Islam over orgaandonatie en orgaantransplantatie

1. Islam over orgaandonatie en orgaantransplantatie Prof. dr. Gerard Wiegers, Radboud Universiteit Nijmegen 19 juni 2009 IGN Hanafie, Den Haag

2. Belangrijke gebeurtenissen • 1. De transplantatiegeneeskunde • 2. Hersendood als dood: ‘het volledig en onherstelbaar verlies van hersenfuncties, met name die van de hersenstam’ • 3. Wetgeving die transplantatie mogelijk maakte, in Nederland registratiesysteem, i.e. expliciete toestemming noodzakelijk • 4. Wachtlijsten in de zorg, ook voor transplantatie

3. Is orgaandonatie toegestaan? • Vele positieve fatwa’s, o.a van gezaghebbende individuele moefti’s en fiqh-raden, onder andere Islamic Fiqh Council Engeland), Europese Raad voor Fatwa en Onderzoek, Raden Mekka en Djedda. • Ook nu nog steeds afwijzende standpunten. Belangrijk element: de menselijke beschikking over het lichaam (i.h.b. na de dood), echter: • Er is een sterk groeiende positieve houding • Nederland: Contactorgaan Moslims en Overheid conferentie Zeist 2006, sprekers o.a. de moslim geleerden Mustafa ben Hamza, Marokko, Mohammed Shahid Reza (Londen) en Dr Ismail Karagoz (Turkije).

4. Eerbiedwaardigheid van het lichaam • Het principe van hurma / karâma (eerbiedwaardigheid van het lichaam), bijvoorbeeld: • Koran: 17: 70: “Wij [God] hebben de kinderen van Adam geëerd”. Hieruit volgt volgens de islamitische godsdienstgeleerden dat “aan een persoon eer en eerbied toekomt, zowel bij diens leven als na diens dood”

5. Eerbiedwaardigheid van het lichaam • De Profetische Traditie: “Het breken van gebeente van een dode is [even laakbaar] als het breken van het gebeente van een levende”

6. Het lichaam en het leven na de dood • Moet het lichaam intact zijn als de Dag des Oordeels is aangebroken? • Koran 17:36: “En ga niet achter iets aan waarvan jij geen kennis hebt. Het horen, het zien en het hart, over al dat wordt verantwoording afgelegd.”

7. Belang van het redden van levens • Koran 5: 32: “Derhalve hebben wij aan de Israëlieten voorgeschreven dat wie iemand doodt, anders dan voor doodslag of wegens verderf zaaien op aarde, is alsof hij de mensen gezamenlijk heeft gedood en dat wie iemand laat leven is alsof hij de mensen gezamenlijk heeft laten leven”.

8. De status van het menselijk lichaam: `eigendom’ of `bruikleen’? IGN Hanafie, Den Haag

9. De norm “Een minder kwaad (aan het lichaam van een overledene) moet getolereerd worden om groter kwaad (aan het lichaam van een levende) te voorkomen” IGN Hanafie, Den Haag

10. Algemeen belang (Maslaha Mursala) IGN Hanafie, Den Haag

11. Het gelijke tred (doen) houden van het islamitisch recht met medische kennis en technieken IGN Hanafie, Den Haag

12. Slotverklaring conferentie 2006 • Orgaandonatie: Geen bezwaar want de meerderheid der geleerden acht het toegestaan, mits voldaan is aan de volgende eisen: 1. Moet noodzakelijk zijn 2. Geen financieel gewin 3. Uit vrije wil 4. De wensen van de overledene moeten gerespecteerd worden (toestemming) 5. De uitname- en transplantatieprocedures dienen met de grootste medische en sociale zorgvuldigheid plaats te vinden.

13. Verder lezen:H.L. Beck en G.A. Wiegers, Moslims in een westerse samenleving. islam en ethiek. Zoetermeer: Meinema 2008