IV.ÜNİTE:İSLAM TARİHİ VE UYGARLIĞI

1. IV.ÜNİTE:İSLAM TARİHİ VE UYGARLIĞI KONU:TÜRK-İSLAM DEVLETİ’NDE YAŞAMIŞ BİLİM ADAMLARI

2. İÇİNDEKİLER • AKŞEMSEDDİN • ALİ KUŞÇU • CEZERİ • EVLİYA ÇELEBİ • FARABİ • GIYASÜDDİN CEMŞİD • HARİZMİ • HAZARFEN AHMED ÇELEBİ • İBN-İ BATTUTA • İBN-İ HALDUN • İBN-İ HEYSEM • İBN-İ RÜŞD • İBN-İ SİNA • İBN-İ TÜRK

3. KADIZADE RUMİ • KATİP ÇELEBİ • KEMALEDDİN FARİSİ • MAĞRİBİ • MES’ÜDİ • MİMAR SİNAN • NASİRÜDDİN TUSİ • ÖMER HAYYAM • PİRİ REİS • SABUNCU OĞLU ŞEREFEDDİN • ULUĞ BEY • KAYNAKÇA • HAZIRLAYANLAR

4. Akşemseddin 1389 - 1459 Tıp alanında bulaşıcı hastalıklar üzerinde önemli çalışmalar yaptı. Araştırmaları sonunda tıp ile ilgili Türkçe yazdığı Maddet-ül Hayat ve Arapça yazdığı Hall-i Müşkilât ve Risalet-ün Nuriyye adlı Tasavvuf kitapları, bilinen eserleridir.Tıp ile ilgili Türkçe yazdığı Maddet-ül Hayat'ta geçen "Hastalıkların insanlarda teker teker peyda olduğunu zannetmek yanlıştır.Hastalıklar insandan insana gözle görülmeyecek kadar küçük tohumlar vasıtasıyla geçer" cümlesi ile ilk mikrop teorilerinden birini ortaya atmıştır. Tarihte mikroorganizmalardan bahseden ilk kişidir ve Mikrobiyolojinin babası sayılmaktadır.

5. ESERLERİ • Risalet-ül-Nuriyye (Nur Risalesi) • Def'ü Metain • Risale-i Zikrullah • Risale-i Şerh-i Ahval-i Hacı Bayram-ı Veli • Makamat-ı Evliya (Velilerin Makamları) • Maddet-ül-Hayat (Hayat Maddesi) • Nasihatname-i Akşemseddin (Akşemseddin Nasihatnamesi) • Kitab-ül-Tıp (Tıp Kitabı) • Hall-i Müşkülat (Güçlüklerin Halli)

6. ALİ KUŞÇU • Ünlü Türk gökbilimci, matematikçi ve dilbilimcidir.Türkistan'daki Maveraünnehir emiri, Timur'un torunu Uluğ Bey'in kuşcusunun oğlu olarak dünyaya gelen Ali Kuşcu, iyi bir öğrenim görmüştü.Kısa sürede Semerkand rasathanesine müdür olmuştu , çevrede ünlenmişti.Daha sonra, Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın yanında bulunan Ali Kuşcu, elçilik yapmak üzere İstanbul'a geldiğinde, Fatih Sultan Mehmet'den davet alarak Osmanlı başkentine yerleşti.Matematik ve astronomi dersleri verdi ve çok sayıda öğrenci yetiştirdi.

7. EserleriAli Kuşcu'nun özellikle, matematik ve astronomi ile ilgili eserleri, gerçek ilmi kişiliğini ortaya koymaktadır. Bu eserlerinin adları şunlardır;1.Risale-i fi'l Hey'e (Astronomi Risalesi)2.Risale-i fi'l Fehiye (Fetih Risalesi)3.Risale-i Hisap (Aritmetik Risalesi)4.Risale-i Muhammediye (Cebir ve Hesap konularından bahseder)5.Tecrid'ül Kelam (Sözün Tecridi)6.Risale-i Adudiye7.Unkud-üz zvehir fi Man-ül Cevahir (Mücevherlerin Dizilmesinde Görülen Salkım)8.Vaaz9.İstiarad

8. CEZER İ 25 yıl Diyarbakır'da hüküm süren Artuklu Emirliği'ninhizmetinde çalışmış ve bunlardan birisi olan Nasirüddin'in (1200-1222) isteği üzerine el-Câmi' Beyne'l-'İlim ve'l-'Ameli'n-Nâfi' fî San'ati'l-Hiyel (Makina Yapımında Yararlı Bilgiler ve Uygulamalar) adlı bir yapıt kaleme almıştır.

9.  Cezerî, altı bölümden oluşan bu yapıtının birinci bölümünde Güneş saatlarını, ikinci bölümünde içki toplantılarında kullanılan kapları, üçüncü bölümünde ibrikleri, kan alma teknelerini ve abdest alma leğenlerini, dördüncü bölümde su fıskiyelerini ve flütlerini, beşinci bölümde derin olmayan göllerden ve ırmaklardan su çıkarma makinalarını ve nihayet altıncı bölümde ise çeşitli eğlence otomatlarını, çizimlerini vermek suretiyle tanıtmaktadır.

10. CEZERİ’NİN ESERLERİ • Kitāb fi ma-’rifat al-Hiyal al-handasiyya:1206 yılında bu eserini tamamlamıştır. • Kitâb-ül-Câmi Beyn-el-İlmi vel-Amel-in-Nâfî fî Sınâat-il-Hiyel :Makine Yapımında Yararlı Bilgiler ve Uygulamalar” NOT; Cezeri’nin yaptığı araçlar arasında, Fil Su Saati, Tavus Kuşlu İbrik, Mumlu Saatler, Abdest Almak İçin Otomatlar, Fıskiyeler, Suyu Yukarı çıkaran araçlar bulunmaktadır.

11. EVLİYA ÇELEBİ Yeni yerler görmek, yeni insanlar tanımak istiyordu. Bu yüzden sarayda fazla kalamadı. Kendisinin anlattığına göre bir rüya üzerine meşhur gezilerine başladı. Gördüğü rüya şöyledir. Rüyasında İstanbul'da Yemiş İskelesi civarında Ahi Çelebi Camii'ndedir. Orada muazzam bir cemaat vardır. Dikkat eder, İslam peygamberi Muhammed'i baş tarafta görür. Dört sadık halifesi ve diğer ashabı da hep oradadır. Muhammed'in yanına gidip ondan şefaat dilemek arzusundadır. Ama bir türlü cesaret edip de gidemez. En sonunda bir cesaretle gidip "Şefaat ya Resulallah" diyeceğine, "Seyahat ya Resulallah" der. Böylece, 70 yaşına kadar sürecek ve çeşitli tehlike, sıkıntı ve hadiseler geçirmesine rağmen vazgeçmeyeceği seyahati başlar.

12. EVLİYA ÇELEBİ SEYAHATNAMESİ Evliya Çelebi Seyahatnâme'sinde gezip gördüğü yerleri kendi üslûbu ile anlatmaktadır. Evliya Çelebi'nin 10 ciltlik Seyahatnâmesi, bütün görmüş ve gezmiş olduğu memleketler hakkında oldukça önemli bilgiler içermektedir. Eser bu yönden Türk Kültür tarihi ve gezi edebiyatı açısından önemli bir yere sahip olmuştur.

13. FARABİ Matematik, botanik, tıp, musiki, felsefe ve mantık alanında eserler yazmış büyük İslam alimidir. Farabi, ilimlerin sınıflandırılması ve mantık alanında kendine özgü yöntemler kullandı. Fizik alanında da önemli çalışmalar yapan Farabi, sesin fiziki açıklamasını yapan ilk alimdir. Yaptığı deneyler sonucunda titreşimlerin dalga uzunluğuna göre azalıp çoğaldığını tespit etti. Farabi’ye ikinci öğretmen anlamında ”Muallim-i Sani” denilmiştir.

14. ESERLERİ • El-Medinetü'l-Fazıla (Fazilet Şehri:Toplumun İlkeleri Üstüne Kitap) • Es-Siyaset-ül Medeniyye • Risale fi Ma'anii'l-Akl(Aklın Anlamları) • İhsa el-Ulûm musiki el-Kebir (Büyük Müzik Bilimlerin Sayımı) • Kitâb El Mûsikî El Kebir • Kitâb Fi’l Mûsikî • El Müdhal Fi’l-Mûsikî • Kitâb Ustukısat • İlm El-Mûsikî • İhsa’el-Ulûm • Kitab Fi’lhsâ’el-İkâ • Kitabü’l-Mûsiki • Kitâb At Advar

15. GIYASEDDİN CEMŞİD  Öğrenimini Kâşân’da tamamlamış ve daha sonra Semerkand'a gitmiştir. Bir süre Semerkand Gözlemevi'nin müdürlüğünü yapmış ve Uluğ Bey Zîc'inin hazırlanmasına katkılarda bulunmuştur. 1416'da, zamanın Karakoyunlu sultanı için, astronomi aletlerine ilişkin küçük bir risale hazırlamış, 1427'de ise Uluğ Bey'in kitaplığı için bir matematik kitabı yazmıştır.

16. Meraga Gözlemevi'nde yapılmış olan gözlemleri içeren Zîc-i İlhânî (İlhân'ın Zîci) adlı zîcteki tabloları yeniden hesap ederek Zîc-i Hakanî der Tekmîl-i Zîc-i İlhânî (İlhân'ın Zîci'ni Tamamlayan Hakan'ın Zîci) adlı eserini yazmıştır El-Kâşî'nin en önemli eseri, hiç kuşkusuz, Ortaçag İslâm Dünyası'ndaki matematik bilgisini bütün yönleriyle serimlediği Miftâhü'l-Hisâb (Matematiğin Anahtarı) adlı kitabıdır; bu eserinin bir bölümünde ondalık kesirleri kuramsal yönden incelemiş ve bu kesirlerle toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi aritmetiksel işlemlerin nasıl yapılacağını örnekleriyle göstermiştir.

17. ESERLERİ: 1.Risalet-ül Muhitiyye 2.Kitabu Miftah-il Hisab(Hesap Anahtarı) 3.Risalet-ül-Kemaliye(Göğün Dereceleri) 4.Kitabu-Ziye-il-Hakani fi Tekmili ziye-il-İlahani 5.Müzhet-ül-Hadaik

18. harezmİ Bağdatta bulunan Bilim Akademisi Darülhikme’de görev alan Harezmi matematik, coğrafya ve astronomi dallarında çalışmalar yapmıştır.Harezminin en büyük özelliği ise Matematik’te ilk kez sıfırı kullanan birisidir. Matematik alanına Cebir kavramını sokan Harezmi ilgi duyduğu matematik, coğrafya ve astronomi dallarında birçok eser yazdı.

19. ESERLERİ: 1.Kitâbu Sûreti’l-Arz 2.Zîcü’l-Harezmî 3.Kitabûl Tarih 4.Kitab surat al-arz 5.Kitab’ul Ruhname

20. Hazarfen ahmed çelebİ Kendi geliştirdiği takma kanatlarla uçmayı başaran ilk insandır.17.yüzyılda Osmanlı’da yaşamış Türk bilginidir.Uçma tasarısını gerçekleştirdiği ve geniş bilgisinden ötürü halk arasında, “Bin Fenli” anlamına gelen Hezarfen olarak anıldığı bilinmektedir. İlk uçma denemelerinde, 10. yüzyıl Türk alimlerinden İsmail Cevheri’den ilham almıştır. Cevheri’nin bulgularını iyice inceleyen ve öğrenen Çelebi, kuşların uçuşunu inceleyerek tarihi uçuşundan önce hazırladığı kanatlarının dayanıklılık derecesini ölçmek için, Okmeydanı’nda deneyler yapmıştır.

22. İBN-İ BATTUTA Arap gezgini.Genç yaşında hac amacıyla çıktığı bir yolculuğunda uğradığı yerlerde din ve hukuk bilgisiyle ilgi topladı, önemli kişilerle tanıştı. Antakya’ya kadar Suriye’yi, Mardin’e kadar Kuzey Irak ve İran’ı gezdi.1329-1330 yıllarını Mekke ve Yemen’de geçirdi, sonra Somali’ye, oradan Doğu Afrika’ya geçerek Zengibar’a kadar uzandı. Arabistan’a dönüp Suriye/Lazkiye’den bir gemiyle Anadolu’ya geçti. Güneyden kuzeye Anadolu’yu gezdi (Alanya, Antalya, Burdur, Isparta, Denizli, Konya, Niğde, Kayseri, Sıvas, Erzurum, Kastamonu, Sinop vb.).

23. Buradan Kırım’a geçip Bulgaristan üzerinden İstanbul’a geldi. Sonra Harizm, Horasan, Afganistan vb. Asya ülkelerini dolaştı, Hindistan’a geçti, burada 7 yıl Delhi kadılığı yaptı. Bu arada Hint elçisi olarak Çin’e gitti. Cava ve Endonezya adalarını da gezdikten sonra ülkesine (Fas/Tanca) döndü (1349).Bir süre sonra İspanya’ya gitti, dönüşte Sudan ve Büyük Sahra’yı gezdi. Yeterince gezdiği kanısına varınca notlarını birleştirip “Seyahatname”sini yazmaya koyuldu. Fakat Fas Sultanı Ebu İnan’ın buyruğuyla yapıtını bilgin İbni Cuzey el-Kelbi’ye yazdırdı.

24. Seyahatnamenin özgün adı “Tuhfetün Nuzzar fi Garaibil Emsal vel Acaibül Esfar”dır (Acayip Seferler ve Garip Misaller Görenlerin Armağanı). Yapıt “İbni Batuta Seyahatnamesi” olarak tanınmıştır.Batuta’nın anlattıklarına yazıcı bilgin İbni Cuzey, gezginin anlattığı yerler hakkında kendi bilgilerini katmış, ora ozanlarının şiirlerini ekleyip birtakım öykülerle de yapıtı süslemeye çabalamıştır. Yapıtta gerçeğe uymayan birçok bilgi ve olağanüstü olay vardır. Yapıtın aslı, Paris Ulusal Kitaplığı’ndadır. 

26. İBN-İ HALDUN 1332-1406 Astronom, iktisatçı, tarihçi, matematikçi, sosyal bilimci ve İslam bilginidir. İbn-i Haldun, Tunus’ta Kur’an-ı Kerim ezberleyerek ve tecvit öğrenerek yetişti. Aynı zamanda babasından Arapça ilimleri, İslam hukuku ve Arapça dersleri aldı. Babası,İbn-i Haldun’un dönemindeki en iyi âlimlerden ders almasına özen gösterdi.İbn-i Haldun hayatının ilk dönemlerinde uzun bir süre hükümette memur olarak çalıştı.

27. İbn-i Haldun, h.784 yilinda hac ibadetini yerine getirmek istedi ve kırk gün deniz yolculuğu yaptıktan sonra Iskenderiye’ye ulaştı. Bu dönemde Sultan Berkuk yönetimi üstleneli henüz on gün olmuştu. Bu sene hacca gitme imkanı olmadı ve Kahire’ye geldi. Kahire’de, ilim talebeleri kendisinden ders almak istediler ve Ezher Camiinde ders vermeye başlayan İbn-i Haldun’un mertebesi yükseldi ve Sultan Berkuk tarafından ödüllendirildi. Kahire’de kalmaya karar verdikten sonra ailesini de getirmek istedi. Fakat geri dönmesini sağlamak için Tunus Sultanı bunu kabul etmedi. Sultan Berkuk devreye girerek Tunus Sultanı’na mektup yazdi.

28. İbn-i Haldun, Kamhiye medresesinde ögretmenlik sonra da Mısır Kraliyet kadılığı görevine getirildi. Bu dönemde ailesi Tunus’tan gemi ile Kahire’ye gelirken gemi kasırgaya tutulup battı ve ailesinin hepsi boğularak öldü. Büyük bir üzüntüye uğrayan Ibn-i Haldun’un gittikçe üzüntüsü arttı ve görevden ayrılmaya karar verdi. Ilim, ders verme, okuma ve kitap telif etmeden başka kendini teselli edecek bir şey bulamadı.Ibn Haldun, Mısır’da 24 sene kaldı. Bu dönemde hac, Beyt-i Makdis’i ziyaret ve Timurlenk ile görüşmek için Şam’a gitmesinden başka Mısır’dan hiç ayrılmadı.

30. ESERLERİ Lubab'ul-Muhassal 2. Şifâu’s-Sâil li-Tehzîbi’l-Mesâil Kitab al-ibar  İbni Haldun'un en önemli ve değerli eseri 'Mukaddime'dir. Mukaddime onun tarih konulu eserlerine bir başlangıçtır. İbn Haldun bu eserinde modern sosyolojinin öncüsü olarak görünür. O, eserde tarihin bütünüyle sosyolojik bir tanımını yapar. İbn Haldun, Mukaddime'sinde çeşitli ilimleri anlatmış ve bu ilimlerin değerini belirtmiştir.  Kaside-i Bürde şerhi  İbn Rüşd felsefesi hakkında bir risale Mantığa dair bir risale ( Kitab El Mantık ) Hesap hakkında bir risale ( Kitab El Hisab ) Merakeş sultanına yazılan bir risale

31. İBN-İ HEYSEM Bağdat’a giderek özellikle;matematik, fizik, mühendislik, astronomi, metalurji gibi pozitif bilimleri öğrenip, şöhrete kavuştu.Öğrendiklerini uygulama safhasına koymak için çok gayret gösterdi.Birçok önemli neticeler ve başarılar elde etti.

32. İbn-i Heysem'in başarıları diğer memleketlerde duyulunca, Mısır'da hüküm süren Fatimi Devleti hükümdarlarından El-Hakim kendisini Mısır'a davet etti. İbn-i Heysem, Mısır'a gitmeden önce, Nil Nehri ile ilgili bir sulama projesi ve bazı teknik çalışmalarda bulunmuş,Nil nehrinden nasıl istifade edilebileceğini araştırmıştı. Projesini Fatimi sultanı El-Hakim'e açıklayınca, sultan projenin gerçekleştirilmesi için ona her türlü yardımı yapacağını bildirdi. İbn-i Heysem, Nil Nehri boyunca ilmi ve teknik incelemelerde bulundu. Yaptığı projelerin başarılı bir şekilde uygulanmasının o günkü şartlarda mümkün olmadığını görünce, hükümdardan af diledi.

33. İbn-i Heysem, El-Hakim'in kendisi hakkında kanaatlerinin değişmesinden korkarak, gözden ırak bir yere çekilip hükümdardan uzak durmaya karar verdi. Gizlice ilmi çalışmalarını sürdürerek birçok eser yazdı. İlim tarihçilerine göre, İbn-i Heysem'in hayatının bu dönemi en verimli ve başarılı devri olmuştur. İbn-i Heysem, Birûni ve İbn-i Sina ile çağdaştı.

34. İbn-i Heysem, çağının bütün ilimlerinde otoriteydi. Fevkalade keskin bir görüş, anlayış, muhakeme ve zekaya sahipti. Aristo veBatlemyüs'ün eserlerini inceleyerek hatalarını gösterdi. Bunları özetleyerek Arapçaya tercüme etti. Ayrıca tıp biliminde de derinleşti.Geometriyi mantığa uyguladı. Öklit ve Apollonius'un geometrik ve sayısal metodlarını geliştirdi ve pratik uygulama alanlarını işaret etti. Geometri ve matematiğin inşaatçılık alanında uygulanmasında katkıda bulundu.

35. ESERLERİ: • Kitab-ül-Cami' fi Usûl-il-Hisab • El-Muhtasar fi İlm-il-Hendese • Kitabun fihi Rüdûd alel-Felasifet-il-Yunaniyye ve Ulema-il-Kelam • Kitab-ül-Ezlal • Risaletün fi Keyfiyet-ül-Ezlal • Kitabun fi İlm-il-Hendese vel-Hisab • Kitabun fil-Cebri vel-Mukabele • Makaletün fi İstihracı Semt-il-Kıble fi Cami-il-Meskûneti Bicedavilin • Risaletün fi Şerhi İtticah-il-Kıble • Kitabun fi Hayat-il-alem • Kitabu Hey'et-il-alem • Risaletün amil-il-Ayni vel-İbsar • Şerh-ü Mecisti ve Telhisihi • Kitabün fi aletiz-Zıl • Kitab-ut-Tahlili vet-Terkib-il-Hendesiyyin

37. İBN-İ RÜŞD Endülüslü-Arap felsefeci,hekim,fıkıhcı,matematikçi ve tıpçı. Kur’an’ı bağnazca yorumlayanların suçlamaları sonucu gözden düşünce kitapları toplatılıp yakıldı ve kendisi de Fas’a sürüldü, orada öldü. İbni Rüşd, çağının, Aristoteles’i en iyi bilen filozofuydu. Onun mantık kuramını bütünüyle benimsedi ve İslam dininin ilkeleriyle bağdaştırmaya çalıştı. İmanı akıldan üstün tutan, aklın yanılıp imanın yanılmayacağını savunan Gazzali’ye karşı çıkarak akıl ve mantığın, doğru düşünme, yanlıştan kurtulma, gerçek bilgiye ulaşma konusunda tek geçerli araç olduğunu savundu.

38. Siyaset alanında ise esas olarak Platon’un “Devlet”inden etkilenmiştir. Düşünceleri hem İslam hem de Batı dünyasında büyük ilgi gördü. Yapıtları Latinceye çevrilerek Avrupa’da uzun yıllar okundu. Bununla birlikte hem bağnaz Müslümanlar hem de Papalık tarafından hoş karşılanmayan görüşleri zaman zaman yasaklandı.İbni Rüşd’den üç yüz yıl sonra yaşamış Hollandalı Herman von Riswik’in, onun düşüncelerini savunduğu için yakılması (1512) ilginçtir.

39. ESERLERİ: • Külliyat • Tehâfüt-üt-Tehâfüt • Kitab-ı Mabaad-üt-Tabia • Fasl-ül-Makal v’el Keşf an Menahic-ül-Edille Ibn-i Rüşd'ün (890) Coğrafya adlı  eserinde: "Bilginler arasında yeryüzünün bir küre şeklinde olduğu konusunda ittifak vardır" diye yazmıştır. Eserleri yüzyıllarca Avrupa'da okutuldu.

40. İBN-İ SİNA İbn-i Sina filozof, hekim ve çok yönlü Müslüman Fars veya Türk bilim adamıdır.İbn-i Sina, Kuşyar isimli bir hekimin yanında tıp eğitimi aldı. Değişik konular üzerine 240'ı günümüze gelen 450 kadar makale yazdı. Elimizdeki yazıların 150 tanesi felsefe 40 tanesi de tıp üzerinedir. Eserlerinin en ünlüleri felsefe ve fen konularını içeren çok geniş bir çalışma olan Kitabü'ş-Şifa (İyileşme Kitabı) ile El-Kanun fi't-Tıb'dır (Tıbbın Kanunu). Bu ikincisi ortaçağ üniversitelerinde okutulmuştur. Hatta bu eser Montpellier ve Louvain'de 1650 yılına kadar ders kitabı olmuştur.

41. Farabi'nin el-İbane's aracılığıyla Aristoteles felsefesini ve metafiziğini öğrenip, hastalanan Buhara prensini iyileştirince (997) saray kütüphanesinden yararlanma olanağına kavuştu. Babası ölünce, Cür-can'da Şiraz'lı Ebu Muhammed'ten destek gördü (Tıp Kanunu'nu Cürcan'da yazdı). Çağında tanınan bütün Yunan filozoflarının ve Anadolu doğacılarının yapıtlarını incelemiştir.

42. Eserlerİ: • El-Kanun fi't-Tıp(1593) “Tıpta Kanun” • Kitabü'l-Necat(1593) “Kurtuluş Kitabı” • Risale fi-İlmü'l-Ahlak(1880 • )İşarat ve'l-Tembihat(1892) • Lisanü'l-Arab • Kitabü'ş-Şifa(1927)

44. İBN-İ TÜRK Tarihte Türk lakabını taşıyan nadir Türk bilim adamlarındandır. Hârezmi'nin çağdaşıdır. Cebir konusunda yazmış olduğu kitabın ancak küçük bir bölümü bugün elimizde bulunmaktadır. Burada özeltipler halinde gruplandırılmış ikinci derece denklemlerininçözümleri Hârizmi'ninkilerden daha ayrıntılı olarak verilmiştir.

45. Mesela x² + c = bx denkleminin diğer denklem tiplerinden farklı olarak iki çözümü olduğunu ayrı ayrı şekillerle göstermiş olduğu halde Hârizmi bir tek şekil kullanmıştır; ayrıca Abdülhamid ibn Türk c * (b/2)² durumunda çözümün imkansız olacağını da şekil vererek kanıtlamıştır. Bu nedenle İbn Türk'ün açıklamasının Hârizmi'ninkinden daha mükemmel olduğu söylenebilir.İbn Türk'ün söz konusu cebir kitabı Hârizmi'nin ilk cebir kitabı yazarı olma özelliğini şüpheli bir hale getirmektedir buna rağmen Hârizmi'nin cebir tarihindeki etkisi tartışılamaz önemdedir.

46. ESERLERİ: Kitab-ül Cami Fi’l Hisap Kitab’ül Muamelat Kitab’ül Mesaha

47. KADIZADE RUMİ Matematik, astronomi ve Hanefî mezhebi fıkıh âlimidir. Kâdızâde, babası Mehmed Efendinin vefâtından sonra dedesi Kâdı Mahmûd’un himâyesinde büyüdü. Dedesinden ve talebelerinden ilim öğrendi. Molla Fenârî’den fıkıh, matematik ve astronomi ilimlerini tahsil etti. Bursa’daki tahsilini tamamladıktan sonra, Seyyid Şerîf Cürcânî’nin nâmını duyunca, ilim öğrenmek için 25 yaşlarındayken, 1362’de Horasan taraflarına gitti. Seyyid Şerîf Cürcânî’den kelâm ve fen ilimlerini öğrendi. Astronomi ve matematikte söz sâhibi oldu. Semerkand’da Tîmûr Hanın oğlu Şahruh’tan büyük îtibâr gördü. Şahruh’un büyük oğlu Uluğ Beyin hocalığına tâyin edildi.

48. Rasathânenin müdürü olan astronomi âlimi Gıyâseddîn Cemşid’in ölümü üzerine, müdürlüğe Kâdızâde-i Rûmî getirildi. Kâdızâde-i Rûmî, rasathânede yaptığı gözlemler netîcesinde eski Yunan bilginlerinden intikal eden birçok bilgilerin hatâlı olduğunu ortaya koydu. Astronomik cetvel ve tabloların yeniden tanzim edilerek, hatâların düzeltilmesi için Uluğ Bey Zîc’ini hazırlamaya başladı.

49. Kâdızâde’nin yetiştirdiği Ali Kuşçu ve Fethullah Şirvânî isimli iki meşhur talebesi sâyesinde yüksek matematik ilmi, batı Türkleri arasında (Anadolu’da) da yayıldı. Kâdızâde ve talebeleri, gök cisimlerinin kendi etrâfındaki hareketlerini incelerken, zamânında bilinen yüksek matematiğin en son geliştirilen kâidelerini daha da geliştirip uyguladılar. Astronomi ile ilgili fizik kurallarını da, astronomiye ilk olarak tatbik ettiler. ALİ KUŞÇU FETHULLAH ŞİRVANİ

50. ESERLERİ: • Muhtasar fil-Hisab • Cami-ul Mabmud • Şerhu Eşkal-it- Te'sis fil Hendese