Download
1 / 7
90 likes | 440 Views
Aðal- og aukasetningar. Setning er orðasamband sem inniheldur eina aðalsögn og oftast einnig frumlag. Grundvallarorðaröð = sjálfgefin orðaröðröð). Verkefni: Raðaðu vísuorðunum í grundvallarorðaröð og afmark-aðu setningaliði. Allir komu þeir aftur og enginn þeirra dó. Af ánægju út að eyrum
E N D
Aðal- og aukasetningar • Setning er orðasamband sem inniheldur eina aðalsögn og oftast einnig frumlag. • Grundvallarorðaröð = sjálfgefin orðaröðröð). Verkefni: Raðaðu vísuorðunum í grundvallarorðaröð og afmark-aðu setningaliði. Allir komu þeir aftur og enginn þeirra dó. Af ánægju út að eyrum hver einasta kerling hló.
Aðal- og aukasetningar II • Setning sem er setningarliður í annarri setningu er nefnd aukasetning. Dæmi: Ég held [að hún sé mjög klár]. Ath. Hér eru tvær sagnir í persónu-hætti og í stað setningarliðarins í hornklofanum má setja eitt orð: [eitthvað]. Dæmi 2: Ég fer [þegar þú kemur heim]. Ath. Setningin innan hornklofanna hefur sviðaða merkingu og tíðar-atvikliður. Ég fer [bráðum]. Dæmi 3: Ég hitti stelpuna [sem á rauða hjólið]. Ath. Setningin innan hornklofanna hefur svipað hlutverk og fylliliður sem kveður nánar á um stelpuna (andlag aðalsetningarinnar).
Aðal- og aukasetningar III • Aukasetningum er oft skipt í undir-flokka eftir hlutverki. Helstu flokkar eru: atvikssetningar, fallsetningar og tilvísunarsetningar. • Aukasetningar (S²) eiga það sam-eiginlegt að byrja á aukatengingu, en það nefnast þær samtengingar sem tengja S² við móðursetningar (S¹) sínar. Verkefni: Greindu eftirfarandi setningar í aðal-setningar S¹ og aukasetningar S². • Pabbi fer alltaf út þegar mamma heldur saumaklúbb. • Ég kem til þín ef ég verð í stuði. • Konan spurði hvort til væri ódýrt kjöt. • Ég þekki ekki skemmtilegasta fólkið.
Fallsetningar • Fallsetningar eru þær aukasetningar (S²) nefndar sem gegna svipuðu hlutverki og nafnliðir (Nl) innan þeirra setninga sem þær eru hluti af. • Þær geta gegnt hlutverki 1) frumlags: [Að Jón skuli alltaf vera fullur] veldur mér áhyggjum; sbr. [Eitthvað] veldur mér áhyggjum. • 2) Hlutverki andlags: · Hún spurði [hvort Jón væri alltaf fullur] sbr. Hún spurði [einhvers/spurningar]. • 3) Hlutverki Nl innan Fl: · Menn tala um [að Jón sé alltaf fullur] sbr. Menn tala um [eitthvað/orðróminn]. • Fallsetningum er skipt í tvennt. 1) skýringarsetningar (tengdar með að) og 2) spurnarsetningar (tengdar með spurnarorði sem hefst á hv-).
Atvikssetningar • Atvikssetningar nefnast þær tegundir aukasetninga (S²) sem gegna svipuðu hlutverki í örum setningum og atviksorð. Dæmi: Ég fer [þegar leikurinn er búinn] sbr. Ég fer [bráðum]. Þau láta [eins og þau séu vitlaus] sbr. Þau láta [illa]. Hún ætlaði að kaupa nýja skó [ef hún ætti pening] sbr. Hún ætlaði [kannski] að kaupa nýja skó.
Tilvísunarsetningar • Eru ein tegund aukasetninga (S²) sem standa oftast sem fylliliðir með nafnorðum til nánari ákvörðunar. Dæmi: 1) Hver á bókina [sem liggur þarna]? 2) Þetta er konan [sem keypti fyrir-tækið]. 3) Stelpan [sem situr á fremsta borði] er í grænni peysu. • Í dæmi 1) stendur S² með andlagi (bókina). Í dæmi 2) stendur S² með sagn-fyllingu (konan). Í dæmi 3) stendur S² með frumlagi (stelpan).
Verkefni Afmarkaðu S¹ og S² [ ] og af-markaðu einnig alla setningaliði í S¹ og S² () • Hundurinn gelti þegar bíllinn ók upp að bænum. • Guðmundur hélt að konan væri farin. • Allir mættu snemma til að þeir misstu ekki af neinu. • Ég kem þótt enginn annar komi. • Enginn vissi hvort við kæmumst alla leið fyrir myrkur. • Amma sagði okkur að tröll byggju í fjöllunum. • Kennarinn teiknaði hríslumynd til að nemendurnir skildu greininguna betur. • Það er ósatt að ég hafi hrint stelpunni. • Krakkarnir vonuðu að kennarinn væri veikur. • Sú staðhæfing þín að bókin væri uppeld var röng. • Hún ætlaði að kaupa nýja skó ef hún ætti peninga. • Afi sagði krökkunum sögur hvenær sem hann hafði tíma.
