Potrzeby i motywacja

1. Potrzeby i motywacja

2. Motywacja Termin stosowany do opisu wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za: • uruchomienie zachowania • ukierunkowanie zachowania • podtrzymanie zachowania • zakończenie zachowania (Łukaszewski, 2006)

3. Motywacja w różnych koncepcjach psychologicznych • Model homeostatyczny (np. Cannon, 1912) • Źródłem motywacji jest zaburzenie homeostazy (równowagi) organizmu • Kluczowym pojęciem jest popęd rozumiany jako odczucie braku równowagi • Motywacja może być nieuświadomiona • Model hedonistyczny (np. Beach, 1956; Young ,1961) • Kluczowym pojęciem jest podnieta, bodziec wyzwalający zachowanie ukierunkowane na uzyskanie nagrody • Zasada dążenia do przyjemności • Model poznawczy (np. Festinger, 1957; Berlyne, 1965) • Źródłem motywacji jest przetwarzanie informacji • Model humanistyczny (np. Maslow, 1971) • Podejście holistyczne; w pewnym sensie łączy poprzednie modele • Źródłem motywacji są wewnętrzne procesy nazywane potrzebami • Potrzeby niedoboru i potrzeby wzrostu

4. Teoria Maslowa – najczęściej wykorzystywana do tłumaczenia ludzkich zachowań • Nazywana także Humanistyczną Teorią Motywacji Wzrostu lub Hierarchią Potrzeb Maslowa • Aby odczuwać potrzeby wyższego rzędu muszą być zaspokojone potrzeby niższego rzędu • Potrzeby są wrodzone, ale wartości kulturowe wpływają na sposób ich wzbudzania i ich ekspresję

5. Hierarchia potrzeb Maslowa Potrzeby estetyczne (harmonii i porządku) Potrzeby poznawcze (rozumienia świata, ciekawość) Potrzeby transcendencji (łączności ze wszechświatem, istotą wyższą) Potrzeby wzrostu Potrzeby samorealizacji (bycia tym wszystkim czym jesteśmy zdolni się stać) Potrzeby szacunku (prestiżu, kompetencji) Potrzeby przynależności (miłości, bycia w grupie) Potrzebyniedoboru Potrzeby bezpieczeństwa (schronienia i zabezpieczenia) Potrzeby fizjologiczne (np. wody, pożywienia, powietrza)

6. Motywacja Proces regulacji, który steruje czynnościami człowieka tak, aby doprowadziły one do określonego efektu: • zmiana w fizycznym i społecznym stanie rzeczy • zmiana w sobie • zmiana własnego położenia fizycznego lub społecznego Czynności motywowane mają charakter intencjonalny (dążenie do celu) i określają siłę dążeń oraz kierunek dążeń • Przyczyny powstawania motywacji: • niezaspokojenie potrzeb • pobudzenie wzorców afektywnych (ból, strach) • czynniki zakłócające czynności (stres,frustracja) • Czynniki poznawcze: • sformułowanie zadania • zaktywizowanie zainteresowań • zaktywizowanie wartości

7. sprawność motywacja sprawność motywacja Procesy afektywne, jako mechanizmy motywacyjne (1) • Emocja, jako wskazówka, że dzieje się coś ważnego • dzięki emocji pojawia się motyw, czyli gotowość do działania w określonym kierunku • Prawa Yerkesa-Dodsona • I prawo: wraz ze wzrostem pobudzenia wzrasta sprawność działania do pewnego optymalnego poziomu • II prawo: rodzaj zadania wpływa na wielkość optymalnego poziomu pobudzenia. Dla zadań złożonych optymalny poziom motywacji jest niższy niż przy wykonywaniu zadań prostych

8. Procesy afektywne jako mechanizmy motywacyjne (2) • Teoria psychologicznej zmiany ukierunkowania (M. Apter, 1989) – stan teliczny i parateliczny • Stan teliczny – ukierunkowanie na realizację określonego celu, satysfakcja wiąże się z osiągnięciem celu lub faktem jego przybliżania się • Stan parateliczny – ukierunkowanie na samą aktywność a nie na jej wynik, satysfakcja związana jest z samym działaniem (zdarzają się skrajne formy – zapomnienie o „całym świecie”)

9. Procesy poznawcze, jako mechanizmy motywacyjne • Ciekawość – preferencja nowości (często jest silniejszym motywem niż inne bardziej podstawowe potrzeby) • Oczekiwania (w sytuacjach sprawnościowych; w losowych mamy przewidywania) – uwzględnia nasz osobisty wkład w rezultat • Aspiracje – pragnienie, dążenie do upragnionego wyniku (uwzględnia własny wysiłek) • Marzenia – pragnienie celu (bez uwzględnienia własnego wysiłku) może przeistoczyć się w myślenie życzeniowe (nierealistyczny optymizm) • Niezgodność poznawcza – dysonans poznawczy

10. Podtrzymanie zachowania – wytrwałość • Gdy pojawia się znaczna odległość między pragnieniem i gratyfikacją • Mechanizmy podtrzymujące działanie: • Odwrócenie uwagi od gratyfikacji, skupienie na celu poznawczym • Mechanizm segmentyzacji i zwielokrotnienia gratyfikacji (dzielenie na części) • Mechanizm „magicznej połowy”

11. Zaniechanie działania – przyczyny • Brak wpływu na przebieg zdarzeń • Brak wiedzy o postępach • Brak postępu • Spadek prawdopodobieństwa osiągnięcia celu • Brak oczekiwanych gratyfikacji (a nawet straty) • Nasycenie gratyfikacjami w mechanizmie zwielokrotnienia gratyfikacji • Zbyt wysoka motywacja wyjściowa (wypalenie) • Lęk przed niepowodzeniem, lęk przed sukcesem (samoutrudnianie) • Znudzenie • Zmiana ważności celu, cel konkurencyjny

12. Zakończenie działania • Porównanie wyniku oczekiwanego i wyniku osiągniętego (gdy mamy pełną informację o wyniku) – gdy zadanie ma jedno, dobrze określone wykonanie • Informacja od innych (już wystarczy) • Nasycenie się jednorodną stymulacją • Poczucie „dobrej struktury” – gdy zadanie jest „otwarte”, nie ma dobrze określonego wykonania

13. Siła motywacji Siła motywacji zależy od (Atkinson, 1972): • atrakcyjności celu (W) • prawdopodobieństwa osiągnięcia celu (P) M = f (W, P)gdy W = 0, to M = 0gdy P = 0, to M = 0 Prawdopodobieństwo: • ocena materialnych warunków działania • ocena społecznych warunków działania • ocena osobistych warunków działania Atrakcyjność celu: wielkość celu jakość celu wcześniejsze doświadczenia dostępność celu dystans psychologiczny celu

14. Atrakcyjność celu wpływa na subiektywne prawdopodobieństwo • Im bardziej atrakcyjny cel, tym bardziej : • przeceniamy małe prawdopodobieństwo jego osiągnięcia • niedoceniamy dużego prawdopodobieństwa jego osiągnięcia

15. Polimotywacyjność zachowań (motywacje symultaniczne) M ogólna = f (Mid, Mit, Mik, Mic) • Mid – motyw dominujący (+) • Mit – motyw towarzyszący (+) • Mik – motyw konkurencyjny (-) • Mic – motyw podtrzymujący (+) lub hamujący (-) • Konflikt motywów • dążenie-dążenie, wybór między dwiema pozytywnymi możliwościami • unikanie-unikanie, wybór między dwiema negatywnymi możliwościami • dążenie-unikanie, wybór możliwości wywołującej ambiwalentne uczucia

16. Motywacje typowe dla człowieka • Nagroda (pozytywne odczucia) zawarta jest immanentnie w wykonywanym zadaniu • Nagrody zewnętrzne zmniejszają motywację wewnętrzną • Tendencja do osiągania i przekraczania standardów doskonałości • Jest to związane z odczuwaniem pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych, spostrzeganych jako wyzwanie • Dwa cele podjęcia zadania • orientacja na poziom wykonania (lepszy od innych) • orientacja na mistrzostwo (niezależnie od innych) Motywacja wewnętrzna (Hunt, 1965; Deci,1971) Motywacja osiągnięć McClelland, 1953; Atkinson, 1974)