OPŠTA PARAZITOLOGIJA

1. OPŠTA PARAZITOLOGIJA

2. POJAM NASTANKA I EVOLUCIJA PARAZITIZMA Parazitizam je jedna od mnogih vrsta uzajamnih odnosa među živim bićima tj. životinjama i biljkama. Teško je precizno definisati pojam parazit i parazitizam, jer način kako dva organizma vode izvjesnu vrstu zajedničkog života su tako raznovrsne da je teško postaviti granicu gdje ona počinje i gdsje završava. Sva živa bića tokom evolucije su podložna promjenama, a kod parazita je ta promjenljivost oblika i sposobnost prilagođavanja raznim uslovima života naročito izražena Najprikladnija i najadekvatnija definicija parazitizma (zooparazitizam) je:

3. Paraziti (zooparaziti) su životinje koje žive na račun individua druge vrste, životinjske ili biljne, biološki i ekološki usko vezani za nju na duži ili kraći period svog životnog ciklusa. Paraziti se hrane tjelesnim sokovima, tkivima ili probavljenom hranom svog domaćina koju je ovaj pripremio za svoju ishranu. Specifično svojstvo parazita je da za svoju ishranu koriste domaćina višekratno i na duži vremenski periodza razliku od grabežljivaca (predatora) Pored ishrane koriste organizam domaćina trajno ili privremeno i kao svoje boravište. Predatori svoj plijen napadaju i uništavaju odmah , dok životinje napadnute parazitima ne podliježu odmah, nego u sprezi parazit-domaćin odvija se borba koja se može štetno završirti po jednog ili drugog partnera.

4. Paraziti vrše specijalan uticaj na životinje u kojima parazitiraju lučeći u njih razne sekrete i druge tvari (slina,ekskrementi, različiti toksini, fermenti itd).

5. EVOLUCIJA PARAZITIZMA Parazitski način je svakako nastao mnogo kasnije od pojave živih bića na zemlji.U postepenom razvitku prirode, evolucija parazita teče paralelno sa filogenijom njihovih domaćina. Pojava parazitizma u biološkom smislu nastala je najvjerovatnije zajedničkim postojanjem (životom) dvaju organizama različite vrste. Oni su međusobno povezani prostorno, auz to postoji i alimentarna zavisnost jednog od udruženih partnera

6. Ova pojava zajedničkog suživota dvije vrste različitih organizama naziva se općenito SIMBIOZA. Postoji više vrsta simbioza i to: • INDIREKTNA SIMBIOZA • PODSTANARSTVO • KOMENSALIZAM • MUTALIZAM • PRELAZAK SIMBIOZE U STANJE • PARAZITIZMA

7. 1.INDIREKTNA SIMBIOZA To je takva vrsta udruživanja dvije individue gdje se jedna vrsta životinja pričvršćuje na drugu, od čega praktično jedna ima izvjesnu korist, a druga nema nikakve štete.To je često slučaj u moru gdje se različite vrste rakova i mekušaca pričvršćuje za školjke i velike rakove. 2.PODSTANARSTVO To je takva vrsta udruživanja dvije individue gdje jedna životinja koristi drugu kao privremeno sklonište.Tako se sitne ribice Rhodeus amarus mrijesti u školjkama iz roda Anodonta.

8. 3.KOMENSALIZAM To je takva vrsta udruživanja dvije individue gdje jedna životinja koristi ostatke hrane druge vrste životinja, ali bez otimanja. 4.MUTALIZAM kada udruženi partneri imaju korist od te zajednice.kao primjer možemo navesti neke slatkovodne amebe u kojima se nalaze sitne alge .

9. 5.PRELAZAK SIMBIOZE U STANJE PARAZITIZMA se dešava kada jedan član udruženih partnera počne živjeti na račun drugog i pri tom mu pričinjava štetu.U ovom slučaju simbioza prelazi u parazitizam. Prema zoološkoj klasifikaciji parazita INVAZIONE bolesti dijele se na: 1. PROTOZOARNE bolesti 2. HELMINTOZE 3 . ARTROPODOZE

10. Drugi načini postanka parazitizma se dešava kada se manji organizmi tokom vremena adaptiraju na uzimanje hrane u drugim većim organizmima.na ovaj način se objašnjava nastanak parazitizma kod klase Nematoda. Naime, poznato je da među nematodama ima mnogo slobodnoživućih vrsta, aima i takvih kod kojih se smjenjuje parazitska i slobodnoživuća generacija (Strongyloides vrste). Konačno postoje samo parazitske vrste nematoda kao što je slučaj sa predstavnicima familije Trichinellidae.

11. PARAZITSKE BOLESTI I • NJIHOVA KLASIFIKACIJA • SPECIFIČNI – MONOKSENI • NESPECIFIČNI – EUROKSENI • ENDOPARAZITSKE • EKTOPARAZITSKE • - ŠTALSKE i • - PAŠNE BOLESTI Prema zoološkoj klasifikaciji parazita INVAZIONE bolesti dijele se na: 1. PROTOZOARNE bolesti 2. HELMINTOZE 3 . ARTROPODOZE

12. Pojedine parazitske vrste koriste se širokim krugom domaćina kao što je slučaj kod ženki komaraca, simulida, različitih vrsta krpelja koji ne napadaju samo sisare nego i gmizavce. Takve vrste parazita nazivaju se: 1.EUROKSENI PARAZITI ili POLIFAGI Druga vrsta parazita koje napadaju samo jednu vrstu domaćina, kao što je slučaj sa konjskim, svinjskim ili čovječijim ušima se nazivaju: 2.STENOKSENI PARAZITI Zatim Taenia saginata, T.solium, Echinococcus granulosus, koji u svom biološkom ciklusu koriste samo jednog domaćina, akoji može biti različite vrste, nazivaju se 3. DIKSENI PARAZITI

13. Echinococcus granulosu - adult Paraziti koji svoj životni ciklus obavezno provode u organizmu više domaćina 4. HETEROKSENI PARAZITI Takvi su krpelji trogostne, dvogostne, difilobotridne cestode. itd.

14. Prema vremenskoj dužini boravka parazita u domaćinu ili na njemu paraziti se dijele na: • povremene i • stalne parazite POVREMENI PARAZITI 1.Postoje primjeri gdje paraziti žive slobodno u prirodi i napadaju domaćina samo dok se hrane, npr. Dok sišu krv (ženke komaraca, obada, flebotomina i druge.) ličinke ovih parazita žive slobodno (neparazitski) u prirodi i hrane se organskim truležima. 2.Paraziti žive blizu domaćina, u njegovoj nastambi, gnijezdu i napadaju samo kad su odrasli, dok njihove ličinke žive neparazitski. Takav je slučaj kod buha.

15. TRAJNI PARAZITI Ovdje spadaju dvije podgrupe i to: a) paraziti provode na domaćinu svo vrijeme jedne ili druge faze svog života.to je takozvani fazni parazitizam. Tu spadaju ličinke goveđeg štrka (ugrka), konjskogte ovčijeg štrka koji su stalni paraziti, dok se njihovi slobodnoživući adulti –imagines uopšte ne hrane, niti parazitiraju b) paraziti koji provode čitav svoj život na ili u domaćinu i oni se nazivaju stalnim ili permanentnim parazitima.

16. Prema mjestu parazitiranja paraziti se dijele na: • EKTOPARAZITE i • ENDOPARAZITE • E N D O P A R A Z I T I • Mogu biti lokalizovani : • a)u organima koji su povezani sa vanjskim svijetom (pluća, crijeva, urogenitalni trakt), kao npr. nematodi u plućima, strongilati i askaridi u crijevima. • b)Paraziti krvi (plazme i krvnih stanica) • c)Endoparaziti drugih tkiva (ličinke trihinele u mišićima,cisticerci u muskulaturi, mozgu, na serozama ehinokokni mjehuri u organima. • d)Endoparaziti celomskih šupljina(setarije i druge vrste)

17. Često se ova podjela prema lokalizaciji ne može jasno razgraničiti.tako se Ancylostomidae sreću na koži, krvi, plućima, muskulaturi i crijevima zavisno o tome da li se radi o ličinkama ili adultima. Ancylostoma dudenale

18. Invazione bolesti (parazitske bolesti) su široko rasprostranjene po cijelom svijetu uzrokujući infestiranost svih vrsta domaćih i divljih životinja i na taj način nanose ogromne štete stočarima. • Širenje parazitskih bolesti vezano je za geografske i klimatske uslove različitih područja. • Faktori koji utiču na širenje parazitskih bolesti su: • brojnost populacije • Prijemčljivost • Migracija • način uzgoja • način držanja • način ishrane

19. 1..Brojnost populacije Ukoliko je na jednom ograničenom pašnjaku veći broj životinja utoliko će kontaminacija biti jača, a samim tim i veća mogučnost infekcije.Isto se odnosi i na koncentraciju životinja u štalama. 2.Prijemčljivost Domaćin je prijemčljiv za infekciju parazitom ako u svom fiziološkom stanju ne može da uništi ili izbaci parazita iz organizma prije nego je infekcija uspostavljena. Da bi se parazit razvio u ovakvom organizmu on mora u potpunosti biti adaptiran na njegova anatomska, biohemijska i fizološka svojstva. Domaćin je otporan (rezistentan) na infekciju ako u svom fiziološkom stanju može da sprječi uspostavljanje infekcije.

20. 3.Migracije domaćih životinja Migracija domaćih životinja (razmjena, trgovina, mijenjanje pašnjaka, premještanje u nove objekte i dr.) kao i kod divljih životinja (uslijed elementarnih nepogoda, kao polava, ili posredstvom čovjeka), takođe je od velikog značaja u širenju parazitarnih oboljenja. Da bi se jedna bolest ovim načinom raširila, neophodno je da su i uslovi spoljne sredinenovog području povoljni za egzogeni razvoj parazita, odnosno da imaju odgovarajuće prelatne domaćine. Na primjer, ako se oboljele ili preboljele životinje od babezioze prebace na nov pašnjak, gdje ima odgovarajućih prijemljivih životinja i odgovarajućih vrsta krpelja - prelaznih domaćina, bolest će se dalje širiti i na novom pašnjaku. Međutim, ako ne postoje odgovarajuće vrste krpelja ovo neću niti moguće, jer ne postoji posrrednik koji bi prenio uzročnika sa oboljelih na prijemljive životinja.

21. 4.Način uzgoja Obzirom da su starije životinje parazitonoše i u širem smislu izvor infekcije za mlade prijemčljive životinje, način gajenja životinja, sa aspekata kontakata starijh i mlađih, veoma je značajan u širenju pojedinih parazitskih bolesti. Npr., ako se u istom svinjcu drže krmače, sisančad, nazimad i ostale kategorije svinja, svakakoda postoje povoljni uslovi za širenje askaridoze nego u slučaju ako se krmače sa sisančadima drži odvojeno od nazimadi, a ova pak odvojenood zalučene prasadi. Isti je slučaj i sa nastajenjem i širenjem drugih parazitskih bolesti. Na peradarskim farmama sa specijalizovanom proizvodnjom (nosilje,tov pilića, podmladak) svakako su mogučnosti za pojavu i širenje pojedinih parazitskih bolesti manje nego na farmama gdje se gaje sve kategorije peradi.

22. 5.Način držanja domaćih životinja Ovaj faktor je od velikog značaja za nastajanje i širenje pojedinih parazitskih bolesti. Neke bolesti se pojavljuju pretežno pri štalskom načinu držanja životinja (askaridoza, oksiuroza, kokcidioza, šuga itd). Dok pojava babezioza, želudačno-crijevne strongiloze, dkrocelioze, monezioze i drugih bolesti vezano je gotovo isključivo za pašni način držanja životinja. Svakodnevnim uklanjanjem balege iz štala smanjuje mogučnost infekcije životinja u štali.

23. 6.Način ishrane • Jedan od važnijih momenata u sprječavanju infekcije i superinfekcije u staji je i način hranjenja i napajanja. • Životinjama se ni u kom slučaju hrana ne smije bacati na pod jer uvijek postoji mogučnost njene kontaminacije infektivnim materijalom sa poda.Jasle, hranilice, pojilice treba da budu tako izgrađene i postavljane da životinje ne mogu da ih gaze i u njih defeciraju. • S druge strane ne smije se dozvoliti da se stočna hrana drži na mjestima gdje može doći u direktan ili indirektan kontakt sa životinjskim izmetom.To se isto odnosi i na vodu za napajanje životinja. • pašni i • stajski

24. ŠTETE OD PARAZITSKIH BOLESTI • Štete se sagledavaju kroz podatke: • o broju uginulih životinja, • o količini odbačenih dijelova zaklanih životinj • - o smanjenoj proizvodnji • itd. • Štete se mogu utvrditi statističkim podacima, koji se dobijaju na osnovu prijava stručne službe. • Problem je što za velik broj slučajeva ne postoji obveza prijavljivanja.Poseban problem su procjene šteta od subkliničkog parazitizma. • - neposredne štete • - posredne štete

25. IZVOR INFEKCIJE Mali broj parazitskih bolesti prenose se isključivo ili pretežno kontaktom između inficiranih i ne inficiranih životinja (durina,trihomonijaza goveda, šuge, demodikoze i dr.),zbog toga su životinje - parazitonoše samo u širem smislu izvor infekcije. Ovo tim više što su reproduktivni oblici većina vrsta parazita, eliminišu iz domaćina u neinfektivnom obliku. Izvorom infekcije se može smatrati samo hrana, voda i drugi predmeti koji sadrže infektivne oblike parazita, kao i svi prelazni domaćini sa ovakvim oblicima parazita.Infekcija životinje zavisi od toga gdje se infektivni materijal nalazi i od mogučnosti pristupa životinja do tog mjesta. Pojava bolesti i njeno dalje širenje u vezi je i sa drugim faktorima, koji ne zavise samo od izvora infekcije.

26. Od porjekla i pripremanja hrane i vode, kao i načina ishrane i napajanja umnogome zavisi da li će se životinje inficirati i u kom ekstenzitetu i intenzitetu. Ukoliko je hrana ili voda porjeklom sa kontaminisanih terena, ili je naknadno kontaminisana infektivnim oblicima parazita, ili sadrži prelazne domaćine (ukoliko se radi o beskičmenjacima), ili njihove dijelove (ukoliko se radi o kičmenjacima) neminovno će nastupiti i infekcija životinja. Ako se npr. napasaju na kontaminisanim pašnjacima sa infektivnim larvicama raznih vrsta parazita (Strongylidae, Fasciola hepatica i dr.). ili inficiranim prelaznim domaćinima (neparazitske grinje sa cisticerkoidima Monezia spp., mravi sa metacerkarijama D.dendriticum i dr.) ili se napajaju iz bara koje mogu sadržavati pve oblike, svakako će se inficirati.

27. Fasciola hepatica - adult Sisančad se mogu inficirati i preko kontaminsanih sisa svojih majki, kao i lizanjem raznih predmeta, koji mogu biti kontaminisani infektivnim materijalom.

28. PRILAGOĐENOST PARAZITA NA JEDNU ILI VIŠE VRSTA DOMAĆINA

29. ADAPTACIJA PARAZITA U živom svijetu nigdje nije tako intezivno izražena moć adaptacije na životne uslove kao što je to slučaj sa parazitskim vrstama. Morfološke adaptacije mogu se uglavnom podijeliti na - regresivne i - progresivne Kod regresivnih adaptacija došlo je do redukcije nekih organa, ili pak do potpunog njihovog nestanka, pa čak i do potune preobrazbe cijelog ustrojstva neke parazitske vrste. Tako su se u nekih parazitskih vrsta jako razvili organi za pričvršćavanje (noge u buha, krpelja, siske odnosno pijavke i kukice na skoleksu nekih vrsta trakavica, siske trematoda, specijalno rilo sa hitinoznim kukama kod akantocefala itd.

30. U atropoda, koje se hrane krvlju svojih domaćina, izmjenili su se usni organi koji su bili udešeni za griženje, u organe za bušenje kože i organe za sisanje krvi. Probavni organi parazita kji sišu krv imaju znatne mogučnosti proširenja tako ženke krpelja imaju divertikule na želucu i kada se nasišu krvi, poprimaju nekoliko puta veće dimenzije od nenasisanih. Endoparaziti su opet stekli antifermentivna svojstva zbog kojih ih ne mogu probaviti crijevni sokovi domaćina, ali ako parazit ugine u crijevu domaćina, odmah bude probavljen. Također su se endoparaziti adaptirali na anaerobne uslove života i vrše intramolekularno disanje trošenjem glikogena.

31. Za opstanak parazita, odnosno za održavanje vrste, vrlo je važno da njezino potomstvo dođe do novog domaćina.zbog toga su kod vrsta koje prolaze izvjesnim dijelom svoga razvoja kroz nepovoljnu vanjsku sredinu, spolni organi preudešeni na ogromnu produkciju jaja ili ličinki, što predstavlja progresivnu adaptaciju.

32. Primjer. Taenia saginata ima godišnju produkciju jaja oko pola milijarde.Slična je situacija kod askarida, Haemonchusa, nekih filarida koje rađaju žive ličinke itd). Nadalje, da bi se osigurala oplodnja i produkcija jaja kod izvjesnih grupaendoparazita, razvijena je pojava hermafroditizma(klasetrematoda,Cestoda), a kod nekih grupa kod kojih je razvijen spolni dimorfizam, postoji stalna kopulacija (Syngamus trachea). S obzirom da neki endoparaziti uzimaju praktično gotovu hranu od domaćina, kod njih su potpuno nestali probavni organi (cestodi). Oni se hrane cijelom površinom svoga tijela putem endoosmoze.

33. Kod endoparazita je također došlo do redukcije nervnog sistema, gubitka pigmenta i slično. Broj parazita u domaćina označava stepen ili intezitet infestacije.Mali broj parazita normalno izazviva i manju štetu u organizmu domaćina.

34. RAZLIKA IZMEĐU HELMINATA I PROTOZOA Parazitske protozoe su mikroskopske veličine, prvenstveno endoparaziti tj. lokalizovani u tkivima različitih organa domaćina.Izvjesne vrste parazitiraju u samim ćelijama pojedinih tkiva (intracelularni parazit), dok drugi parazitiraju van ćelije (ekstracelularni paraziti)na samoj sluznici raznih organa ili slobodno u njihovom lumenu. Važna osobina protozoa je njihova moć razmnožavanja u prijemljivom domaćinu.Uneti infektivni oblici jedne vrste protozoa razmnožavaju se u prijemljivom organizmu velikom brzinom , bilo prostom diobom bilo šizogonijom.Iz ovoga slijedi da je inkubacioni period kod protozoarnih bolesti vrlo kratak. Tok najvećeg broja protozoarnih bolesti je akutan, a praćen je burnim simptomima i u velikom procentu završava sa uginućem životinje. Mlade životinje uopšte su prijemčljive na infekciju od starijih

35. DUŽINA ŽIVOTA PARAZITA U DOMAĆINU Veoma je različita i kreće se od jedne sezone pa do 20 i više godina, ovisno o vrsti.ljudska trakavica Taenia solium i Diphylobothrium latum žive u crijevu čovjeka do 25 godina, a neke vrste trematoda kod ptica 1-2 mjeseca.vrste iz roda Monezia kod preživara žive 60-70 dana. Ciste ENTOAMOEBA mogu ostati sposobne za infestaciju do 35 dana u čovječijem fecesu, a jaja Ascaris lumbricoides 5-6 godina. Najduže žive ličinke Trichinella u muskulaturi, gdje mogu ostati živjeti i preko 30 godina. Diphylobothrium latum (jaje)

36. BIOTIČKI POTENCIJAL PARAZITA Iako postoji izvjesna varijacije i specifičnosti u razvojnim ciklusima pojedinih vrsta parazita, zajednička tendencija je kod svih održavanje vrste, odnosno savladavanje nepovoljnih uslova za život parazita i njihovih razvojnih stadija. Iz tih razloga obrazuju se zaštitni omotači u jaja, ličinki, a u razvoj mogu biti uključeni i prenosioci-transporteri te rezervoari-nosioci. Sve je usmjereno u pravcu iznalaženja mogučnosti susreta sa konačnim domaćinom, a time povezano i sa održavanjem vrste. Kod parazita, kod kojih je osiguran prelazak sa domaćina na domaćina, kao kod uzročnika šuge, gdje se oboljenje širi kontaktom zdravih i invadiranih grla, razvojni ciklus je dosta brz, život parazita kratak ,a produkcija jaja dosta oskudna (40-50).Ovo se objašnjava time što uzročnicima šuge za održavanje vrste nije potreban dug život, nti visoka produkcija jaja s obzirom da im je osiguran dolazak na nove nosioce.

37. BROJ ŽIVOTINJA U STADU

38. OTPORNOST ORGANIZMA DOMAĆINA NA PARAZITSKE INVAZIJE ( IMUNITET) U toku evolucije između parazita i životinja nosioca infekcije uspostavljen je jedna posebna vrsta ravnoteže. Parzit može da egzistira samo u živom domaćinu stoga je održavanje života zajednički interes i parazita i domaćina.U uspostavljenom sistemu imunski i ostali odbrambeni mehanizmi nosioca infekcije nisu u stanju da izvrše svoju osnovnu funkciju:izbacivanje parazita iz organizma. Tek nakon završene reprodukcije parazita odbrambeni sistemi nosioca infekcije uspjeće, u velikoj većini parazitskih infekcija da uništi ili izbaci parazita iz organizma domaćina.U biološkom smislu to ne šteti parazitu, jer je on već obavio reprodukciju, odnosno započeo je novi ciklus razvića. Infekcija parazitima pokreće imunske i ostale odbrambene mehanizme nosioca infekcije.Učinak pokrenutih imunskih mehanizama zavisi od više faktora;

39. vrsta i soj parazita • način na koji parazit koristi da izbjegne uticaj sistrema odbrane nosioca infekcije • Ne samo da izbjegava odbrambene mehanizme, prvenstveno imuni sistem nosioca infekcije, već na neki način sa njima manipuliše i reguliše ga u korist svog opstanka. • PRIRODNI IMUNITET (urođena otpornost) • STEČENI IMUNITET (stečena otpornost)

40. PRIRODNI IMUNITET Biološka sposobnost svojstvena vrsti životinje i vezana za njenu građu, biohemijski sastav i fiziološka svostva.- prirodna otprnost na infekciju određenom vrstom parazita.

41. STEČENI IMUNITET

42. STAROST ŽIVOTINJA

43. PROSVJEČENOST STOČARA Prosvjećenost stočara je svakako jedan od najvažnijh faktora u održavanju i širenju parazitskih bolesti domaćih životinja .Prije svega, sam čovjek može biti izvor infekcije za izvjesne vrste parazita. Ako ne poznaje njihov biološki krug razvoja ili iz nekih drugih razloga, on može biti nesvjestan prenosilac bolesti koje ovi paraziti prouzrokuju i kod domaćih životinja. Npr. ako čovjek nosilac pantljičare (T.saginata i T. solium) defecira u stočnim objektima, dvorištima, polju i pašnjaku postoji mogučnost infekcije svinja, odnosno goveda jajima odgovarajućih vrsta pantljičara i obrazovanja bobica u njihovoj muskulaturi (Cystcercus celullosae, C. bovis)

44. S druge strane čovjek može da bude raširivač nekih parazitskih bolesti životinja i na taj način što hrane pse kopnfiskatima koje sadrže odgovarajuće infektivne oblike nekih vrsta parazita psa npr. davanje psima ehonokokznih organa, zatim organa sa C. tenuicollis, mozga sa Coenurus cerebralis, itd.Ovi kasnije postaju izvor infekcije za životinje Neobavljenje veterinarsko sanitarnog nadzora pregleda zaklanih životinja, naročito na selima , takođe omogućuju širenje mnogih parazitskih bolesti. Od sličnog je značaja i nezakopavanje leševa uginulih životinja.

45. FAKTORI STRUČNE I ORGANIZACIJSKE PRIRODE Neplansko suzbijanje, neobaveznost suzbijanja najvećeg broja parazitskih bolesti, nemogučnost efikasne profilakse protiv nekih parazitskih bolesti (iz tehničkih ili materijalnih razloga), nepostojanje dovoljno efikasnih antiparazitskih sredstava protiv svih vrsta parazita, za sada je nemoguće šira primjena imunoprofilakse protiv većine parazitskih bolesti, ograničene pašne površine, nehigijenski stočni objekti i ispusti i još čitav niz drugih momenata takođe imaju velikog značaja u širenju pojedinih parazitskih bolesti. PATOGENOST PARAZITA Sposobnost parazita da vrše određen stepen djelovanju ili na domaćinu. Ima veze koja je je vrsta parazita u pitanju.

46. LOKALIZACIJA, MJESTO PARAZITIRANJA RAZVOJNIH OBLIKA

47. NAČIN PATOGENOG DJELOVANJA Pod patogenim djelovanjem parazita podrazumijevamo sve vidove njihovog štetnog djelovanja na domaćina. Ovo štetno djelovanje paraziti pričinjavaju kada dospjevaju u ili na domaćinu, tokom svog razvoja i boravka u njemu, kao i pri napuštanju domaćina u bilo kojoj razvojnoj fazi. Zavisno od vrste parazita, štetno djelovanje će se različito odraziti u pojedinim navedenim fazama.

48. Faktori od kojih zavisi patogeno djelovanje parazita Efekti patogenog djelovanja parazita zavise prije svega od same patogenosti određene vrste parazita kao i od njihovog broja prisutnih na ili u domaćinu. Oba ova faktora istovremeno utiču na efekte patogenog djelovanja, te ovu činjenicu uvijek moramo imati u vidu pri razmatranju svakog od njih.

49. Patogenost parazita Patogenost parazita je njihova sposobnost da vrše određeno štetno djelovanje u ili na domaćinu.Sve vrste parazita nisu podjednako patogene.Izvjesne vrste su jako patogene i dovode do velikih oštećenja organizma domaćina.Druge su pak toliko malo patogene da njihov boravak u organizmu ne prouzrokije veće štetne posljedice. Kao primjer navescemo različite vrste kokcidija kod kokoši.Infekcija sa Eimeria tenella, koja se može smatrati najpatogenijom vrstom, prouzrokuje vrlo veliku smrtnost kod pilića.Međutim, smrtnosti kod infekcije ostalim vrstama kokcidija je mnogo manja ili je i nema, a patološko djelovanje se odražava nepovoljno uvećoj ili manjoj mjeri na proizvodnju.Uopšteno, paraziti iz klase Cestoda su manje patogene od parazita iz klase Trematoda i Nematoda.Među protozoama paraziti iz reda Coccidia i klase Mastigophora i sporozoa su patogeniji od parazita iz klase Ciliata. Patogenost parazita mnogo zavisi od lokalizacije u zrelim stadijima , kao i od puta kojim prolaze njihovi različiti razvojni oblici tokom migracije u organizmu domaćina.Efekti ektoparazita su mnogo slabiji od efeketa koje pričinjavaju endoparziti.

50. Broj parazita u domaćina (intezitet ili stepen infekcije) Patogeno djelovanje, pored ostalog, zavisi i od broja parazita prisutnih u ili na domaćinu, odnosno inteziteta ili stepena infekcije (infestacije). Pod intezitetom ili stepenom infekcije jedne životinje podrazumijeva se broj jedinki jedne vrste parazita koji se u jednom određenom momentu nalazi u ili na njoj.