به نام خدا تركيبات سند

1. به نام خدا تركيبات سند کمک آموزشی درس اسناد و نسخه ی خطی کتاب تاریخ شناسی تهیه شده در گروه آموزشی تاریخ مازندران شهرستان نکا

2. تركيبات سند 2 مهم است: 1 )‌ متن 2 ) اضافات

3. 1) متن:متن سند شامل مضمون و موضوعی است که سند در باره ی آن نوشته شده است . متن از اجزای مختلف تشكيل شده است:الف. مطلع یا مقدمه: قسمتی از متن است که معمولاً‌ با خطی زيبا و جالب نوشته می شده و در آداب دبيری و ترسل مورد توجه بوده است و شامل:1. خطاب: آن بخش مطلع که گاه حمد و سپاس خداوند، گاه شخص مخاطب و گاه شرح و توجيهی بوده تا دلیل صدور فرمان و منشور باشد.2. القاب: دادن القاب پيشينه ای قديمی دارد و هر صنف برای خود لقب خاصی داشته است. در همه ادوار به نوعی از آن استفاده می شده است. ابوبکر خوارزمی در قطعه خود درباره این لقب دادن ها می گوید : « چون درهم در دست ايشان نيست،‌ القاب را به جای زر و سیم رایج كردند.»3. دعا: آخرين بخش مطلع است. ب. شرح موضوع یا اصول ياركن كلام: اين قسمت مهمترين و مفصل ترين بخش در متن است. ج. خاتمه: آخرین بخش در سند است. گاه حاوی دستور،‌ توصیه و سفارش به عمال دولت و گاه حاوی آرزو و گاه متضمن دعا بوده است.

4. 2)‌ اضافاتشامل: • تحميديه (حمد و ثنای خدای تعالی در آغاز نامه ها)- توقيع (در لغت به معنی نشان گذاردن و نوشتن عباراتی در ذيل يا بالای نامه يا كتاب است .‌ دستخط پادشاهان و ملوک توقيــــع نام دارد.‌ چون پادشاهـــان چند سطر در زير يا در حاشيه منشورها و فــــــرمان ها و مكاتيب می نوشتند،‌ به آنها منشور توقيعی،‌ مثال توقيعی و ملطفه توقيعی می گفتند.‌ يكی ديگر از معانی آن در اسناد نشان يا امضايی است كه شخص شاه يا رجال درجه اول به جهت رؤيت اسناد و گواهی صحت آنها در پای اسناد می گذاردند كه به آن توشيح می گفتند . اين رسم تا پايان دوره صفويه رايج بود و توقيع هم تا اواخر دوره قاجاریه رايج بود)- طــــــغرا ( توقيع گاه به معنای طغرا بوده است . گاه به طغرا،‌ علامت و طرّه هم می گفتند كه در واقع به علامت و نشان مخصوص شاهــــان كه بر نوشته های سلطانی و ديوانی به منظور تأييد و تأكيد منـــدرجات آن ها اضــافه می كردند اطلاق می شد. در زمــان تــــرکمن های سلجوقی ديوانی به نام ديوان طغرا به وجود آمد و تنوع طغراها در زمان ترکان صفوی بيشتر شد. از ويژگی های طغراها،‌ تنوع استفاده از مرکب های مختلف است.) 

5. ‌- توشیح ( اولین توشیح مربوط به محمد شاه است که در گوشه چپ به موازات مُهر نوشته است. این رسم در دوره قاجار بوده و امروزه به آن امضاء كردن می گويند.) - مُهر (مهرداری از دير باز از مشاغل محترم و مورد اعتماد دربارها بوده است. در اسلام پيامبر برای اولين بار مُهری ساخت و نقش محمد رسول الله را برای خويش انتخاب كرد. به مُهر،‌ خاتم هم می گفتند. مُهر به دو دسته تقسسم می شد: 1- مُهر كوچک : که تنها نام سلاطین یا آیه ای از قرآن داشت. 2- مُهر بزرگ : که تزیین محسوب می شد و سجع مفصلی داشت که غالباً یک بیت شعر در ستایش سلطان صاحب مُهر به همراه داشت.) آخرین جزء سند -تاريخ كتابت است. در قدیم تاریخ قمری به صورت عدد و حروف نوشته می شد. 

6. ثبت دفتر:  اين مرحله پس از آماده شدن سند و يا زمانی كه آن را در دفــــــــاتر ديوانی ثبت می كردند، در واقع از آن رونوشت برداشته می شد تا سابقه ی آن در ديــوان باشد و در گوشه ی سند می نوشتند، ثبت دفـــتر شد . منشيان ،‌ مستوفيان و حسابداران هم به تناسب مضمون درستی و صحت مفاد سند را در پشت آن با مُهر يا نام خويش گواهی می كردند كه به اين عمل در ظَهر نويسی یا پشت نویسی می گويند.

7. سند خوانی:پس از بازخوانی سنــــد و انجام پژوهش های لازم تاريخی،‌ پيام سنـــد و يا اسناد به خوبی آشكار می شود. بررسی درباره ی سندخوانی دارای 4 مرحله اساسی است:1. خواندن سند ؛‌ (گاه مدت ها وقت صرف می شود تا سندخوان حقيقت كلمه يا كلمات را بفهمد.)2. باز نويسی سند ؛‌ ( سنـــد باز نويسی می شود تا برای حروف چين آسان تر قابل خواندن باشد و بايد دقيقاً‌ امانت رعايت شود و علامت كــروشــه برای افزودن كلمات يا اينكه كلمات ناخوانا است به كار می رود.)3. معرفی سند ؛‌ بايد به 4 نكته توجه كرد: الف) تعیین مرجع سند ، ب) مشخصات ظاهری سند،‌ ج) تاریخ نگارش سنــد،‌ د) موضوع سنـــــد4. توضيحات و حواشی ؛‌ (نقش پژوهشگر و توانایی او دقيقاً در اين قسمت ظاهر می شود كه قسمت هایی از سنـــد را كه دارای ابهام است به صورت توضيحات اضافی در مقدمه يا حاشيه يا زير نويس بياورد.)در آخر: اصـــــالـــت ســـنـــــد در مقايسه با نسخ خطی به مراتب مهم تر است؛‌ چون سند ارزشمند معمولاً تنها نسخه ی اصلی است. در حالی كه نسخه خطی چه بسا نسخه بدل باشد.