Adam Mickiewicz(1789 – 1855)

1. Adam Mickiewicz(1789 – 1855) • Obdarzony silną osobowością, wywierał niemal magiczny wpływ na wszystkich, którzy się z nim zetknęli. Już w latach młodości był dla rówieśników wielkim autorytetem, a potem – duchowym przywódcą emigracji i narodowym wieszczem.

2. Najwybitniejszy polski poeta nigdy nie był w Warszawie ani w Krakowie. W wieku dwudziestu sześciu lat na zawszę opuścił Litwę – kraj, który po latach utrwalił w poemacie „Pan Tadeusz”. Zmusił go do tego wyrok w procesie przeciwko tajnemu stowarzyszeniu wileńskich studentów – filomatom. Był już wówczas autorem tomiku „Ballady i romanse”, którego ukazanie się w 1822 roku otworzyło nową epokę w historii literatury polskiej – romantyzm. Przeżył też wielką, niespełnioną miłość do Maryli Wereszczakówny. Uczucie to stało się źródłem literackiej legendy. Skazany na osiedlenie w Rosji, przebywał wśród tamtejszych elit, wbrew intencjom władz carskich korzystając z uroków życia. Odbył m.in. wycieczkę na egzotyczny Krym. Polskich i rosyjskich arystokratów podbijał improwizowaniem wierszy w języku francuskim, a piękne kobiety – niezwykłym urokiem osobistym.

3. Dzięki interwencji wpływowych przyjaciół uzyskał pozwolenie na opuszczenie Rosji ze 150 rublami w kieszeni popłynął parowcem do Hamburga. Odbył wielką podróż po Europie – odwiedził kolejno: Berlin, Pragę, Strasburg, Zurych, Mediolan, Wenecję i Rzym. W Wiecznym Mieście starał się o rękę młodej arystokratki Ewy Ankwiczówny, ale jej rodzice nie wyrazili zgody na ślub z ubogim poetą. Imię ukochanej nadał później idealnym, subtelnym bohaterkom swych dwóch największych dzieł – „Dziadów” i „Pana Tadeusza”.

4. Podczas pobytu Mickiewicza we Włoszech wybuchło powstanie listopadowe i powszechnie spodziewano się szybkiego powrotu poety do kraju. On jednak dotarł jedynie do Wielkopolski. Gdy powstanie upadło, wyruszył z wielką falą uchodźców do Drezna. Tam w porywie genialnego natchnienia w niezwykle krótkim czasie napisał III część „Dziadów” – metafizyczny dramat osadzony w realiach tragicznego procesu filomatów. Po przybyciu do Paryża, jak większość emigrantów, pozbawiony był środków do życia i narażony na szykany policji. W tych warunkach w 1834 roku powstał nostalgiczny, a jednocześnie pełen humoru poemat „Pan Tadeusz”

5. Wkrótce po wydaniu tego dzieł Mickiewicz ożenił się z młodszą od siebie o czternaście lat Celiną Szymanowską. Poznał ją jeszcze w czasie pobytu w Rosji, ale wówczas interesował się raczej jej matką – słynną pianistką. Po ślubie przestał publikować wiersze – starał się utrzymać coraz liczniejszą rodzinę(sześcioro dzieci).

6. W 1841 roku poznał podającego się za proroka Andrzeja Tobiańskiego i wraz z nim założył Koło Sprawy Bożej – grupę skupiającą zwolenników mesjanizmu. W myśl ich przekonań Polska była „Mesjaszem Narodów” i jej cierpienia miały przynieść całemu światu wyzwolenie spod jarzma zła oraz powszechną wolność. Po dwóch latach Mickiewicz zerwał z Towińskim, walka o niepodległość kraju pozostała jednak dla niego sprawą najważniejszą. Zmarł w Konstantynopolu, gdzie próbował zorganizować polską armię, mającą rozpocząć walkę z Rosją.

7. Pan Tadeusz czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem. Dzieło powstało w latach 1832-34 w Paryżu. Składa się z dwunastu ksiąg pisanych wierszem, trzynastozgłoskowym aleksandrynem polskim. Rękopis poematu znajduje się w Ossolineum we Wrocławiu wraz ze specjalną ozdobną szkatułką do jego przechowywania, z mahonu i kości słoniowej, zamówioną przez Stanisława Tarnowskiego i wykonaną w 1873 przez Iwowskiego artystę Józefa Brzostowskiego.

8. Pierwsze wydanie "Pana Tadeusza" na ziemiach polskich powstało w Toruniu w 1858 r. w drukarni miejskiej dzierżawionej przez Ernsta Lambecka. Czas akcji: pięć dni z roku 1811 i jeden dzień z roku 1812.

9. Księgi: • Inwokacja • Księga I - Gospodarstwo • Księga II - Zamek • Księga III - Umizgi • Księga IV - Dyplomatyka i łowy • Księga V - Kłótnia • Księga VI - Zaścianek • Księga VII - Rada • Księga VIII - Zajazd • Księga IX - Bitwa • Księga X - Emigracja. Jacek • Księga XI - Rok 1812 • Księga XII - Kochajmy się • Objaśnienia poety • Epilog

10. Czas i miejsce akcji : Akcja utworu rozgrywa się na Litwie w szlacheckim majątku Sędziego, zwanym Soplicowem. Według topografii Soplicowo mieściło się kilkadziesiąt kilometrów na południe od powiatowego miasta, Nowogródka. Tak przynajmniej wynika z pierwszych ksiąg dzieła. Z kolei księga XI wskazuje, że Soplicowo mieściło się przy trakcie wiodącym na północny – wschód. Tamtędy właśnie w 1812 roku przeszły oddziały legionów polskich pod dowództwem generała Dąbrowskiego, który jako postać zostaje wprowadzony do dwóch ostatnich ksiąg.

11. Najważniejsze wątki: • wątek miłosny Tadeusza i Zosi- wątek rozwijający się od początku utworu, kiedy to Tadeusz zauważa młodą dziewczynę. Potem Tadeusz myli Zosię z Telimeną. Następnie Tadeusz wyjawia stryjowi swą miłość do Zosi, a Zosia czule żegna Tadeusza. Wątek ten rozwija się przez cały utwór, aż doprowadza do ślubu Tadeusza i Zosi. • wątek Stolnika- Stolnik był wielkim panem z rodu Horeszków, o czym opowiada Gerwazy w II księdze. Posiadał jedyne dziecko, Ewę Stolnikównę. To właśnie Jacek Soplica ubiegał się o jej rękę. Horeszko został zamordowany przez Soplicę w zamku podczas najazdu Moskali. • wątek sporu o zamek- przez cały utwór przewija się spór o zamek Horeszków. Teoretycznie należy on do Sopliców, gdyż został nadany im podczas konfederacji targowickiej. Hrabia, Gerwazy - Klucznik i okoliczna szlachta zamierzają dokonać zajazdu na Sopliców. Podburza ich do tego Klucznik.

12. Postacie z „Pana Tadeusza”: Asesor - właściciel psa myśliwskiego Sokoła. Prowadzi spór z Rejentem o „psi pryzmat”, zdobywając wielu zwolenników. Zwaśnionych przeciwników godzi Wojski, jako ich rozjemca, kiedy oba psy odnoszą zwycięstwo. Asesor żeni się z Hreczeszanką, której wiano wzbogaca Sędzia sutym datkiem. Ze służby carskiej przechodzi na służbę Napoleona.

13. Dobrzyński Maciej - najstarszy(72 lata) mieszkaniec zaścianka Dobrzyńskich, dawny konfederat barski, pierwszy rębacz w powiecie (właściciel damasceńskiej karabeli Rózeczki). Wielokrotnie zmieniał stronnictwa, zyskując przydomek Kurek na kościele, a także Królik i Maciek nad Maćkami (sam przyjmuje inny – Zabok), choć nigdy nie uwiodły go ani chęć osobistej chwały, ni zysk podły. Przestrzega przed zajazdem na Soplicowo – Na sam widok Moskala pienił się i zżymał, przerażony, że szlachta zjednoczyła się w imię nienawiści do Sędziego, a nieskora była do walki dla dobra ojczyzny.

14. Gerwazy (Rębajło) - ostatni dworzanin, stojący na straży ich schedy i honoru, tytułując się Klucznikiem, który nosił wielki pęk kluczów za pasem,/ Uwiązany na taśmie ze srebrnym kutasem. Zwany niekiedy Mopanku (od nadużywanego powiedzonka), a także Półkozic (od herbu Horeszków na liberii), czasem Szczerbiec (bo całą łysinę miał w szczerbach). Za jego sprawą  Hrabia nie odstępuje od praw do zamku i najeżdża Soplicowo. Agitacja Gerwazego i siła przekonywania jego Scyzoryka (potężnego rapiera) sprawiają, że u boku Hrabiego staje większość Dobrzyńskich. Kiedy przychodzi do walki z Moskalami, sprawia się dzielnie; zabija nawet majora Płuta „pro publico bono”. Wysłuchawszy wypowiedzi  Jacka Soplicy, wybacza mu dawną zbrodnię, wyznając, że umierający Stolnik też mu wybaczył. Zostaje u boku nowożeńców – Tadeusza i Zosi, przekazując wnuczce Stolnika ukryty w zamku skarb, który pozwoli przywrócić zamek do dawnej świetności.

15. Hrabia - (ostatni z Horeszków, chociaż po kądzieli), postać wzorowana na bohaterach romansów sentymentalnych, uwieczniona zresztą (jak sam opowiada) w romansie „Hrabia, czyli tajemnice zamku Birbante Rokka”. Kosmopolityczny poszukiwacz przygód, który ulegając urodzie chwili i skłonności do awanturniczych przygód, rezygnuje z ugody z  Soplicą w sprawie zamku i za radą  Gerwazego przewodzi zajazdowi na Soplicowo. Romansuje z  Telimeną, od czasu do czasu oddaje się pasji rysowania sztychów z natury. Pod wpływem wydarzeń przeżywa wewnętrzną przemianę i postanawia, wzorem  Tadeusza, zdobyć dobre imię w armii. Na Litwę powraca jako pułkownik.

16. Rejent (Bolesta) - dawniej adwokat, samozwańczy rejent, właściciel psa myśliwskiego Kusego. Wiedzie spór o psi prymat z Asesorem, właścicielem Sokoła, zdobywając wielu stronników. Zwaśnionych przeciwników godzi wreszcie  Wojski, kiedy okazuje się, że oba psy odnoszą zwycięstwo. Rejent żeni się z Telimeną.

17. Soplica Jacek - początkowo bitny szlachcic, cieszący się mirem w powiecie (trzysta szabel za nim stało), świetny strzelec i drugi po  Maćku Dobrzyńskim w szabli. Te przymioty sprawiały, że szukali jego przyjaźni możni panowie, wśród nich Stolnik Horeszko. Zakochany w Ewie, córce Stolnika liczył na przychylność jej ojca, który jednak oddał rękę dziewczyny możnemu wojewodzie. Nie mogąc znieść obrazy (ile jest piekła w obrażonej dumie), Soplica rozpija się, żeni z pierwszą napotkaną panną (która rychło umiera ze zgryzoty). Po oblężeniu zamku Horeszków, zwolenników Konstytucji 3 maja, przez Moskali strzela śmiertelnie do Stolnika. Od tej pory uchodzi za zdrajcę (Soplicom przypadają z tego tytułu wcale pokaźne jego dobra).

18. Ucieka za granicę, aby potem jako zakonnik Ksiądz Robak (żołnierz i emisariusz) zmazywać swą winę na polach bitew. Z jego woli Sędzia sprawuje opiekę nad synem Jacka Soplicy – Tadeuszem, a Telimena nad Zosią, córką dawnej ukochanej Jacka, nieżyjącej już Ewy. Po latach przybywa do Soplicowa jako Ksiądz Robak – emisariusz przygotowujący grunt pod przyszłe powstanie. Ratuje przed śmiercią Hrabiego i klucznika Gerwazego; śmiertelnie ranny, odsłania swoje tajemnice przed bratem Sędzią i Klucznikiem, uzyskując przebaczenie. Dobre imię po śmierci przywraca mu order Legii Cudzoziemskiej, nadany mu za zasługi przez cesarza Napoleona.

19. Soplica Tadeusz - (imię nadano mu na pamiątkę naczelnika Kościuszki); syn  Jacka Soplicy, pozostający pod opieką jego brata, Sędziego. Niezbyt skory do nauki, ale tęgi w walce i już za młodu zręczny psotnik, jak poświadcza Gerwazy: Wszystko mu się udało; czy wydrzeć gołębie Na wieży, czy jemiołę oberwać na dębie, Czyli z najwyższej sosny złupić wronie gniazdo. Niedoświadczony młodzieniec początkowo pada ofiarą kokietki Telimeny, ale potem oddaje serce Zosi. Gotów jest bronić honoru rodu w pojedynku z Hrabią, a później Soplicowa w walce z moskiewskim dowódcą. Wstępuje do armii polskiej i już w mundurze przybywa po raz wtóry do Soplicowa, gdzie obejmuje rządy wraz z przyszłą żoną, Zosią. Z jego woli, a za radą Gerwazego, włościanie zostają uszlachceni, ziemia zaś, którą uprawiali, przechodzi na ich własność.

20. Telimena - ciotka Zosi; kierująca jej wychowaniem. Kobieta bywała na salonach, znająca Petersburg, przechowująca w biurku wiele pamiątek salonowych. Mimo że jej najlepsze lata przeminęły (różuje twarz, jak to zauważa – Tadeusz ze zgrozą), nadal kokietka, uwodząca naraz Tadeusza i  Hrabiego. Próbuje przeciwstawić się rodzącemu się uczuciu między Tadeuszem i Zosią. Na koniec wychodzi za  Rejenta, choć w ostatniej chwili gotowa jest paść w ramiona Hrabiego (ten jednak odmawia poślubienia swej niegdysiejszej sympatii).

21. Wojski (Hreczecha) - krewny Sopliców, marszałek dworu w Soplicowie. Typ szlacheckiego gawędziarza, wytrząsającego jak z rękawa opowieści o dawnych obyczajach. Mistrz w grze na rogu. Zręcznie włada nożem, co przydaje się podczas potyczki z Moskalami. Człowiek staropolskiego honoru i strażnik dawnego obyczaju. Jego sprytowi Rejent i Asesor zawdzięczają szczęśliwe zakończenie długotrwałego sporu o Sokoła i Kusego – Wojski podstępem doprowadza do wspólnego zwycięstwa obu chartów.

22. Praca wykonana przez: Dagmarę Ciesielską i Magdalenę Cimochowską kl. III b