BİLGİ EKONOMİSİ VE TÜRKİYE

BİLGİ EKONOMİSİ VE TÜRKİYE IX. "Türkiye'de Internet" Konferansı 11 Aralık 2003 Askeri Müze/Harbiye Kültür Sitesi, İstanbul Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Özgürlüğü Ancak özgürce dolaşan ve adil bir biçimde paylaşılan bilgi değer yaratır… Bilgi Özgürlüğü / Paradigma Dönüşümü: Şeffaflık, Hesap Verebilirlik, Katılımcılık… Bilginin sınır tanımadan ERİŞİMİ, YAYIMI, KULLANIMI, PAYLAŞIMI, ÜRETİMİ, İŞLENMESİ: Değer Yaratma Süreci Dr. Özgür Uçkan

Bilginin Değer YaratmaKoşulları • Bilginin üretimi, dolaşımı ve paylaşımı: • küresel, kesintisiz, hızlı ve entegre • Bilginin “değerlendirilmesi”, senkronizasyonu ve • yönetimi • Bilgi, birbiriyle “anlaşan” ağlarda değer yaratır… • Ağ, paylaşımdır… Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumu Bilginin dolaşımı  AĞLAR Bilgi Ekonomisi Bilgi ve iletişim kültürü  AĞLAR Bilgi Toplumu Dr. Özgür Uçkan

Hızlı Bağlı Sürekli Öğrenen 100% Güvenilir Yavaş İzole Statik <100% Güvenilir Oyunun Yeni Kuralları Kaynak: World Bank Ekonomik Dönüşüm Teknoloji Devrimi Yeni Dünya Ekonomisi Oyunun Yeni Kuralları Yeni Fırsatlar Yeni Baskılar Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisinin 4 Temel Direği 1. Ekonomik Dürtü, Kurumsal Rejim ve Hukuksal Altyapı 2. Eğitim, Yaşamboyu Öğrenim ve İnsan Kaynağı Yönetimi 3. Bilişim Altyapısı 4. Ulusal Inovasyon Sistemi ve Uygun İş Ortamı ve beşinci bir “gizemli” “orta direk”… 5. Kültür Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisinin 4 Temel Direği 1. Ekonomik Dürtü, Kurumsal Rejim ve Hukuksal Altyapı Yerel ve küresel bilginin ekonominin tüm sektörlerinde yaygın ve etkili kullanımını özendiren, girişimciliği teşvik eden, bilgi devriminin yarattığı ekonomik ve sosyal dönüşümlere izin veren ve onları destekleyen uygun bir ekonomik dürtünün ve kurumsal rejimin yaratılmasıve bilgi toplumunun hukuksal altyapısının oluşturulması… Çünkü, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu hedefleri, bu hedefleri mümkün kılacak bir iş yapış ortamının, bir kurumsal rejimin ve hukuksal altyapının da kurulmasına bağlı… Bu altyapının adil ve eşitlikçi olması ise, insani ve ekonomik kalkınmaya uygun bir ortam yaratması, ülkenin küresel rekabet avantajını desteklemesi ise, hukuk devleti ilke ve normlarına uygun olarak geliştirilmesine koşullu… Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisinin 4 Temel Direği 2. Eğitim, Yaşamboyu Öğrenim ve İnsan Kaynağı Yönetimi Kaliteli eğitim ve yaşam boyu öğrenimin herkesin erişimine açık olduğu, yetenekli, esnek ve yaratıcı insanlardan oluşan bir toplumun yaratılması… Çünkü, bilgi ekonomisinde rekabet avantajı, yeni bilgi yaratma ve işleme tarzlarına uygun, inovasyon yeteneği ile donatılmış bir insan sermayesinin yaratılması koşuluna bağlı… Bilgiyi işleme, sorun çözme, hem bağımsız olarak hem de takım halinde çalışabilme yetenekleriyle donatılmış, dinamik, risk alabilen, düşünen insanlar… Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisinin 4 Temel Direği 3. Bilişim Altyapısı Toplumun tüm kesimlerinin erişimine açık, etkili ve rekabetçi bilgi ve iletişim hizmet ve araçlarının oluşturulmasını sağlayan, dinamik bir bilişim altyapısının, tam rekabete açık ve yenilikçi bir bilişim sektörünün kurulması… Çünkü, bilginin değer yaratma süreci, “bilginin dolaşımı, erişimi, yayımı, kullanımı, paylaşımı, üretimi ve işlenmesi “ sürecidir. Dolayısıyla, bilgi ekonomisine geçiş hedefi, bu süreci mümkün kılacak bir bilişim altyapısının oluşturulmasına doğrudan bağlıdır. Bilişim ve iletişim teknolojileri üretim ve ekonomik büyüme üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir ve bu nedenle bilgi ekonomisinin öncü dinamiklerinden birini oluşturmaktadır. Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisinin 4 Temel Direği “Binayı kuran” bu dört temel direğin yanı sıra, “çatıyı çatacak” beşinci ve gizemli bir “orta direk” de var: bir ucunda bilgi toplumu ve bilgi ekonomisini hedefleyen bir “ulusal irade”nin oluşumunu tetikleyecek siyasal iradenin, diğer ucunda ise toplumun tabanında aşamalı olarak yaratılacak ve bilgi toplumunun dinamiklerini oluşturacak olan “kültür”ün yer aldığı bir eksen… 5. Gizemli “Orta Direk”: Kültür… Çünkü, bilgi ekonomisinin paradigmalarına uygun yetenekli insan kaynağının yaratılması, toplumun en geniş kesimlerine yayılmış bir “bilgi kültürü”nden, “bilgi okuryazarlığı”ndan geçiyor. Dijital ve kültürel uçurumu önlemek için, fizik, dijital, insani ve sosyal kaynakları eşitlikçi ve adil bir temelde oluşturmak; yani bilişim teknolojilerini ve bağlantı imkanını, içerik geliştirme donanımını, bilgi okuryazarlığı ve yaşam boyu öğrenim fırsatlarını, yeni örgütlenme ve sosyal ilişki modellerini herkesin erişimine sunmak gerekiyor… Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisinin Sosyo-Kültürel Kaynakları 1. Erişim Modelleri : Araçlar, Davranışlar ve Bilgi Okuryazarlığı 2. Fizik Kaynaklar: Bilgisayarlar ve Bağlantı İmkanı 3. Dijital Kaynaklar: İçerik ve Dil 4. İnsan Kaynakları: Bilgi Okuryazarlığı ve Eğitim 5. Sosyal Kaynaklar: Topluluklar ve Kurumlar Kaynak: Mark Warschauer Technology and Social Inclusion, MIT Press Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisi ve Politika Ağları Ekonomi, “diyalektik ikizi” politika gibi, iletişimin örgütlenmesi olarak ağ faaliyeti haline geliyor. Sadece ekonomik faaliyetlerin kendisi değil, ekonominin değer yaratabilmesi için ihtiyaç duyduğu uygun ortam da ağ yapılanmasıyla oluşabiliyor. Hizmet, ürün, pazar bilgisinin dolaştığı ve değere dönüştüğü ekonomi ağları, hukuktan rekabet koşullarının yaratılmasına bir çok temel sorunun çözümüne, dolayısıyla iş yapma ortamının oluşturulmasına odaklanmış “politika ağları” olmaksızın doğru yapılanamıyor. Ekonomi-politika ağlardan geçiyor… Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisi ve Ağ Yönetişimi Bilgi ancak ağlar üzerinde dolaşıma ve paylaşıma açılarak değer yaratabiliyorsa, bilgi ekonomisini ve bilgi toplumunu hazırlayacak olan ekonomik ve yönetsel model de ağ biçimi yapılanmalar temelinde şekillenmelidir. Ağ yönetişimi özü gereği gayri merkezi, yatay koordinasyona dayalı, esnek ve katılımcı bir yönetsel modeldir. Bir ağın ancak onu oluşturan düğümler arasındaki karşılıklı ilişki ve etkileşim imkanı sayesinde mümkün olabilmesi gibi, ağ yönetişimi de onu oluşturan paydaşlara sunduğu demokratik katılım imkanları ölçüsünde hayat bulabilir. Bir tür "katılım forumu" olarak ağ yönetişimi, demokrasiyi kalkınma için bir araç haline getirmeden kendinde bir amaç olarak konumlayarak, bilgi ekonomisi hedeflerini, yani demokratik bir ortamda ekonomik ve insani kalkınmayı mümkün kılabilir… Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisi ve Ortaklıklar Bilgi çağının yeni yönetsel paradigmaları “rekabet” ve “işbirliği” kavramları arasındaki geleneksel karşıtlığı ortadan kaldırıyor. Bir ülkede bilgi ekonomisine geçişi sağlamanın ve bilgi toplumunu yaratmanın yolu, karar verme, politika ve strateji geliştirme, iş yapma süreçlerinde çok taraflı ortaklıklardan geçiyor: hükümet, kamu sektörü, iş dünyası, tüm çeşitliliği içinde sivil toplum kuruluşları, yurttaş inisiyatifleri, sendikalar, üniversiteler, medya gibi bir çok paydaşı, yani toplumun örgütlü tüm kesimlerini dahil eden, giderek bütün yurttaşları örgütlenmeye cezbeden ve toplumun yapısını dönüştüren ortaklıklar… Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisi ve Türkiye UNCTAD, bilişim yaygınlığı bakımından Türkiye’yi 171 ülke arasında 72. sırada göstermektedir. Dünya Ekonomik Forumu’nun ağa hazırlık sıralamasında ülkemiz 82 ülke arasında 50. sıradadır. Bilişim harcamaları GSYH’nın yalnızca %3.6’sını oluşturmaktadır. Bu oran AB aday ülkelerinde ortalama %59’dur. Dr. Özgür Uçkan

Nitelik Kategorilerine Göre İstihdam Yapısı % - Toplam İstihdam 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Rusya Latviya Estonya Türkiye Slovenya Yöneticiler Profesyoneller Nitelikli İşgücü Niteliksiz İşgücü BEEPS, 2002 Bilgi Ekonomisi ve Türkiye Dr. Özgür Uçkan

Ar-Ge ve Pazarlama İnovasyon Girişimleri BEEPS, 2002 Bilgi Ekonomisi ve Türkiye Dr. Özgür Uçkan

Öğrenim (%-kurum) Beyin Göçü (%-Çalışanlar) BEEPS, 2002 Bilgi Ekonomisi ve Türkiye Dr. Özgür Uçkan

Yüksek McConnell International, Ready? Net. Go!, 2001 E T K İ Alçak Yüksek YENİLİK YAPMA GÜCÜ Bilgi Ekonomisi ve Türkiye Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisi ve Türkiye Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisi ve Ölçümleme Bilgi ekonomisine geçiş süreci, ülkeler ve bölgeler arası karşılaştırmalar, analizler ve performans değerlendirmeleriyle “ölçülebilir” bir nitelik arz etmektedir. Dünya Bankası, bilgi değerleri etrafında biçimlenecek bilgi ekonomisinin pozitif sosyal etkilerle daha da gelişmesi için, Avrupa Birliği’nin karşılaştırmalı performans değerlendirmesi (benchmarking) ölçütlerine de uygun küresel bir değerlendirme veri tabanı üzerinde temellenen bilgi platformu oluşturmaktadır (Knowledge Assessment Management – KAM). Dünya Bankası, Güney Kore, Çin gibi ülkelerde yapmış olduğu benzeri çalışmalardan edinilen teknik deneyim ışığında ve ulusal ölçekte etkin kurum, kuruluş ve kişilerin katılımıyla, Türkiye’de "Bilgi Ekonomisi Değer(lendirme) Çalışması" (Knowledge Economy Assessment Study) başlatmıştır. Dr. Özgür Uçkan

Dünya BankasıBilgi Değerlendirme Yönetimi(Knowledge Assessment Management - KAM) • KAM : Bilgi Ekonomisinin 4 köşe taşı temelinde karşılaştırmalı performans ölçümüne izin veren 69 yapısal / niteliksel değişken • 100 ülke kapsamında, “0” değerinden (en kötü) “10” değerine (en iyi) uzanan değerlendirme sistemi • www1.worldbank.org/gdln/kam.htm • 1995 ve 2002 verileri temelinde 14 değişkenden oluşan bir temel ölçüm tablosu • Kümelenmiş ve uyumlaştırılmış bilgi ekonomisi endeksi + Avrupa Birliği aday ülkeleri özelinde geliştirilmiş karşılaştırmalı ölçüm sistemi… (EU Benchmarking System) Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Değerlendirme YönetimiDiğer Ülkeler Rusya World Bank, Knowledge Economy Index

Bilgi Değerlendirme YönetimiDiğer Ülkeler Çin World Bank, Knowledge Economy Index

Bilgi Değerlendirme YönetimiDiğer Ülkeler Güney Kore World Bank, Knowledge Economy Index

Türkiye veBilgi Değerlendirme Yönetimi World Bank, Turkey Knowledge Economy Index

ECON. INCENTIVE REGIME: • Tariff & Non-tariff barriers • Property Rights • Regulation • INNOVATION: • Researchers in R&D • Manuf. Trade as % of GDP • Scient. & Tech. Pub. per • million people • INFORMATION INFR.: • Tel. Lines per 1000 people • Computers per 1000 people • Internet hosts per 10,000 people • EDUCATION: • Adult literacy rate • Secondary Enrollment • Tertiary Enrollment Özgür Uçkan Türkiye veBilgi Değerlendirme Yönetimi World Bank, Turkey Knowledge Economy Index

Türkiye veBilgi Değerlendirme Yönetimi World Bank, Turkey Knowledge Economy Index

Türkiye veBilgi Değerlendirme Yönetimi • Uluslararası Entegrasyon – Bilgi Sistemi - Ağların Senkronizasyonu • Bilgi Akışının Sağlanması / Kamu – İş Dünyası – STK Ağları • AB Karşılaştırmalı Ölçüm ve Değerlendirme Standartlarına Uyum(benchmarking standards) • Küresel Ölçekte Ekonomik Hareket Yeteneğinin Kazanılması • Karar Verme ve Politika Ağlarının Organizasyonu: Ağ Yönetişimi Küresel Uyumlu Ulusal Politika Oluşturma Kapasitesi Dr. Özgür Uçkan

Türkiye’de Bilgi Ekonomisinin Yerleştirilmesi • Geniş Tabanlı, Etkin Temsiliyete ve Yatay Koordinasyona Dayalı Yönetişim Ağlarının Oluşturulması ve Senkronizasyonu (Kamu – İş Dünyası – Sivil Toplum Ortaklıkları) • “Ulusal İrade”yi Tetikleyen Bir “Siyasi İrade”… • Ulusal Politika Üretme ve Karar Verme Ağlarının Oluşturulması • Ulusal Seferberlik… ve… • “ULUSAL SÖZLEŞME” Dr. Özgür Uçkan

“Ulusal Sözleşme” • En geniş toplumsal temsil yeteneğine sahip, katılımcı ve hukuk devleti ilkelerine uygun, • Uluslararası bağlama entegre, • Genel ekonomik ve insani kalkınma, bilgi ekonomisi ve bilgi toplumu hedefleri etrafında Ulusal Konsensusu sağlama yeteneğine sahip, • Toplumun temel dinamiklerini “ortaklıklar” etrafında bir araya getiren ve… • Konjonktürden etkilenmeyen, hükümetler dahil tüm tarafları bağlayıcı meşruiyete ve yaptırımına sahip bir… ULUSAL SÖZLEŞME… Dr. Özgür Uçkan

“Ulusal Sözleşme” Hedefleri • Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumunun İş Yapış Ortamının, Kurumsal Rejiminin ve Hukuksal Altyapısının Uluslararası Standartlarda Kurulumu… • Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumuna Geçişi Hızlandıracak, Tam Rekabete Açık Etkili Bir Bilgi ve Bilişim Altyapısı • Bilgi Ekonomisi ve Bilgi Toplumuna Uygun Kültürel Donanıma Sahip, Eğitimli, Yetenekli Bireylerin Yetiştirilmesi (Yaşam Boyu Öğrenim) • Etkili ve Kapsamlı Bir Ulusal İnovasyon Sistemi  Ulusal Kalkınmanın Sürekliliğinin Güvence Altına Alınması… Dr. Özgür Uçkan

Bilgi Ekonomisi ve Türkiye Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumuna geçiş, bir ulusal irade ve seferberlik konusu olarak algılanmak zorunda… Bilgi ekonomisi ve bilgi toplumunu gerçekleştirmiş, uluslararası toplumda hak ettiği saygın yeri almış bir Türkiye için, katılımcı bir temelde konumlanmış politika ve stratejiler doğrultusunda ulusal seferberliğin derhal başlatılması gerekiyor. Daha da önemlisi, bu seferberliğin, konjonktürden etkilenmeyen, toplumun en geniş kesimlerinin uzlaşısını temsil eden, hukuksal meşruiyete sahip ve bağlayıcı bir “Ulusal Sözleşme” ile sonuçlanması bir zorunluluk olarak beliriyor. Gündelik politikalarla kaybedecek vaktimiz yok. Dünya her geçen gün biraz daha hızlı dönüyor… Dr. Özgür Uçkan

Teşekkürler… Dr. Özgür Uçkan

BİLGİ EKONOMİSİ VE TÜRKİYE