FİNANSAL TABLOLAR ANALİZ TEKNİKLERİ

1. FİNANSAL TABLOLAR ANALİZ TEKNİKLERİ Prof. Dr. Nalan Akdoğan Başkent Üniversitesi Mart 2013

2. FİNANSAL TABLOLAR • Bilanço(Finansal durum tablosu) • Gelir tablosu;Kapsamlı Gelir Tablosu) • Öz Kaynak Değişim Tablosu; • Nakit Akış Tablosu; ve • Dipnotlar.

3. FİNANSAL TABLOLARIN AMACI • kendi özel bilgi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak hazırlanmış raporlar talep edebilme imkanı bulunmayan geniş bir kullanıcı kitlesine , genel olarak bir işletmenin finansal durumu , faaliyet sonuçları ve nakit akışları hakkında ekonomik kararlar almalarında faydalı olacak bilgiler sağlamaktır. • Finansal tablolar ayrıca , yöneticilerin idarecilik performanslarını , yani kendilerine emanet edilen kaynakların kullanımı ile ilgili hesap verebilirlik düzeylerini gösterir

4. GERÇEĞE UYGUN SUNUM VE TFRS’LARIYLA UYUM • Finansal tablolar bilgileri gerçeğe uygun bir biçimde sunmalıdır. • gerçeğe uygun sunum, işlemlerin, diğer olaylar ve koşulların Finansal Tabloların Hazırlanışı ve Sunumu Çerçevesinde sıralanmış olan aktiflerin, pasiflerin, gelir ve giderlerin tanımına ve tahakkuk kriterlerine uygun olarak sunulmasıdır.

5. FİNANSAL TABLOLARDA YER ALAN KALEMLERİN ÖNEMLİLİĞİ VE BİRLEŞTİRİLEBİLİRLİĞİ • Varlıklar (Aktifler), Kaynaklar (pasifler) ve gelir, giderler birbirleriyle mahsup edilip birleştirilemezler. • İSTİSNALAR: • Kalemlerin önemli olmaması; • Duran varlık elden çıkarma kar/zararının, elde edilen gelirden net defter değerinin düşülerek hesaplanması; • Kur farkı kar ve zararlarının, kar veya zarar olarak raporlanması.

6. FİNANSAL DURUM • Finansal durumun ölçümlemesiyle doğrudan ilgili unsurlar varlıklar, borçlar ve özkaynaklardır • Varlık, geçmişte olan işlemlerin sonucunda ortaya çıkan ve halihazırda işletmenin kontrolünde olan ve gelecekte işletmeye ekonomik fayda sağlaması beklenen değerlerdir. • Borç, (Yükümlülük) geçmiş olaylardan kaynaklanan ve ödenmesi işletmenin ekonomik fayda sağlayabilecek değerlerinde bir çıkışa neden olacak mevcut yükümlülüklerdir • Özkaynaklar, işletmenin varlıklar toplamından yabancı kaynakların indirilmesi suretiyle kalan kısımdır

7. FİNANSAL DURUM TABLOSU (BİLANÇO) DÖNEN VARLIKLAR • 1. İşletmenin normal faaliyet dönemi içinde paraya çevrilmesi, satılması ve tüketilmesi beklenenler; • 2. Ticari amaçla elde bulundurulanlar; • 3. Bilanço tarihinden sonra oniki ay içinde paraya çevrilmesi beklenenler; ve • 4. Nakit veya nakit benzeri varlıklar.

8. Dönen varlıklar, bilanço tarihinden sonra oniki ay içinde paraya çevrilmeleri beklenmiyor olsa bile normal faaliyet dönemi içinde satılan, tüketilen veya paraya çevrilen stoklar ve ticari alacaklar gibi varlıkları da içerir.

9. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR • İşletmenin normal faaliyet dönemi içinde ödenecek olanlar; • Özellikle ticari amaçla elde bulundurulanlar; • Bilanço tarihinden sonra oniki ay içinde ödenecek olanlar; ve • İşletmenin, bilanço tarihinden itibaren en az oniki ay içinde ödemeyi erteleyecek bir hakka sahip olmadığı borçlar. 9

10. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR İÇİNE ALINACAK DİĞER BORÇLAR Bilanço tarihinden itibaren oniki aydan daha uzun bir sürede ödenecek olsalar bile, işletmenin normal faaliyet dönemi içinde kullanılan ve işletme sermayesinin bir parçası olan ticari borçlar, personelle ilgili bazı tahakkuklar ve diğer faaliyet maliyetleri gibi bazı kısa vadeli borçlar. 10

11. Kapsamlı Gelir Tablosu ve Gelir Tablosu • Dönem net kar zarar tutarı ile kapsamlı gelir tablosunun sonucu olan toplam kar zarar , ana ortaklık payı ve kontrol gücü olmayan paylara paylaştırılarak raporlanır. • Olağandışı gelir ve karlar olağan dışı gider ve zararlar gelir tablosunda ayrı grup olarak raporlanmaz. Ancak arızi nitelik taşıyan kalemler ayrı kalem olarak diğer gelir ve karlar veya gider ve zararlar içinde raporlanır. Nalan Akdoğan

12. Özet Gelir Tablosu Örneği A. BRÜT ESAS FAALİYET GELİRLERİ 1. Brüt Satışlar 2. Diğer Esas Faaliyet Gelirleri B. İNDİRİMLER (-) C. NET ESAS FAALİYET GELİRLERİ C1. Net satışlar C2. Diğer net esas faaliyet gelirleri D. ESAS FAALİYET MALİYETLERİ(-) 1. Satışların Maliyeti 2. Diğer Esas Faaliyet Maliyetleri BRÜT KÂR VEYA ZARAR E. FAALİYET GİDERLERİ (-) FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI Nalan Akdoğan

13. FAALİYET KÂRI VEYA ZARARI F. DİĞER FAALİYETLERDEN GELİR VE KÂRLAR (+) G. DİĞER FAALİYETLERDEN GİDER VE ZARARLAR (-) H. FİNANSMAN GELİRLERİ(+) I. FİNANSMAN GİDERLERİ (-) SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER DÖNEM KÂRI (ZARARI) İ. SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER VERGİ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-) - Yasal Vergi Karşılığı (+) - Ertelenmiş Vergi Gider Etkisi (+) - Ertelenmiş Vergi Gelir Etkisi (-) (I) SÜRDÜRÜLEN FAALİYETLER DÖNEM NET KÂRI (ZARARI) Nalan Akdoğan

14. I. CARİ DÖNEM NET KÂR (ZARARI) II. CARİ DÖNEMDE ÖZKAYNAKLARA KAYDEDİLEN DİĞER KAPSAMLI GELİR (GİDERLER) A. Kâr- Zarara Aktarılamayan Diğer Kapsamlı Gelirler ( Giderler) • 1. Maddi Duran Varlıklar Yeniden Değerleme Artışları (KOBİ TFRS uygulayanlar kullanmaz) • 2. Maddi Olmayan Duran Varlıklar Yeniden Değerleme Artışları (KOBİ TFRS uygulayanlar kullanmaz) • 3. Özkaynağa Dayalı Finansal Araçlar Gerçeğe Uygun Değer Farkları • 4. Özkaynak Yöntemine Göre Değerlenen Yatırımların Kâr veya Zarara Aktarılmayan Diğer Kapsamlı Gelir (Gider) Payları (±) • 5. Yabancı Para Çevrim Farkları (Tam set TMS/TFRS’leri uygulayanlar kullanmaz) • 6. Kâr veya Zarara Aktarılamayan Diğer Kapsamlı Gelirler (Giderler) • 7. Ertelenmiş Vergi Gelir (Gider) Etkisi (±) Nalan Akdoğan

15. Kapsamlı Gelir Tablosu B.Kâr- Zarara Aktarılabilen Diğer Kapsamlı Gelirler ( Giderler ) • 1. Yabancı Para Çevrim Farkları (±) (KOBİ TFRS uygulayanlar kullanmaz) • 2. Nakit Akış Riskinden Korunma Amaçlı Türev Finansal Araçların Etkin GUD Farkları (±) • 3. Fayda Planlarındaki Aktüeryal Kazanç ve Kayıplar (±) • 4. Özkaynak Yöntemine Göre Değerlenen Yatırımların Kâr veya Zarara Aktarılabilen Diğer Kapsamlı Gelir (Gider) Payları (±) • 5. Kâr veya Zarara Aktarılabilen Diğer Kapsamlı Gelirler (Giderler) (±) • 6. Ertelenmiş Vergi Gelir (Gider) Etkisi (±) Nalan Akdoğan

16. C. ÖZKAYNAK YÖNTEMİNE GÖRE DEĞERLENEN YATIRIMLARDAN GELEN ÖZKAYNAK PAYLARI • 1. Özkaynak Yöntemine Göre Değerlenen Yatırımların Kâr veya Zarara Aktarılamayan Diğer Kapsamlı Gelir Payları (+) • 2. Özkaynak Yöntemine Göre Değerlenen Yatırımların Kâr veya Zarara Aktarılabilen Diğer Kapsamlı Gelir (Gider) Payları (±) • 3 Özkaynak Yöntemine Göre Değerlenen Yatırımların Diğer Özkaynak Payları • 4. Ertelenmiş Vergi Gelir (Gider) Etkisi (±) Nalan Akdoğan

17. TOPLAM KAPSAMLI KARLAR(ZARARLAR)(I+II) Hisse Başına Kapsamlı Kâr (Zarar) (Anonim ortaklıklarında) Seyreltilmiş Hisse Başına Kapsamlı Kâr (Zarar) (Anonim ortaklıklarında) Nalan Akdoğan

18. Özkaynaklar Değişim Tablosu • Bir raporlama döneminin kâr veya zararını, dönem için doğrudan Öz kaynaklarda muhasebeleştirilen gelir ve gider kalemlerini, dönem içerisinde muhasebeleştirilmiş muhasebe politikalarındaki değişikliklerin ve hataların düzeltilmesinin etkilerini ve dönem içerisinde ortakların yatırım tutarları ile öz kaynak yatırımcılarına verilen temettü ve diğer dağıtım tutarlarını sunar. Nalan Akdoğan

19. FİNANSAL TABLOLARIN OKUNMASI VE ANALİZİ • NEDEN ANALİZ YAPILIR ? • KİMLER ANALİZ YAPAR? (İç-Dış Analiz) • YÖNETİM – KREDİ – YATIRIM ANALİZLER • STATİK – DİNAMİK ANALİZLER

20. FİNANSAL TABLOLARIN OKUNMASI VE ANALİZİ • NEDEN ANALİZ YAPILIR ? • KİMLER ANALİZ YAPAR? (İç-Dış Analiz) • YÖNETİM – KREDİ – YATIRIM ANALİZLER • STATİK – DİNAMİK ANALİZLER

21. FİNANSAL TABLOLARIN ANALİZ TEKNİKLERİ 1-Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz) 2-Yüzde Yöntemi ile Analiz (Dikey Analiz) 3-Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz (Trend Analiz) 4- Oran Analizi

22. KarşIlaştIrmalI Tablolar Analİzİ(Yatay Analİz) Bir işletmenin iki veya daha fazla dönemlerine ilişkin finansal tablolarının birbirini izleyen dönemler bakımından karşılaştırmalı olarak düzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan kalemlerin zaman içinde göstermiş olduğu değişikliklerin incelenerek değerlendirilmesidir. • dinamik analiz türüne girmektedir

23. Karşılaştırmalı tablolar analizi iki şekilde yapılır: - Önceki yılın “temel yıl” olarak alınması ve sonraki yılların temel yıla göre kıyaslanması - Her yılın kendisinden önce gelen yıla göre kıyaslanması

24. KarşIlaştIrmalI tablolarIn yorumu: • yorum yaparken mali tablolarda yer alan verilerin yıllara göre “artış ve azalışları” dikkate alınarak ilgili olayda zaman içinde meydana gelen değişiklikler yorumlanarak, işletmenin gelişme yönü saptanmaya çalışılır.

25. Yüzde yöntemİyle analİz(Dİkey analİz) Bu yöntemde finansal tablolarda yer alan verilerin, birikimli toplam içindeki yüzdeleri saptanır. Finansal tablo toplamı 100 kabul edilir, analizi yapılacak kalem 100 sayısına göre oranlanır, grup ya da genel toplam içindeki tüm kalemler için aynı işlem yapılır. Yüzde yöntemiyle analiz daha çok “Gelir tablosu” ve “Bilanço” analizleri için kullanılır.

26. İ Finansal tabloların hesaplanan yüzdeleri - Bir önceki finansal tablo verileriyle - Bütçelenen/planlanan değerlerle - Diğer firma verileriyle karşılaştırılarak analiz yapılır.

27. Eğİlİm yüzdelerİ yöntemine göre analİz(trend analİzİ) Eğilim yüzdeleri yöntemine göre analizde, finansal tabloların biri, karşılaştırılan firmalardan biri veya karşılaştırılan sektörlerden biri 100 kabul edilir. İzleyen yılların, firmaların veya sektörlerin verilerinin 100 temel sayısına göre yüzde olarak değişimleri hesaplanır.

28. Endeks yöntemi olarak da adlandırılan bu yöntem dinamik analiz yapılmasına olanak vermektedir. Trend analizi ile temel yıla, temel firmaya veya temel sektöre göre farklılıklar saptanarak oran büyüklükleri ortaya çıkarılmakta, yapılan kıyaslamalarla işletmenin gelişme yönü saptanmaya çalışılmaktadır.

29. ORAN ANALİZ YÖNTEMİ Finansal tablolar analizinde kullanılan en yaygın yöntemlerden birisi de oran yöntemi ile analiz tekniğidir. Hesap veya hesap grupları arasında matematiksel ilişkiler kurulmak suretiyle işletmenin ekonomik ve mali yapısı karlılık, çalışma durumu hakkında bilgiler elde edilmeye çalışılmaktadır.

30. ORAN ANALİZİ Oranların işletme amacı ile bütünleştirilerek yorumlanabilmesi için, işletme içinde hesaplanan oranların; • İşletmenin geçmiş dönemlerde hesapladığı oranlarla, • Deneyler sonucunda bulunan kabul görmüş ölçülerle, • İşletmenin içinde bulunduğu endüstri kolu için geliştirilen oranlarla,karşılaştırılması ve yorumlanması gerekir.

31. Temel kavramlar • Net İşletme Sermayesi: Dönen varlıklar – KVYK • EBT: Vergi Öncesi Kar • EBIT: Faiz ve Vergi Öncesi Kar • EBITDA: Faiz, Vergi ve Amortisman Öncesi Kar • Katma Değer: Personel giderleri ve Amortisman hariç faaliyet karı

32. OranlarIn sInIflandIrILmasI • Likidite oranları • Finansal yapı oranları • Faaliyet oranları • Karlılık oranları • Özel oranlar

33. LİKİDİTE ORANLARI • işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme yeteneğinin ölçülmesinde, • Çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığının belirlenmesinde kullanılır. Likidite oranları ile işletme ilgilileri, yöneticiler, firmalara kısa vadeli kredi verecek olan bankalar “İşletme kısa vadeli borçlarını vadesi geldiği zaman, dönen varlıkları ile derhal ödeyebilecek midir?” sorusuna yanıt aramaktadırlar.

34. Likitide Oranları Cari oran Asit-test oranı Nakit oran Devamlı sermayenin bağımlılığı oranı

35. CARİ ORAN • Dönen varlıklar/ Kısa Vadeli Y.K. • İşletmenin genel likidite durumunu yansıtarak işletmenin net çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığını ortaya koyar. • Dönen varlıklar toplamı şüpheli alacaklar karşılığı, stok değer düşüklüğü gibi aktifi düzenleyici hesapların toplamdan düşüldükten sonraki tutarını yansıtmaktadır

36. CARİ ORAN ANALİZİ • İşletmenin net çalışma sermayesinin yeterli olabilmesi için cari oranın mutlaka 1’den büyük olması gerekir. • Oranın 1’den büyük olması işletmenin ödeme gücünün “emniyet marjı” olarak görülmektedir. • Genel bir kural olarak cari oranın 2 olması yeterli görülmektedir.

37. DİKKAT! • Cari oran küçük olsa bile; • Stok devir hızı ile alacak devir hızı yüksek olan, • Dönen varlıkları içinde hazır değerleri ile süratle paraya çevrilebilir değerleri fazla olan, söz konusu varlık unsurları kaliteli olan, yani satışa çıkarıldığı zaman gerçek değerini bulan işletmeler borçlarını kolaylıkla ödeyebilecektir.

38. ASİT TEST ORANI Asit test oranı: (Dönen varlıklar- stoklar) KVYK veya Hazır değerler+ Süratle paraya çev. değerler • KVYK

39. Asİt-Test oranI • Asit-test oranı; cari oranı tamamlayarak onu daha anlamlı bir hale getirmektedir. • Cari orandan farkı dönen varlıklardan paraya çevrilmesi uzun bir süreyi gerektirecek kalemlerin çıkartılması suretiyle, dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklara oranlanmasıdır.

40. İkinci formül ile birinci formül her zaman aynı sonucu vermeyebilir. İkinci formülde sadece hazır değerler(kasa, banka ve diğer nakit benzeri değerler) ve süratle paraya çevrilebilir değerler(menkul kıymetler+alacaklar) yer almaktadır. • Yani dönen varlıklar toplamından sadece stoklar kalemi değil gelecek dönemlere ait giderler de çıkarılmaktadır. İlk formülde ise dönen varlıklardan sadece stok kalemi çıkartılmaktadır.

41. ASİT TEST ORANI ANALİZİ • Asit-test oranının 1 olması genelde yeterli sayılmaktadır. • Ancak cari oranda olduğu gibi asit-test oranının 1 olması veya 1’den büyük olması her zaman işletmenin likidite durumunun iyi olduğunun bir göstergesi değildir.

42. NAKİT ORAN Hazır değerler/Kısa vadeli yabancı kaynaklar Hazır değerler= Nakit ve Nakit benzeri varlıklar

43. Nakİt oranI(Dİsponİbİlİte oranI) • Nakit oranı, faaliyetlerden sağlanan fon girişlerinin durması ve alacakların tahsil edilememesi durumunda işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü yansıtmaktadır. • Nakit oranı cari orana ve asit-test oranına göre daha duyarlı bir ölçüdür. Bu nedenle, birinci derece likidite oranı ismiyle de anılmaktadır.

44. NAKİT ORANIN ANALİZİ • Genel bir kural olarak oranın 0.2’nin altına düşmemesi arzulanmaktadır. Oranın 0.2’nin altına düşmesi durumunda işletmenin para durumunda sıkışık bir durum ortaya çıkar ve işletmenin yeni krediler bulma zorunluluğu doğar. • Nakit oranının büyük olması da arzulanılan bir durum değildir.

45. Likidite oranlarının analizinde daha önce anlatılan oranlar dışında; • Alacakların devir hızı, • Stok devir hızı, • Stok bağımlılık oranı, • Fon yaratma gücü • İncelenerek değerlendirilmesi uygun olur.

46. Stok bağımlılık oranı: • KVYK-(Hazır değerler+Süratle paraya çev. var.) Stoklar

47. STOK BAĞIMLILIK ORANI • Asit-test oranının 1’den küçük olması durumunda borçların ödenmesinde işletmenin stoklara olan bağımlılığının ölçümünde kullanılan bir orandır. • Oranın paydasında yer alan stoklar verisi, satışa hazır stok kalemlerini içermektedir.

48. Fon yaratma Gücü • EBT + Amortisman + Kıdem Tazminatları / Net satışlar

49. MALİ YAPI ORANLARI • İşletmenin kaynak yapısının ve uzun vadeli borç ödeme gücünün ölçülmesinde mali oranlar kullanılır.

50. Mali oran hesaplamaları ile amaçlanan; • İşletmenin öz kaynağının yeterli olup olmadığı, • Kaynak yapısı içinde borç ve öz kaynak dengesi, • Öz kaynak olarak yaratılan fonların ne tür dönen varlık ya da duran varlıklara kullanıldığının ölçülmesi, • İşletmenin uzun vadeli borçlarının, anapara ve faizlerinin ödenip ödenemeyeceğinin analizi, • Kaynaklardan yararlanma derecesinin belirlenmesidir.