1 / 53

WYKŁAD 3 BIOLOGICZNE PODŁOŻE UZALEŻNIENIA

WYKŁAD 3 BIOLOGICZNE PODŁOŻE UZALEŻNIENIA. UKŁAD DOPAMINERGICZNY I JEGO STRUKTURY. ISTOTA UZALEŻNIENIA. najbardziej niebezpieczną cechą substancji psychoaktywnych jest ich zdolność do wywoływania uzależnienia nawroty uzależnienia lekowego są osiowym objawem choroby uzależnieniowej

emiko
Download Presentation

WYKŁAD 3 BIOLOGICZNE PODŁOŻE UZALEŻNIENIA

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. WYKŁAD 3BIOLOGICZNE PODŁOŻE UZALEŻNIENIA

  2. UKŁAD DOPAMINERGICZNYI JEGO STRUKTURY

  3. ISTOTA UZALEŻNIENIA • najbardziej niebezpieczną cechą substancji • psychoaktywnych jest ich zdolność do wywoływania • uzależnienia • nawroty uzależnienia lekowego są osiowym objawem • choroby uzależnieniowej • uzależnienie związane z bezpośrednim zaburzeniem • jednego z wielkich układów mózgu – UKŁADU NAGRODY • pośrednio zaburza pozostałe – UKŁAD POBUDZENIA • oraz UKŁAD POZNAWCZY

  4. UKŁADY FUNKCJONALNE MÓZGU • zachowanie zwierząt (głównie ssaków) jest wypadkową • działania trzech wielkich układów funkcjonalnych mózgu • UKŁADU POBUDZENIA (arousal) • UKŁADU NAGRODY (reward) • UKŁADU POZNAWCZEGO (cognition)

  5. UKŁAD POBUDZENIA • odpowiada za stany czuwania i snu • współdziałają tu trzy podsystemy • pobudzenia ogólnego – podkład dla regulacji pobudliwości OUN • pobudzenia ukierunkowanego – cele, motywacje i emocje • regulacji pobudzenia obwodowego – oddziaływanie systemu nerwowego na ciało

  6. UKŁAD POBUDZENIA Podsystem pobudzenia ukierunkowanego • dostarcza jakości emocjonalnych– lęk, ciekawość, gniew, • przyjemność, wstręt itp. • układ limbiczny • mechanizm wybierania odpowiednich celów, inicjuje • zachowania potrzebne do ich osiągnięcia i sygnalizuje, • że zostały osiągnięte • cele korzystne (przeżycie osobnika, sukces reprodukcyjny) • – zachowania wzmacniane nagrodą • cele niekorzystne – hamowanie przez karę

  7. UKŁAD NAGRODY • odkryty na początku lat 50-tych XX w • doświadczenia Jamesa Oldsa i Petera Milnera • elektryczne drażnienie różnych struktur mózgu szczura • drażnienie miejsc powodujących przyjemność (ogólne • uniesienie, szczęście i bardzo dobre samopoczucie) • drażnienie miejsc awersyjnych (lęk, niebezpieczeństwo, • izolacja, opuszczenie) • liczne struktury wywołujące przyjemność

  8. UKŁAD NAGRODY

  9. UKŁAD NAGRODY • w warunkach fizjologicznych na układ nagrody działają • neuroprzekaźniki • w pobudzenie zaangażowane są aminy biogenne • DOPAMINA (DA) • SEROTONINA (5-HT) • ENDOGENNE PEPTYDY OPIOIDOWE

  10. DOPAMINA • DOPAMINA • C8H11NO2 • 4-(2-aminoetylo)benzeno-1,2-diol • neuroprzekaźnik katecholaminowy • pełni różne funkcje zależnie od miejsca działania w OUN • układ pozapiramidowy – napęd ruchowy, koordynacja, • napięcie mięśni (choroba Parkinsona) • układ limbiczny – procesy emocjonalne, wyższe czynności • psychiczne, procesy ruchowe • podwzgórze – regulacja uwalniania hormonów (prolaktyna • i gonadotropiny)

  11. UKŁAD NAGRODY substancje uzależniające mogą powodować uwalnianie odpowiednich neuroprzekaźników lub naśladować ich działanie w układzie nagrody

  12. UKŁAD NAGRODY • zaangażowany we wszystkie zasadnicze zachowania • pobieranie pokarmu • pobieranie wody • aktywność seksualna • agresja itp. • zaburzenia układu nagrody • anomalie behawioralne bulimia lub anoreksja • zaburzenia psychoseksualne • nadmierna agresja

  13. UKŁAD NAGRODY „...Wydaje się, że poszukiwanie leków sprawiających przyjemność, stymulujących układ nagrody, nie jest samo w sobie zachowaniem nienormalnym, a nawet może mieć znaczenie przystosowawcze. Dopiero uzależnienie od leku trzeba traktować jako chorobę układu nagrody. ...” J. Vetulani

  14. UKŁAD NAGRODY • DOPAMINOWY SZLAK MEZOAKUMBALNY • część tzw. DA układu mezolimbicznego • pole brzuszne nakrywki (VTA ventral tegmental area) • ciała komórek DA • jądro półleżące przegrody (NAc nucleus accumbens) • zakończenia neuronów DA • kora przedczołowa (PFC prefrontal cortex) • zakończenia neuronów DA

  15. UKŁAD NAGRODY kora przedczołowa jądro półleżące przegrody pole brzuszne nakrywki

  16. DA a UKŁAD NAGRODY • DA odgrywa kluczową rolę w układzie nagrody oraz w uzależnieniach lekowych • NAc i VTA zostały uznane za neurochemiczną podstawę systemu nagrody • DA neuroprzekaźnictwo wzrasta zarówno przy czynnościach naturalnych (jedzenie, picie, seks), jak i po podaniu leków uzależniających • długotrwałe stosowanie narkotyków powoduje zmiany adaptacyjne systemu DA, a co za tym idzie układu nagrody

  17. BUDOWA NEURONU

  18. POŁĄCZENIE SYNAPTYCZNE

  19. BUDOWA SYNAPSY

  20. BUDOWA SYNAPSY zakończenie aksonu komórka presynaptyczna dendryt komórka postsynaptyczna

  21. BUDOWA SYNAPSY

  22. LOSY NEUROPRZEKAŹNIKÓW W SYNAPSIE http://www.flyfishingdevon.co.uk/salmon/year1/neurotransmission-animation.html

  23. MECHANIZM DZIAŁANIA DA

  24. MECHANIZM DZIAŁANIA NARKOTYKU Substancja uzależniająca nasila uwalnianie DA, neuroprzekaźnictwo DA, nadwrażliwość neuronów DA

  25. MECHANIZM DZIAŁANIA NARKOTYKU

  26. TEORIA DOPAMINOWA • nagroda posiada dwie fazy • faza wstępna – oczekiwania na przyjemność, nagrodę • faza tzw. konsumowania przyjemnego bodźca • udział DA jest dominujący w pierwszej fazie • nasilone uwalnianie DA głównie na początku czynności przyjemnych • nieoczekiwana nagroda powoduje pobudzenie DA, • zmniejszające się przy powtarzaniu nagrody • i uczeniu się, tak że nagroda nie powoduje już • zwiększenia neuroprzewodnictwa DA

  27. TEORIA DOPAMINOWA fakt, że nagroda związana z oczekiwaniem przyjemności jest bardzo wysoka, tłumaczy szereg aspektów uzależnienia, zwłaszcza craving wywołanego czynnikami przypominającymi branie narkotyków (filmy o paleniu cracku, oglądanie przyborów do używania narkotyków)

  28. RECEPTOR DOPAMINOWY • receptor DA D2 odgrywa istotną rolę w zachowaniu nagradzającym • nienormalne poszukiwanie środków • pobudzających układ nagrody (narkotyki), może być zachowaniem kompensującym wrodzone słabsze rozwinięcie układu nagrody, który musi być silniej stymulowany, aby zapewnić dobre samopoczucie

  29. RECEPTOR DOPAMINOWY • podział receptorów DA • D1-like (D1 i D5) • D2-like (D2, D3, D4) • w jądrze półleżącym przegrody wyróżniamy dwa • podobszary • skorupę shell – D2 • jądro core – D3 jądro półleżące przegrody

  30. RECEPTOR DOPAMINOWY

  31. UKŁAD SEROTONINERGICZNY

  32. UKŁAD SEROTONINERGICZNY • UKŁAD SEROTONINOWY (5-HT) • DA i struktury DA układu mezoakumbalnego nie są • jedynymi biologicznymi czynnikami, które • zaangażowane są w uzależnienia • niektóre substancje uzależniające oddziałują na • transporter 5-HT • receptory 5-HT (7 typów i 16 podtypów) • neurony (struktury) 5-HT

  33. SEROTONINA • SEROTONINA (5-HT) • C10H12N2O • 5-hydroksytryptamina, należy do rodziny tryptamin należy do rodziny tryptamin • biologicznie czynna amina oraz hormon • neuroprzekaźnik w OUN i przewodzie pokarmowym

  34. UKŁAD SEROTONINOWY • funkcjonalny antagonista układu noradrenergicznego • wykonywanie przyjemnych czynności (jedzenie czekolady) powoduje uwalnianie 5-HT w jądrach szwu • 5-HT niezbędna do snu, wpływa na potrzeby seksualne, zachowania impulsywne i apetyt • niektóre narkotyki (LSD, morfina, MDMA, meskalina) naśladują 5-HT lub zwiększają jej syntezę w mózgu

  35. UKŁAD SEROTONINOWY

  36. POZOSTAŁE UKŁADY MÓZGU

  37. POZOSTAŁE UKŁADY MÓZGU • UKŁAD NORADRENERGICZNY (NA) • niektóre substancje psychostymulujące wiążą się do • transportera noradrenaliny (NA) • noradrenalina (4-(2-amino-1-hydroksyetylo)benzeno-1,2-diol) • uczestniczy w reakcjach stresowych

  38. UKŁAD NORADRENERGICZNY

  39. POZOSTAŁE UKŁADY MÓZGU • UKŁAD GLUTAMATERGICZNY • układ pobudzający mózgu • kwas glutaminowy, neurony glutamatergiczne (60-80%) • odpowiada za większość zorganizowanych informacji • płynących w OUN • rola w procesach uczenia się, pamięci, plastyczności

  40. UKŁAD GLUTAMATER-GICZNY

  41. POZOSTAŁE UKŁADY MÓZGU • UKŁAD GABA-ERGICZNY • główny układ hamujący mózgu • kwas γ-hydroksymasłowy, neurony GABA (25-45%) • informuje o emocjach, nastrojach i stanie organów trzewnych • hamujący w stosunku do układów pobudzających, ale i innych hamujących

  42. UKŁAD GABA-ERGICZNY

  43. POZOSTAŁE UKŁADY MÓZGU • UKŁAD GLICYNOWY • glicyna • neuroprzekaźnik hamujący • neuromodulator w stosunku do NMDA

  44. POZOSTAŁE UKŁADY MÓZGU • UKŁAD CHOLINERGICZNY • układ pamięci i uwagi • neuroprzekaźnik acetylocholina • wzmacnianie procesów związanych z uwagą • rola w detekcji, selekcji, dyskryminacji i przetwarzaniu • bodźców sensorycznych • choroba Alzheimera

  45. UKŁĄD CHOLINERGICZNY

  46. ANATOMICZNE PUNKTY UCHWYTU DZIAŁANIA SUBSTANCJI UZALEŻNIAJĄCYCH

  47. UZALEŻNIAJĄCE DZIAŁANIE ZLOKALIZOWANE W VTA • nagradzające działanie • morfiny (agoniści receptorów • opioidowych μ oraz δ) • agoniści receptora μ • blokują rec. GABA • zlokalizowany na • neuronach DA – • zwiększenie uwalniania • DA w NAc

  48. UZALEŻNIAJĄCE DZIAŁANIE ZLOKALIZOWANE W VTA • nagradzające działanie nikotyny • receptory nikotynowe zlokalizowane na neuronach DA • systemowe podanie nikotyny zwiększa iskrzenie neuronów DA • neurony VTA tworzą • synapsy z neuronami • cholinergicznymi

  49. UZALEŻNIAJĄCE DZIAŁANIE ZLOKALIZOWANE W NAc • uzależniające działanie substancji stymulujących • kokaina lub amfetamina podnoszą poziom zewnątrzkomórkowej DA • uwalnianie DA w NAc związane jest częściowo z konsumpcją, a częściowo z oczekiwaniem nagrody • kokaina i amfetamina mają podobny mechanizm działania, ale • amfetamina chętnie samopodawana przez zwierzęta do NAc • kokaina niechętnie, tylko wtedy gdy stosowana jest w wysokich stężeniach i w sposób ciągły

  50. UZALEŻNIAJĄCE DZIAŁANIE ZLOKALIZOWANE W NAc • uzależniające działanie • morfiny i met-enkefaliny • działanie niezależne • od tego w VTA • nagradzające działanie • fencyklidyny i • antagonistów receptora • NMDA (MK-801 i CPP) • miejscem uchwytu jest • skorupa NAc (shell)

More Related