξανθή Πετρινιώτη*

42. Ο αγώνας της γυναίκας (β.) 4.7 • Γράψε πάνω στην πηγή το κεντρικό της θέμα. • Σημείωσε τα επαγγέλματα στα οποία επιδίδονται οι γυναίκες και στα οποία αναφέρεται η πηγή. • Ποια στοιχεία δίνει η πηγή για τα εκπαιδευτικά δικαιώματα των γυναικών; • Ποια στοιχεία δίνει για τα πολιτικά τους δικαιώματα; • Κύκλωσε στην πηγή το που εντοπίζει ο/η αρθρογράφος τον πυρήνα των διεκδικήσεων των γυναικών. • Τι αφήνει να υπονοηθεί για την θέση των γυναικών εκπαιδευτικών στην εκπαιδευτική ιεραρχία; Γράψε την έκφραση που χρησιμοποιεί για να δηλώσει την γνώμη του/της ο/η αρθρογράφος. Πηγή 4.7;Ανυπόγραφο, (1925). Επίκαιρα, Ο αγώνας της γυναίκας, τεύχ.20. http://www.genderpanteion.gr/gr/pdfiles/clp10437.pdf

43. Ο αγώνας της γυναίκας (γ). 4.7.1 • Περίγραψε πως χαρακτηρίζεις τις απόψεις του/της αρθρογράφου. • Δημιούργησε μια λίστα με τα γεγονότα που περιγράφονται και μια ακόμη με τις απόψεις που εκφέρονται από τον/την αρθρογράφο. Πηγή 4.7.1: απόσπασμα της πηγής 4.7. Ανυπόγραφο, (1925). Επίκαιρα, Ο αγώνας της γυναίκας, τεύχ.20. http://www.genderpanteion.gr/gr/pdfiles/clp10437.pdf

44. Εκπαιδευτικά περιοδικά της εποχής με γυναίκες αρθρογράφους. • Επετηρίες της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως (1901-1902, 1932 • Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου (1911-1924) • Εκπαιδευτική Επιθεώρησις (1917-1920) • Παιδολογία (1920-1921) • Εργασία (1923-1925) • ΔιδασκαλικόνΒήμο (1924-1949) • Αναγέννηση (1926-1928) • Δελτίον Ομοσπονδίας Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (1926-1974) • Σχολική πράξη (1927-1928) • Μελέτη – Κριτική (1932-1933) • Εκπαιδευτικά Χρονικά (1933-1940) • Πρακτικές Οδηγίες Ανατροφής (1935-1940) • Παιδεία (1936, 1946-1951) • Ελληνική Παιδεία (1945-1949) 4.10 4.8 4.9 • Παρατήρησε τους τίτλους και ανέφερε με τι σχετίζονται. • Εντόπισε τα έντυπα με τη πιο σύντομη κυκλοφορία • Κύκλωσε τα έντυπα με την πιο μακρόχρονη κυκλοφορία. • Υπογράμμισε την χρονική περίοδο την οποία κυκλοφορούν τα εκπαιδευτικά αυτά έντυπα καθώς και το κοινό τους χαρακτηριστικό. 4.11 Πηγές 4.8 4.9 4.10 4.11: Παιδαγωγικά περιοδικά της περιόδου 1901-1949 με έντονη παρουσία γυναικών αρθρογράφων και σημαντικά για το γυναικείο ζήτημα άρθρα. Κοντορεπανίδου, Γ (2009). Η διάσταση του φύλου και η παρουσία των γυναικών στην αρθρογραφία των παιδαγωγικών περιοδικών του Α΄μισού του του 20ου αιώνα. Μεταπτυχιακή εργασία. Τμήμα Φιλοσοφίας - Παιδαγωγικής και Τμήμα Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

45. Το προφίλ των γυναικών εκπαιδευτικών αρθρογράφων στα εκπαιδευτικά περιοδικά. 4.12.1 4.12 4.13 Στα παραπάνω 14 περιοδικά φαίνεται να αρθρογραφούν συνολικά 68 γυναίκες, επαγγελματίες δασκάλες – εκπαιδευτικοί, φιλόλογοι – παιδαγωγοί, με διαφορετικό αριθμό άρθρων. • Εντόπισε το θέμα που απασχολεί περισσότερο τις γυναίκες εκπαιδευτικούς-αρθρογράφους των εκπαιδευτικών περιοδικών. • Κάνε το ίδιο για τους άνδρες εκπαιδευτικούς αρθρογράφους. • Κατέγραψε τις ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα σε αυτά. • Σημείωσε το ποσοστό των γυναικών αρθρογράφων με μεγάλο αριθμό δημοσιεύσεων επί του συνόλου των γυναικών αρθρογράφων. Πηγές 4.12 4.12.1 και 4.13: Κοντορεπανίδου, Γ (2009). Η διάσταση του φύλου και η παρουσία των γυναικών στην αρθρογραφία των παιδαγωγικών περιοδικών του Α΄μισού του του 20ου αιώνα. Μεταπτυχιακή εργασία. Τμήμα Φιλοσοφίας - Παιδαγωγικής και Τμήμα Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

46. Άλκης Θρύλος (1896-1979) 4.14 4.15 «Είναι το φιλολογικό ψευδώνυμο της Ελένης Νεγρεπόντη-Κορύλλου (από πρώτο γάμο) και Ουράνη (από δεύτερό γάμο). Γεννήθηκε στην Αθήνα. (…) συνεργάστηκε σε διάφορα περιοδικά κι εφημερίδες, όπως Ακρόπολις, Νουμάς, Ελληνική Δημιουργία, Νέα Εστία κ.ά» Πηγή 4.14: Ξηραδάκη, Κ. (1988). Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα, Πρωτοπόρες ελληνίδες 1830-1936. Αθήνα: Εκδόσεις Γλάρος Πηγή 4.15: Σύνδεσμος για τα δικαιώματα της γυναίκας, τα πρώτα στελέχη. http://www.leaguewomenrights.gr/index.php?menu=56 «Από την άλλη, η πολίτισσα πεζογράφος Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου υπέγραφε (και) Σάνκο Πάνσας, ενώ η θεατρική κριτικός Ελένη Ουράνη έγινε γνωστή ως Αλκης Θρύλος. Δεν είναι σπάνιες ακόμη οι περιπτώσεις που μια γυναίκα υιοθετεί το ψευδώνυμο του συζύγου της: χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις της Γαλάτειας Καζαντζάκη που υπέγραφε και ως Πετρούλα Ψηλορίτη (Πέτρος Ψηλορίτης ήταν ψευδώνυμο του Νίκου Καζαντζάκη) και της Αύρας Θεοδωροπούλου που υπέγραφε και ως Αύρα Θέρου από το ψευδώνυμο Αγις Θέρος του άντρα της Σπύρου Θεοδωρόπουλου». 4.16 Πηγή 4.16: Ψευδώνυμα για όλες τις δουλειές, -Απόκριες στο ληξιαρχείο (1995, 26 Φεβρουαρίου) Ελευθεροτυπία,. Διαθέσιμο στο: http://www.iospress.gr/ios1995/ios19950226a.htm • Ανέφερε τους χώρους στους οποίους οι γράφουσες χρησιμοποιούν ανδρικά ψευδώνυμα. • Εντόπισε τα έντυπα με τα οποία συνεργάστηκε η Ελένη Νεγρεπόντη. • Σύμφωνα με τα όσα διάβασες στην πηγή 4.16 ανέφερε τη γνώμη σου σχετικά με τους λόγους για τους οποίους επιλέγονται ανδρικά ψευδώνυμα από γράφουσες.

47. Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου. 4.18 4.17 ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ 1867-1906 Δασκάλα από την Κωνσταντινούπολη. Γράφει πολλά διηγήματα (πάνω από 145), χρονογραφήματα και ποιήματα στην ομιλούσα, λαϊκή γλώσσα, υπογράφοντας με τα ψευδώνυμα Σατανίσκη, Βοσπορίς, Βυζαντίς, Σάνκο Πάνσας, Ανατολίτισσα, Θρακοπούλα ή Αλεξάνδρα (Καλαμαράς, 2005). Την περίοδο 1896-1897 αναλαμβάνει μαζί με τον Γρυπάρη την σύνταξη του περιοδικού «Φιλολογική Ηχώ» στην Κωνσταντινούπολη, του πρώτου μαχητικού οργάνου του δημοτικισμού. Κόρη στρατιωτικού γιατρού, σπούδασε στο Παρθεναγωγείο «Παλλάς» από όπου και αποφοίτησε με το πτυχίο της διδασκάλισσας. Υπήρξε και διευθύντρια διευθύνοντας για πολλά χρόνια το Παρθεναγωγείο Σηλυβρίας, το «Πρακτικό Παρθεναγωγείο» στη Θεσσαλονίκη, το οποίο αργότερα θα ονομαστεί «ΠρότυπονΠαρθεναγωγείον Στ. Νούκα – Αγλαΐα Ν. Σχινά». Γνωρίστηκε με την ΚαλιρρόηΠαρρέν και με άλλες φεμινίστριες, μα δεν πήρε ποτέ ανοιχτά θέση απέναντι στο φεμινιστικό κίνημα της εποχής Πηγή 4.18: Παπαδοπούλου Α. Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=312 Πηγή 4.17: Ιωαννίδου, Μ. (2001). «Γράφουσες» Ελληνίδες τον 19ο – Αρχές του 20ου αιώνα – Η περίπτωση της ευγενίας Ζωγράφου (1878-1963). Θεσσαλονίκη Γρυπάρης Ιωάννης. (1870-1942)μεταφραστής, λογοτέχνης και εκπαιδευτικός, ενώ διετέλεσε επίσης στέλεχος του Υπουργείου Παιδείας και διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου. • Σημείωσε την επαγγελματική δραστηριότητα της ηρωίδας που εξετάζεται. • Ανέφερε τους χώρους στους οποίους δραστηριοποιήθηκε. • Εντόπισε την γεωγραφική και κοινωνική της καταγωγή. • Σημείωσε τα στοιχεία που μαρτυρούν τη θέση της αναφορικά με το γλωσσικό ζήτημα. • Σχολίασε το γεγονός ότι υπέγραφε τα έργα της με ψευδώνυμα. Παρατήρησε τα χαρακτηριστικά τους και σημείωσε τους λόγους που την ωθούν στην χρήση τους.

48. Αναφορές για την Α. Παπαδοπούλου. 4.19 «Άφες κατά μέρος Προοδευτικούς Συλλόγους και διαμαρτυρίας και παραδόξους αρχάς και ιδέας περί χειραφετήσεως της γυναικός. Καταγίνου εις την οικιακήνοικονομίαν και εκεί επίστησον την προσοχή σου, διότι η γυνή εγεννήθη δια τον οίκον, ενώ ο ανήρ δια την επιστήμην και την κοινωνίαν» Απόδοση στη Δημοτική «Άφησε κατά μέρος Προοδευτικούς Συλλόγους και διαμαρτυρίες και παράδοξες αρχές και ιδέες σχετικά με την χειραφέτηση της γυναίκας. Ασχολήσου με την οικιακή οικονομία και επικέντρωσε εκεί την προσοχή σου, γιατί η γυναίκα γεννήθηκε για το σπίτι και ο άνδρας για την επιστήμη και την κοινωνία» Πηγή 4.19: Αρθρογράφος της Εφημερίδας «Νεολόγος» της Κωνσταντινούπολης προς την Α. Παπαδοπούλου Μανταίος (2006) • Εντόπισε που δημοσιεύτηκε η πηγή. • Περίγραψε τη γλώσσα που χρησιμοποιεί απευθυνόμενος σε αυτήν. • Εντόπισε τα σημεία που μαρτυρούν τη δραστηριότητα και τις απόψεις της Α. Παπαδοπούλου. • Αντίστοιχα εντόπισε αυτά που μαρτυρούν τις απόψεις του/της συγγραφέα της πηγής. 4.20 • Βρες τη συγγραφέα της πηγής. • Ανέφερε το κεντρικό της θέμα. • Εντόπισε τα στοιχεία που δίνει για τις παιδαγωγικές μεθόδους τις εποχής. • Σημείωσε τα στοιχεία που δίνει για τις παιδαγωγικές αντιλήψεις της Παπαδοπούλου. «Τα παιδιά την ενδιέφεραν μάλλον ως ψυχή και αισθήματα, παρά ως κεφάλια προορισμένα να παραγεμίζονται με κανόνες της γραμματικής και του συντακτικού» Πηγή 4.20: Η Παρρέν, Κ. για την Αλεξ. Παπαδόπουλου. Παπακώστας, Γ. (1980). Η ζωή και το έργο της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου. Αθήνα: Ελληνικό λογοτεχνικό και ιστορικό αρχείο.

49. Γυναίκες φεμινίστριες στην Ελλάδα – Θεοδωροπούλου Αύρα. 4.21 4.22 ΘεωδοροπούλουΑυρα. Γεννήθηκε στην Αδριανούπολη το 1880. Μία από τις πρωτοποριακές μορφές του ελληνικού φεμινιστικού κινήματος.  Έγραψε ιστορικές μουσικές μελέτες καθώς και άρθρα και κριτικές σε εφημερίδες και περιοδικά.  Επέδειξε μεγάλη  κοινωνική δραστηριότητα. Το 1911 ίδρυσε το «Κυριακό Σχολείο Εργατριών». Αγωνίστηκε για την αναβάθμιση της γυναίκας και το 1920 ίδρυσε τον «Σύνδεσμο για τα δικαιώματα της γυναίκας». Πηγή 4.22: Βιογραφικό σημείωμα της Θεοδωροπούλου Αύρας από το Εθνολογικό Μουσείο Θράκης. http://database.emthrace.org/entities/view.cfm?areaid=1&Artid=333bd00b-fbd5-3c63-6763-9eb0cd6111f2&NSPid=1 Μυρτιώτισσα: Ψευδώνυμο της Θεώνης Δρακοπούλου. Γεννήθηκε το 1885 στην Κωνσταντινούπολη. Σπουδάζει στην Βασιλική Δραματική Σχολή Εθνικού θεάτρου και παίρνει μέρος σε παραστάσεις. Εργάζεται ως καθηγήτρια απαγγελίας στο Ελληνικόν Ωδείο. Γράφει ποιήματα και συνεργάζεται με τα περιοδικά Γράμματα και Αλεξανδρινή Τέχνη της Αλεξάνδρειας καθώς και με τα ελληνικά Νουμάς και Νέα Εστία. Απόκτησε το τίτλο της αντιπροσωπευτικής Ελληνίδας ποιήτριας, χαρακτηριζόμενη μάλιστα ως η νέα Σαπφώ στην εποχή της. • Εντόπισε τη συμβολή της Α. Θεοδωροπούλου στην εκπαίδευση. • Βρες με ποιον τρόπο συνέβαλε στους αγώνες του γυναικείου κινήματος. • Εντόπισε το ψευδώνυμο της Θ. Δρακοπούλου. • Υπογράμμισε στη βιογραφία της τα στοιχεία που μαρτυρούν την αναγνώριση της δράσης της. • Εντόπισε την αρχική προέλευση της πηγής 4.21. Πηγή 4.21: Φωτογραφία της Α. Θεοδωροπούλουκαι της Θ. Δρακοπούλου. Ξηραδάκη, Κ. (1988). Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα, Πρωτοπόρες Ελληνίδες 1830 – 1936. Αθήνα: Γλάρος.

50. Γυναίκες φεμινίστριες στην Ελλάδα – Παρρέν Καλλιρόη. Γεννιέται το 1861 στο Ρέθυμνο. Αποφοιτεί με Άριστα το 1878 από το Αρσάκειο και για 2 χρόνια γίνεται διευθύντρια του παρθεναγωγείου της ελληνικής κοινότητας στην Οδησσό. Παντρεύεται τον δημοσιογράφο και ιδρυτή του Αθηναϊκού πρακτορείου, Ιωάννη Παρρέν. Στις 8/3/1887 εκδίδει την εβδομαδιαία εφημερίδα «Εφημερίς των Κυριών», το πρώτο γυναικείο έντυπο στην ελληνική επικράτεια που την καθιερώνει ως την πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφο και εκδότρια. Παίζει σημαντικό ρόλο στην κατοχύρωση του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι στις γυναίκες, χωρίς να προλάβει να δει την να πραγματοποιείται στην πολιτική σκηνή της χώρας. Πεθαίνει στις 16/1/1940. 4.24 4.23 Πηγή 4.23: Βιογραφικό σημείωμα της Καλλιρόη Παρρέν. http://www.tvxs.gr/news/%CF%83%CE%B1%CE%BD-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1/%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B9%CF%81%CF%81%CF%8C%CE%B7-%CF%80%CE%B1%CF%81%CF%81%CE%AD%CE%BD-%CF%83%CE%B1%CE%BD-%CF%83%CE%AE%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B1-%C2%AB%CE%AD%CF%86%CF%85%CE%B3%CE%B5%C2%BB-%CE%B7-%CF%80%CF%81%CF%8E%CF%84%CE%B7-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B1-%CF%86%CE%B5%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CE%AF%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%B1 Πηγή 4.25: εξώφυλλο της «Εφημερίς των Κυριών». Ξηραδάκη, Κ. (1988). Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα, Πρωτοπόρες Ελληνίδες 1830 – 1936. Αθήνα: Γλάρος. • Εντόπισε τους επαγγελματικούς χώρους στους οποίους δραστηριοποιήθηκε η Κ. Παρρέν. • Σημείωσε τους χώρους και τα ζητήματα στα οποία θεωρείται πρωτοπόρος για τη δράση της. • Εντόπισε στην πηγή4.24 την άποψή της για το γυναικείο ζήτημα. Πηγή 4.24: Αυτόγραφο της Κ. Παρρέν Ξηραδάκη, Κ. (1988). Το φεμινιστικό κίνημα στην Ελλάδα, Πρωτοπόρες Ελληνίδες 1830 – 1936. Αθήνα: Γλάρος. 4.25