Nüfus

1. Nüfus Belirli bir yerde yaşayan insan sayısıdır. Nüfus Artış Hızı: Doğum oranı ile ölüm oranı arasındaki farktır. Nüfus Artış Hızını Artıran Nedenler; Doğum oranının ölüm oranından yüksek olması Eğitim seviyesinin düşük olması Bebek ölümlerinin az olması Sağlık hizmetlerinin iyileşmesi Ortalama yaşam süresinin artması Gelenek ve görenekler Göçler Dini inanışlar vb.

2. Nüfus artış hızını azaltan nedenler; • Aile planlamaları • Bebek ölümlerinin fazla olması • Eğitim seviyesinin yükselmesi • Dışarıya göç verilmesi • Tabii afetler ve salgın hastalıklar • Savaşlar ve etnik baskılar • Sanayileşme ve kadının iş hayatına atılması • insan emeğine olan ihtiyacın azalması • Ortalama yaşam süresinin kısalması vb.

3. UYARI: Bir ülkede nüfus artış hızının sorun haline gelmesi, ancak insanların temel ihtiyaçlarının karşılanamaması halinde mümkündür. UYARI: Gelişmiş ülkelerde nüfus artış hızı, gelişmemiş ülkelerden daha düşüktür. UYARI: Nüfus artış hızı her ülkenin ekonomik ve sosyal durumuna göre değişir. Belli bir oranı yoktur. Gelişmiş ülkelerde %o'de 10'luk nüfus artış hızı sorun olmazken, gelişmemiş ülkelerde sorun olabilir.

4. Nüfus Artış Hızının Yüksek Olmasıyla; • Kişi başına düşen milli gelir azalır. • İşsizlik artar. • Beslenme ve sağlık hizmetleri aksar. • Köyden kente göç artar. • Çarpık kentleşme artar. • Doğal kaynakların tüketimi artar. • Yaşam standardı düşer. • ihracat azalır, ithalat artar. • Çevre kirliliği artar. • Kalkınma hızı yavaşlar. • işgücü ucuzlar. • Ülke nüfusu genç ve dinamik bir yapı kazanır. • Ülkenin Dünya üzerindeki caydırıcı etkinliği artar

5. Gelişmiş Ülkelerde Gelişmemiş Ülkelere Göre • Doğum oranı düşük • Nüfus artış hızı az • Kalkınma hızı fazla • Yaşam standardı yüksek • Kişi başına düşen milli gelir yüksek • Ortalama yaşam süresi uzun • Eğitim ve kültür düzeyi yüksek • Bebek ölüm oranı düşük • Yaşlı nüfus oranı fazla • Kent nüfusu oranı yüksek • işsizlik oranı düşük • Enerji tüketimi fazladır vb.

6. UYARI: Bir ülke nüfusunun genç olması; • Doğum oranının fazla • Ortalama yaşam süresinin kısa ve • Yaşam standardının düşük olmasına bağlıdır. • TÜRKİYE'DE NÜFUS ARTIŞI VE NÜFUS SAYIMLARI • Cumhuriyet döneminin ilk sayımı 1927 yılında yapılmıştır. • Türkiye'deki nüfus ve nüfus artışı ile ilgili 1927-2000 nüfus sayım yılları arasındaki değerler incelendiğinde şu sonuçlar ortaya çıkmaktadır

7. 1927-1935 arası dönemde görülen nüfus artış oranının belirlenmesinde, ülkeye olan göçlerin etkisi vardır. • 1940-1945 arası dönemde nüfus artış oranının en düşük seviyede olmasında, erkek nüfusun savaş nedeniyle silah altında bulunması ve ölümlerin artması etkili olmuştur. • Savaş yıllarından sonra evlenmelerin artması ve ekonomik iyileşme ile birlikte nüfus artış hızı, 1955-1960 döneminde en yüksek seviyeye gelmiştir. • 1960-1965 yılları arasında nüfus artış hızının düşmesinin nedeni, yurtdışına olan göçlerdir. • 1975-1980 arası dönemde ise, şehirleşmenin artması, aile planlaması uygulamaları, kadının iş hayatına atılması gibi nedenlerden dolayı nüfus artış hızı düşmüştür. • 1980-1985 arasında nüfus artış hızının yükselmesinde ise, doğurgan kadın sayısının artması, ekonomik iyileşme ve nüfus sayımının daha sağlıklı yapılması etkili olmuştur.

8. 1985'ten sonra ise ülkemizin nüfus artış hızı sürekli azalmıştır.Nedenleri; • Şehirleşme • Sanayileşme • Aile planlaması • Eğitim ve kültür seviyesinin yükselmesi • Kadının iş hayatına daha çok girmesi vb.

9. NÜFUS YOĞUNLUĞU 1. Aritmetik Nüfus Yoğunluğu • Bir ülke veya bir bölgedeki toplam nüfusun,o ülkenin yada bölgenin izdüşüm alanına bölünmesiyle elde edilir. • Aritmetik Nüfus =Toplam Nüfus Yoğunluğu Yüzölçümü • Türkiye'nin aritmetik nüfus yoğunluğu (2000 yılı) yaklaşık 88 kişi/km2 (izdüşüm alanı) • UYARI: Nüfus yoğunluğu ve nüfus miktarı en fazla olan bölge Marmara Bölgesidir. En önemli nedeni sanayi ile olan göçlerdir.

10. 2. Tarımsal Nüfus Yoğunluğu • Tarımla uğraşan nüfusun (kırsal nüfusun),tarım alanlarına bölünmesiyle bulunur. • Tarımsal Nüfus Yoğ=Tarımla Uğraşan Nüfus Tarım Alanı • Tarımsal Nüfus Yoğunluğunun; En fazla olduğu yerler; • Yer şekillerinin engebeli olması ve kırsal nüfus oranının yüksek olmasından dolayı, Doğu Karadeniz Bölümü ile Doğu Anadolu Bölgesidir. En az olduğu yerler; Yer şekilleri sade, tarım alanları geniş ve kırsal nüfus oranı az olduğu için, Marmara ve İç Anadolu Bölgeleri'dir.

11. 3. Fizyolojik Nüfus Yoğunluğu • Bir yerdeki toplam nüfusun, tarım alanlarına bölünmesiyle bulunan sayıdır. • Fizyolojik Nüfus yoğ=Toplam Nüfus Tarım Alanları • UYARI: Bir yerde bulunan insanların tamamı tarımla uğraşmadığı için, tam ölçücü değildir. Kırsal kesimde (köyde) daha geçerli iken, kentlerde geçersizdir. • UYARI: İç Anadolu Bölgesi gibi tarım alanları çok geniş olan yerlerde daha azdır. • UYARI: Bir ülkede veya bölgede aritmetik nüfus yoğunluğuyla, fizyolojik nüfus yoğunluğu arasındaki farkın fazla olması o ülkede engebenin fazla, tarım alanlarının az olduğunu kanıtlar.

12. TÜRKİYE'DE NÜFUS DAĞILIŞI VE BU DAĞILIŞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 1. Fiziki Faktörler (Doğal) a)İklim Şartları: Ege Bölgesi'nde nüfusun Doğu Anadolu'dan fazla olması gibi. b)Yer şekilleri: Yüksek ve engebeli yerlerde,nüfus daha azdır. c)Su Kaynakları: Kırsal kesimde yerleşme genellikle su kaynaklarının çevresinde olmuştur.

13. 2. Beşeri-Ekonomik Faktörler a)Sanayileşme: Sanayileşmenin yoğun olduğu alanlara iş imkanı fazla olduğu için yoğun göç olmaktadır. b)Tarım: Verimli tarım alanları nüfusun yoğun olduğu yerlerdir. c)Madenler: Maden çıkarımı ve işletmesinin bulunduğu yerlerde iş imkanının fazla olmasından dolayı, nüfus fazladır. d)Turizm: Turizm, sezonluk yada kalıcı nüfusa neden olur. e)Ulaşım: Ulaşımın geliştiği yerlerde diğer ekonomik sektörlerde geliştiği için iş imkanları artmıştır.

14. SORU Ülkemizde nüfus yerleşim yoğunluğu bölgeden bölgeye değişiklik gösterir. Aşağıdaki etmenlerden hangisi nüfus dağılışını en az etkiler? A) Ulaşım kolaylığı B) Doğal göllerin varlığı C) İklim koşulları D) İş imkanları E) Turizm faaliyetleri

15. Türkiye Nüfus Yerleşim Planı

16. ÖRNEK (2005 KPSS) Türkiye'nin coğrafi bölgelerinin nüfus yoğunluklarının birbirinden farklı olmasında, aşağıdakilerden hangisinin diğerlerinden daha az etkili olduğu söylenebilir? A)Doğal bitki örtüsünün B)Yüzey şekillerinin C)İklim koşullarının D)Endüstri kuruluşlarının E)Coğrafi konumlarının

17. 2003 KPSS SORU I-Menderes havzası II-Karadeniz Ereğlisi III-Gemlik körfezi IV-Zonguldak yöresi V-Taşeli platosu Türkiye'de, nüfus yoğunluğu kıyı bölgelerimizde iç bölgelerimizden daha fazladır. Bu bilgiye uymayan kıyı yöremiz yukarıda verilenlerden hangisidir? A)I B)II C)III D)IV E)V

18. SORU (2003 KPSS) • Aşağıda verilen akarsularımızdan hangisinin geçtiği bölgelerin yerleşim ve endüstrileşmesi dikkate alındığında kirlilik oranının en az olması beklenir? A)Kızılırmak B)Sakarya nehri C)Susurluk çayı D)Aras nehri E)Menderes nehri

19. NÜFUSUN YAPISI VE TÜRKİYE NÜFUSUNUN ÖZELLİKLERİ • Nüfusun Yapısı: Yaş, cinsiyet, yerleşme, eğitim, iş, gelir düzeyi, medeni hali vb. nüfusun yapısını oluşturur. 1. Nüfusun Yaş Durumu: • Ülkelerin nüfuslarının yaş durumu, her beş yaş dilimine göre bir dilim esas alınarak yaş piramidi ile gösterilir. Genç Nüfus: 0-14 yaş arası nüfustur. Olgun (Üretici-Çalışan) Nüfus:15-64 yaş arası nüfustur. Yaşlı Nüfus: 65 yaş ve üzeri nüfustur.

20. UYARI: Gelişmiş ülke ile gelişmemiş ülkenin nüfus özellikleri birbirinin tam tersidir. 2. Nüfus Cinsiyet Durumu • Kadın ve erkek nüfusu ülkelerde genellikle dengededir. • Fakat uzun süre savaşan toplumlar da erkek nüfus oranı azalır. • Cumhuriyetin ilk yıllarında olduğu gibi yoğun göç veren kırsal kesimde kadın nüfusu, yoğun göç alan şehirlerde ise erkek nüfusu daha fazladır, İstanbul'da erkek nüfusu fazla iken, Rize'de kadın nüfusu daha fazladır.

21. 3. Nüfusun İş Durumu • 15-64 yaş arası nüfus çalışma çağındaki nüfus olarak kabul edilir. • Aktif Nüfus (Çalışan): Çalışma çağındaki nüfus içerisindeki, çalışan nüfusa denir. • UYARI: Gelişmiş ülkelerde iş imkanlarının fazla olmasından dolayı işsizlik oranı daha az, gelişmemiş ülkelerde ise daha fazladır. • UYARI: Gelişmiş ülkelerde sanayi ve hizmetlerde çalışan nüfus fazla, tarımda çalışan nüfus azdır. • Gelişmemiş ülkelerde ise tarımda çalışan nüfus oranı fazla, sanayi ve hizmetlerde çalışan nüfus azdır.

22. Türkiye'de nüfusun sayım yıllarına göre ekonomik faaliyet kollarına dağılımı (2000) Tarım =48,0 Hizmet=38,5 Sanayi =13,5 4. Nüfusun Eğitim Durumu Gelişmiş ülkelerde nüfusun eğitim durumu yüksektir. Eğitim durumu sadece okuma-yazma ile ölçülemez. İlkokuldan üniversiteye kadar bütün örgün eğitim alınır.

23. 5.Nüfusun Kentsel ve Kırsal (Yerleşme) Durumu • Gelişmiş ülkelerde, kentlerde iş imkanı fazla olduğu için kent nüfusu oranı fazla, kırsal nüfus oranı azdır. • Az gelişmiş ülkelerde ise nüfusun büyük bölümü tarım sektöründe çalıştığı için kırsal nüfus oranı daha fazladır. • Ülkemizde 1927'den 1980 sayımlarına kadar kırsal nüfus kent nüfusundan fazlaydı. 1983 yılında kır ve kent nüfusu eşitlendi. 1983'ten sonra ise, sanayileşmeden dolayı köyden kente olan göçlerle, kent nüfusu daha çok artmıştır.

24. GÖÇLER Göç: Nüfusun, çeşitli nedenlerle bir yerden başka bir yere olan hareketidir. A) İÇ GÖÇLER Bir ülkenin kendi sınırları içindeki nüfus hareketidir. 1. Kalıcı İç Göç Bu göçler genellikle, kırsal kesimden kente veya küçük şehirden büyük şehre olan göçlerdir. Kırsal alandan şehre daha çok göç olmaktadır. Bu Göçlerin Nedenleri • Toprakların kırsal kesimde miras yoluyla daralması • Kırsal kesimde eğitim, sağlık, imkanlarının sınırlı olması • Kentin, eğitim, sağlık, sosyal, kültürel ve ticari imkanlarının fazla olması • Şehirde iş imkanının daha iyi olması • Erozyon nedeniyle tarım alanlarının verimsizleşmesi

25. (SORU)2001 KPSS Yurdumuzda kimi yerleşim birimleri, ilk konumunda bırakılmamış, yer değişikliğine gidilmiştir. Aşağıdakilerden hangisi, bu tür değişikliklere neden olan etkenlerden olamaz? A)Yeni ulaşım yollarına sapa kalması B)Yapılacak baraj gölünün altında kalması C)Doğal afetlerin tehdidinde olması D)Yeni endüstri kuruluşlarına uzak kalması E)İdari bölümlemelerde değişiklik olması

26. Kente Olan Kalıcı Göçlerin Sonuçları • Kent nüfusu hızlı artar. • Kentlerde çarpık kentleşme görülür. • Yol, su, elektrik vb. altyapı sorunları artar. • Belediye hizmetleri artar ve aksar. • Çevre kirliliği artar. • Kentte eğitim ve sağlık sorunları artar. • Ülke içinde nüfusun dağılışında dengesizlik görülür. Köyden Kente Göçü Önlemek İçin • Hayvancılığın iyileştirilmesi ve geliştirilmesi • Tarım ve hayvancılığa dayalı iş kollarının kırsal kesime kaydırılması • Kırsal kesimde tarım alanlarının sulanması, iyileştirilmesi • Eğitim, sağlık vb. imkanların kırsal kesime kaydırılması. • Çiftçiye uygun kredilerin sağlanması vb.

27. 2. Geçici (Mevsimlik) Göç • Bu göçler kısa vadeli göçlerdir. Nedenleri; • Turizme dayalı göçler • Tarım işçilerinin göçleri (Çukurova'da olduğu gibi) • Yaylacılığa dayalı göçler (Karadeniz ve Doğu Anadolu) • Eğitim amaçlı olan göçler • Maden ve orman işçileri • Avcılık, balıkçılık vb. En Fazla Göç Veren Yerler; • Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Karadeniz Bölgeleri En Çok Göç Alan Yerler; • Marmara, Ege ve iç Anadolu Bölgeleri UYARI: Ülke içindeki göçler ülkenin nüfus miktarını etkilemez. Fakat ülkeler arası gelen göçler nüfus miktarını etkilerler.

28. B) DIŞ GÖÇLER Dış Göç: Ülkeler arasındaki nüfus hareketlerine denir. Dış Göçlerin Nedenleri; • Savaşlar, etnik baskılar. • Ülkeler arasındaki anlaşmalar. • Gelişmemiş ülkelerden, gelişmiş ülkelere olan göçler. (Ülkemizden Avrupa ülkelerine, özellikle Almanya'da olan göçler) • Nitelikli elemanların göç etmesi (Mühendis, doktor vb.) "Beyin göçü" adı da verilir. • Doğal afetler. • Dini amaçla yapılan göçler. (Ülkemizden Mekke-Medine'ye olan göçler gibi) • Turizm amaçlı olan göçler • Eğitim amaçlı olan göçler • Sağlık amaçlı olan göçler vb.

29. SORU (2002 KPSS) Bir bölge içinde yer alan il ve ilçe nüfusları değişiklik göstermektedir, örneğin, İskenderun'un nüfusu yerleşik olmasına karşın, Hatay ilindeki nüfus mevsimlik göçlere göre değişir. Hatay ilindeki bu durumun nedeni aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Sanayinin gelişmiş olmaması B) Sanayinin gelişmiş olması C) Turizmin hareketliliği D) Seracılığın yaygın olması E) Yol kavşağında bulunması

30. SORU (2004 KPSS) • I. Eğitim, sağlık, trafik hizmetlerinin yetersizliği • II. Çevre kirliliği • III. Alışveriş merkezlerinin azlığıYukarıdakilerden hangileri İstanbul, Ankara, İzmir,Bursa gibi büyük şehirlerin önemli sorunlarıarasında değildir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III SORU (2004 KPSS) • I. Ergene II. Aras III. Zap IV. Gediz • Havzalardaki sanayi ve kentleşme göz önüne alınırsa, yukarıda verilen nehirlerin hangilerinde kirlilik oranı daha az olur? A) I ve II B) II ve III C) I ve III D) I ve IV E) II ve IV

31. YERLEŞME • Yerleşme: insanların bir yerde geçici veya sürekli olarak kalmalarıdır. A) KENT YERLEŞMELERİ • Kent: Nüfusu 10.000'den fazla olan, ekonomik faaliyeti, sanayi ve hizmetlere dayanan, eğitim, sağlık, sosyal ve kültürel yönü gelişmiş yerleşim birimlerine denir. • Şehir, metropol ve megapol gibi birimlere ayrılır. Fonksiyonlarına Göre Kentler • Tarım Kentleri: Rize, Trabzon, Bafra, Çarşamba, Niğde gibi kentler ekonomisi tarıma dayalı kentlerdir. • Sanayi Kentleri: İstanbul, izmir, Kocaeli, Karabük, İskenderun gibi kentler ekonomisi daha çok sanayiye dayalı olan kentlerdir. • Liman Kentleri: İzmir, İskenderun, Mersin, İstanbul, İzmit gibi kentler önemli limanlara sahip olan kentlerdir. • Ticaret Kentleri: İzmir, istanbul, Samsun, Adana, Bursa gibi kentler ticaretin yoğun olduğu kentlerdir.

32. İdari Kentler: Ankara gibi. • Üniversite Kentleri: istanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir gibi kentler gelişmelerinde üniversitelerin önemli olduğu kentlerdir. • Askeri Kentler: Erzurum, Konya, Kayseri, Malatya, Erzincan ve Sarıkamış gibi kentler önemli askeri tesislerin bulunduğu kentlerdir. • Turizm Kentleri: Antalya, Alanya, Bodrum, Fethiye, Ürgüp gibi kentler gelişmelerinde turizmin önemli yer tuttuğu kentlerdir. • Dini Kentler: Konya, Şanlıurfa, Bursa gibi kentlerin gelişmelerinde dini etmenler de önemli rol oynamıştır.

33. B) KIR YERLEŞMELERİ Kır Yerleşmeleri; Nüfusun 10.000'den az olan, ekonomik faaliyeti tarım ve hayvancılığa dayanan, eğitim, sağlık, sosyal ve kültürel hizmetlerin gelişmediği küçük yerleşim birimleridir. • Büyüklüklerine göre, kasaba, köy, mezra, kom, divan ve yayla gibi alt birimlere ayrılır. Kır yerleşmelerinde hayat daha çok doğal koşulların etkisi altındadır.

34. Yerleşme Şekline Göre: 1-Toplu Yerleşmeler: Evlerin birbirine yakın olduğu toplu yerleşmeler, su kaynaklarının az ve yer şekillerinin sade olduğu yerlerde görülür. İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri'ndeki yerleşmeler gibi. 2-Dağınık Yerleşmeler: Arazinin engebeli olduğu, yağışın ve su kaynaklarının bol olduğu yerlerde görülen yerleşmelerdir. Doğu Karadeniz Bölümü bu tür yerleşmelerin en yoğun görüldüğü bölümdür.

35. EV TİPLERİ 1-Kerpiç Evler: İklimin kurak olduğu, orman yönünden fakir bölgelerde görülür. İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu Bölgeleri gibi. 2-Ahşap Evler: İklimin yağışlı orman yönünden zengin olan bölgelerde görülür. Karadeniz Bölgesi gibi. 3-Taş Evler: Arazinin taşlı, iklimin yarı kurak olduğuyerlerde görülür. Akdeniz, Ege Bölgeleri ile Doğu Anadolu Bölgesi gibi.

36. SORU (2004 KPSS) Türkiye'de konutlarda yapı malzemesi olarak kullanılan malzemeler konutların bulunduğu yerin iklim, bitki örtüsü ve jeolojik yapısına bağlı olarak değişir. Buna göre, Ürgüp, Avanos ve Nevşehir çevresindeki konutlarda yapı malzemesi olarak aşağıdakilerden hangisinin en çok kullanılması beklenir? A) Kalker B) Kum taşı C) Volkan tüfü D) Jips E) Granit

37. SORU (2005 KPSS) Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'de dağınık yerleşme görülen yerlerin ortak özelliklerinden biridir? A)Tarım alanlarının geniş olması B)Engebenin fazla olması C)Endüstrinin yaygın olması D)Ticaretin gelişmiş olması E)Ulaşım olanaklarının fazla olması

38. SORU (2005 KPSS) Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye'de Yeşil Kuşak Projesi kapsamında kentlerin içinin ve çevrelerinin ağaçlandırılmasının amaçlarından biri olamaz? A)Kentlerin çevresinde erozyonu önlemek B)Hava kirliliğini azaltmak C)Tarihi eserleri korumak D)Kent çevresinde dinlenme alanlarını çoğaltmak E)Gecekondulaşmayı önlemek

39. Köy Altı Yerleşmeleri • Çiftlik: Geniş toprak mülkiyeti içindeki küçük yerleşme tipidir. Tarım ve hayvancılık yapılır. Trakya, Ege, Akdeniz ve İç Anadolu'da görülür. • Mezra: Tarım ve hayvancılığın yapıldığı yerlerdir. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri'nde çoktur. • Kom: Doğu Anadolu Bölgesi'nde hayvancılık yapılan yerlerdir. Yerleşmenin içinde hayvan barınakları ve çoban evleri bulunur. Karadeniz ve Ege Bölgeleri'nde "oba" adı verilir.

40. Divan: Samsun, İstanbul, Bolu hattında görülen, mahalle tipindeki yerleşmelerdir. Tahıl tarımı yaygındır. • Yayla: En önemli ve en yaygın köy altı yerleşme tipidir. Yazların serin geçmesi, otların gür olması yaylacılığı artırmıştır. Turizm yada hayvancılık amaçlı yapılır.