Eguraldia

1. Eguraldia Sekuentzia didaktikoa

2. JARDUERAK

3. Aurkezpena: • Ikasle guztiei txartel ezberdin bana banatuko zaie, • bertan eguraldiarekin zerikusia duen hitz bat agertuko • delarik. Ostean talde –lanean txartel desberdinak • elkartuz, gai orokorra aterako dute. Behin • amankomunean jarririk gai orokorra, azpi taldeak edo • irakasgai desberdinak sailkatuko dituzte, banatu diren • txartel desberdinen laguntzaz. Testu desberdinak • landuko dira; Gaiak: • -Tsunamiak, Nueva Orleáns-ko kasuaren inguruko testuak irakurriko dira. • -Jainko jainkosen inguruko testua lantzeko euskal mitologiaren wikipedian sartuko gara(interneten) • -Industrializazioaren inguruko testu erabiliko da, horretarako testu liburuko atal bat erabiliko delarik. • Testu hauen bitartez landu nahi diren eguraldiaren • inguruko atalei sarrera egingo zaie eta bide batez • jarduerak lotzen saituko gara.

4. Jarduera: Fenomeno naturalak. • Tsunamien testutik abiatuz testuaren azterketa egingo da, alegia • testua irakurri eta ulertu ondoren 2 .testuaren azterketa egingo da, • hau ere irakurriz eta ulertuz. • Hurrengo pausua, duten aurre ezagutza aztertzea da, eta horretarako • irakasleak klasean galdera batzuk egingo ditu, esaterako: • - Zer da lurrikara? • - Uholdeak nola sortzen dira? • - Zer gertatu zen Nueva Orleánsen? Erahonetako galderak eginez, klasean eztabaida sortu eta ikusi zer nolako erantzunak ematen dituzte. Behin aurre ezagutza finkaturik, irakasleak teorikoki fenomeno natural horien definizioa emango du eta bide batez arrisku mapa egingo du, hau da mundu mailako mapa batean fenomeno natural horietako bakoitza maizen non eman den kokatuko ditu. Baina horretarako ikasleak parte hartu beharko dute, hau da beraiek beraien iritzia emanez eta pentsatzen dutena esanez-irakasleak bideratuko dituelarik- mapa eraikiko dute. Ekintza honen bitartez geografia azaldu ahalko da, hau ikasleak herrialde desberdinak kokatzen jakingo ditu, baita kontinenteak eta ozeanoak ere. Nolabait geografirekin lotu dezakegu atal hau.

5. Atal honen ebaluazioa egiteko, hiruko taldetan fenomeno natural banaren inguruan lan txiki bat egin beharko dute eta horretarako honako eskema hau jarraitu beharko dute: -Aurkibidea -Sarrera -gaiaren ebazpena: - Fenomeno naturalaren esan nahia - Sorrera - Prozesua - Mapan maizen non ematen diren kokatu (zergatia azaltzea ere komenigarria izando litzateke) -Arrisku horren inguruko prebentzio sistemak zeintzuk diren ikusi - Gizartean eta paisaian dituzten eraginak aztertu. - Ondorioak eta gaiarekiko iritzia. - Bibliografía.

6. Bukatzeko eta hurbileko kasu baten berri izan dezaten irakasleak 1983-ko uholdeen inguruko pelikula edo dokumentala jarriko die eta ostean gelan komentatuko da, aurretik gelan azaldu diren puntuak ikutuz. Fenomeno naturalen inguruko taldekako lanetatik abiatuz, ikasleak gutxi gora behera mundu mailan herrialdeak kokatzen jakingo du eta horrelako gertaera baten aurrean herrialde bakoitzak ematen duten eta dezaketen erreakzioaren arabera (hau taldekako lanean aztertzen da) ikasleak badaki herrialde horrek dituen baliabideak eta horrela ekonomiaren arloa jorratzera pasako ginateke. Kasu honetan, atal hau gizarte zientziatik abiatuko litzateke, beraz, natur zientziatik datorren aurreko jarduerak bidea ematen badio ere, esan, irakasleak gelan mundu mailako mapa bat erabiliz eta klase interaktibo bat sortuz, herrialdeak eta baliabideak errepikatuko dituela, baten bati argi geratzen ez bazaio ere ulertzeko aukera emanez.

7. 2. Jarduera: indutrializazioa Ekonomia lantzerakoan batik bat landu nahi dena zera da, ekonomi sektoreak eta industrializazio garaia. Azken honek nolabait kutsadura sortzen du eta honek, euri azidoa bezalako fenomenoak sortzen ditu. Hauek azken finean gure gaia den eguraldian eragina du. Behin herrialdeak eta baliabideak finkatuta, sektore ekonomikoak lantzera pasako gara. Gertutik sektotreak nolakoak diren ongi ikkusteko, sektote desberdientan lan egiten duten pertsonak ekarriko ditugu klasera, ikasleek beraiekin egoteko. Horrela, lehenengo sektoretik nekazari eskolako pertsona bat ekarriko dugu, eta ordu bateko hitzaldi baten bidez ikasleei euren lana eta bizitza azaltzen zaiatuko da, bideo baten laguntzarekin ere bai. Bigarren sektorea ezagutzeko eusko jaurlaritzako industria arloko arduraduna etorriko zaigu eta azkenik, hirugarren sektorea erakustera udaletxe bateko sektore honen arduraduna eta agroturismoan lan egiten duen pertsonaren bat gerturatuko da. Bizipena aurrez aurre ikusiz, ikasleei errezago izando zaie hiru sektoreak ezagutu eta ulertzea. Hitzaldien ostean, irakasleak hitzaldi bat propostauko du: klasekide guztiekin 3 talde egingo dira, talde bakoitza sektore bati dagokiolarik, eta eztabaida bat sortu beharko dute, talde bakoitzak dagokion sektorea defendatuz. Defentza hau bideratzeko jasotako informazioa erabili beharko dute, sektore bakoitzak dituen baliogarritasunak aipatuz. Irakalsearen papera eztabaida sustatzearena da, gai berriak ateraz edo ateratakoak biziagotuz.

8. Gero industrializazioaren puntua jorratzeko aipatu ditugun 3 testuetako bat erabiliko dugu, kasu honetan, gizarte zientzietan zentraturiko testu liburuko industrializazioari dagokion atala aztertuko da, non industrializazioaren ezaugarriak, sorrera, bilakaera eta ekonomiaren bilakaera aztertuko diren. Gaia aztertzerakoan ikatzaren inguruko, ur lurrinezko… zatiak azalduko direnez, kutsadurari erreferentzia egingo diegu eta kutsaduraren eraginez sortzen diren fenomeno aipagarrienei buruzko azalpen bat emango zaie hitzez. Ikutuko diren gaiak, berotegi efektua, isla de calor fenomenoa, euri azidoa, deforestazioa eta horren ondoriozko higadura izango dira. Honekin bilatu nahi dena zera da ingurumenaren inguruko kontzientziazioa sustatzea; hori lortzeko bosteko taldetan ikasle taldeak eskolan egiten den aste berdea deritzon asterako ekitaldiak prestatu beharko dituzte eta klasean agerturiko fenomenoak ikutuz. Horretarako irakasle taldeak materiala erreztuko die eta gainera informazioa lortzeko Web orrialde batzuk luzatuko dizkie, esaterako Eguzkiko edo Ekologistakmartxaneko horrialdeak.

9. 3. Jarduera: Aste berdearekin lotuz, energiaren arloari dagokion atala jorratuko da. Aste berdean energia berriztagarrien eguna jartzea proposatzen du irakasle taldeak eta horrela nolabait aurreko jarduerarekiko lotura egin. Energia ingurumenarekin lotua dagoen gaia da egun, eta hain zuzen ere horregatik aste berdearen barruan egitea planteatzen da. Energiaz ardura hartzeko ordenagailu gelara bisita egingo dugu, eta energiaren arloko web horri desberadinak ikusiz, irakasleak gaia azalduko du. Baina ikasleek parte hartu behar dute azalpenetan eta jakintzan eta horretarako taldeak egingo ditugu; talde bakoitzari txartel bat banatuko diogu, bertan energia sortzeko era bat agertzenartzen delarik; eta mota hori izango da, hain zuzen ere, internet bilatu beharrekoa. Energia sortzeko era Deseberdinak topatu beharko dituzte, eta horien inguruko informazio orokorra, talde bakoitzak azalpen on Bat emateko moduan egon dadin. Horrela, informazioa bilatu ostean, talde bakoitzak klase osoari ikusitakoa Azaklduko dio, tlde bakoitzaren lana klase lana bihurtuz, guztiek lortutako informazioa bateratuz. Behar besteko informazioa eukinda, eta irakasleak ezer esan behar ez badu, energiak sailkatzera pasatuko gara; Irakasleak Arbelan tabla bat marraztuko du:

10. Taula hau bakoitzak lortutako informazioarekin osatuko da, eta bukaeran, taularen bitartez eta aurrekoazalpenen bitartez ateratako ondorio batzuk esplikatu behrako dira klasean. Behin energiaren inguruko informzaioa jakinda, nafarroako energia berriztagarriaren zentrura bisita bat egingoda. Bertan, aurretik hartutako edukiak osatuko dira jasoko den informazio berriarekin Nafarroako zentrotik bueltan, eta talde bakoitzak klasean landutako energia mota berreskuratuz, lan praktiko bat egiten hasiko gara; talde bakoitzak, tokatu zaion energia motaren inguruko lana egin beharko du, maketa bat hain zuzen ere. Energia lortzeko erabiltzen diren tresnen inguruko lana izango da, tresnen maketa egin beharko dute. Horretarako behrrezkoa duten materiala irakalseak Eman beharko die, behar duten guztia luzatuz, eta maketen erikuntzan ere, nolabaiteko laguntza bat Eman. Maketak bukatuta daudenean, klasean jarriko dira eta talde bakoitzak egindako maketaren inguruko Azalpenak emango ditu, taldekide guztiek parte hartzen dutelarik. Behin azalpenak emanda, irakasleak Laburpen bat egin beharko du agertutako informazio orokorrena aipatuz, beti ere ikasleen laguntzarekin.

11. 5. Jarduera: Paisaiaren garrantziaz jabetzeko, paisaia diferenteak aztertzea baino ez daukagu. Horrela, egun bateko irteerak burutuko ditugu elkarren artean gertu egonda erabat desberdinak diren paisaiak ikus ditzaten. Lehengo irteera nafarrako bardeetara izango da, bere ingurunea aztertuko dugularik; bertan, inguruneko paisaia ikustearekin batera, paisai horren inguruko informazio jasoko dugu, bertako arduradunakazalpenak emango dizkigularik. Baina eguna behar bezela aprobetxatzeko, eta ikasleak etengabe apunteak hartzen ez egoteko, joan aurretik irakasle taldeak txosten moduko bat prestatu beharko du bardeei buruz, eta baita egingo diren beste irteeren ingurukoak ere. Txosten hori bisitaren ostean banatuko zaie, entzundako informazioaz jabetu direla jada. Bigarren irteera Zumaiako flyshera izango da, eguna bertan pasatuko dugularik ere. Bertan, bardeetan egindako ekintza berak burutuko ditugu, hau da ingurunea ikusi eta aztertu bertako arduradun batekin, berak jakin beharreko guztiak azalduko dituelarik. Irteera hauen ostean, eta txostena ikasleen esku dagoela jada, klasean paisaiaren ingurukoak landuko ditugu; ikasleek paisai diferenteak aipatuko dituzte, euren jakintza erabiliz: udako oporretan non egon diren esatea ere baliogarria izan daiteke gai hau lantzeko. Bakoitzak bisitatutako tokik aipatuko ditu, eta bertan ikusitako paisaia deskribatu ostean, irakalseak informazioa sistematikoki azalduko die.

12. 6. Jarduera: Klimak eta paisaiak elkarrekiko duten eraginaren inguruan hausnarketa bideratzeko, klimograma bat burutuko dute ikasleek taldeka irakaslearen azalpe- nen laguntzaz. • Ikasleen aurrezagutzaren laguntzaz, klimograma bat zer den argitzen saiatu gara guztion artean. Amaieran irakasleak beharrezkoak diren azalpenak emango dituelarik. • Behin argi gelditu dela klimograma bat zer den, taldeka gertutik aztertuko dute klimogramaren egitura. • Irakasleak beharrezkoak diren pausuak azalduko ditu klimograma bat egiteko. • Aurreko taldeak mantenduaz eta irakasleak emaniko pautak kontutan izanik, klimograma bat egiten saiatuko dira. • Amaitzeko, talde bakoitzak eginiko klimograma aurkeztuko dute.

13. 7. Jarduera: Kultura irakasgaia lantzerako orduan, ezinbestekoa iruditzen zaigu kultura eta historia alorrak elkar-lotzea. Beraz, historiako jardueran landuriko wikipedia-ko testuetatik mitologiarekin zerikusia duten pertsonaia mitologiko ezberdinen azterketa egingo da, hauek erreferentzia metereologikoarekin zein aro historikoarekin duten lotura adieraziaz taula bat osotuko da talde lanean. • Lehenik eta behin, testuaren luzaera kontutan izanik, testua zatikatuko dugu eta talde bakoitzari testuaren pasarte bat emango zaio. • Taldeka testuetan azaltzen zaizkigun pertsonaia mitologiko ezberdinak antzemango ditugu. Pertsonaia ezberdinak antzematen goazen heinean, azaltzen zaizkigun pertsonaien aro historikoa zein erreferentzia metereologikoa ere zehaztuko ditugu. • Jarraian, taldean bozeramaile bat hautatuaz, ikaskideen aurrean aurkeztuko dira talde bakoitzaren testu pasartean agerturiko pertsonaia mitologikoak zein hauei dagokien aro historikoa eta erreferentzia metereologikoa. • Aurkezpenak burutuz doazen ahala, irakasleak arbelean taula osotuko du.

14. 8. Jarduera: Alor guztien barne lotura azpimarratuaz, arteko jarduera historia zein kulturarekin lotu nahiko genuke. Artea, kultura eta historiaren arteko eragin zuzenari buruzko ezagupena erdietsiaz. • Aurrenekoz, irakasleak pertsonaia mitologiko garrantzitsuren bat agertzen den obra piktoriko bat hautatuko du. • Ikasgelan bertan, obra piktorikoa jarriko dugu (posible bada filiminen bidez), eta hausnarketa orokor bat bideratzen saiatuko gara kuadroaren esanahiari buruz, testuinguruari buruz, etab. ; orokorrean taldearen aurrezagutza lantzeko. • Jarraian, binaka, taldean hausnartu dena sakonduko dute pauta batzuen laguntzaz (norberaren inpresioak, ezaugarriak, pertsonaia mitologikoa, testuinguru historikoa, …). • Amaitzeko berriz, eta oraingo honetan banaka, azterturiko obra piktorikoaren iruzkina egingo dute.

15. 4.jarduera: Jarduera honetan meterologiaren Inguruko kontzeptuak eta erabiltzen diren Aparatuak zein diren ikasiko dute eta horretarako natur zientzia eta teknologiaren ikasgaiak paraleloki meterologiaren gaia aztertuko dute. • Tekonologiaren ikasgaiari loturik energia berriztagarriez gain, meterologian erabiltzen diren tresnak, esterako pluviometroak, termometroak, anemometroak landuko dira eta horretarako testu liburu baliagarririk topatu ez dugunez, web orrialde desberdinetara jotzea pentsatu dugu, esaterako, “instuto nanional de meteorologia”-ra. Horren inguruko orrialdeetan hainbat tresnen irudiak azaltzen dira eta baita beraien azalpenak ere. • Klasean interneten lorturiko informazioa eta irakasleak emandako azalpenen bitartez, inkesta bat bete beharko dute aparato bakoitzak zer neurtzen duen dakiten hala ez ikusteko. adb: zer da anemometro bat? • Hurrengo ekintza Igeldoko zentro meterologikora joatea izango da eta bertan aparato bakoitza ikusi eta nola funtzionatzen duten ikasiko dute. • Horrez gain, natur zientziatik bideratuko den meterologia gaia ere, Igeldora bisita eginez landuko da. Bertan, eguraldiaren funtzionamendua azalduko zaie, bideo, itzaldi…errekurtso desberdinak erabiliz. • Gelan natur zientzietako ikasgaitik, egunkarietatik ateratako mapa meterologikoak aztertuko dira, igeldora bisita egin aurretik.

16. Horiek aztertzeko irakasleak fenomeno bakoitzaren inguruan azalpen txiki bat emango die, beraien adierazpen eskematikoa zein den ere azalduko dielarik. Azalpen horiek egiteko irakasleak internetetik ateratako eskemak edo materialak erabiliko ditu eta material bera ikasleentzako eskuragarria izango da. • Ikasleak bilduriko datuekin bosteko taldetan lan bat egin beharko dute; Eguraldi programa. • Programa honetan antizikloia, borraskak….azken finean ikasi eta bildu duten informazioa azaldu beharko dute. - lehenik eta behin zer eguraldi egingo duen iragarri beharko dute, eguzkitsua,hodeitsua.. • - hori nola ondorioztatu duten azaldu beharko dute. • - bukatzeko programaren inguruko iritzia ematea eskatuko zaie aldaketa bat ein behar badira egiteko.