Mustafa SÜTLAŞ http://www.sutlas.com mustafa@sutlas.com

1. Hasta Hakları Uygulamalarında Hasta, Hasta Yakını ve Sağlıkçı, Sağlık Kuruluşu İlişkisi Sağlık açısından ve hizmet alanın gözüyle Mustafa SÜTLAŞ http://www.sutlas.com mustafa@sutlas.com

2. ASLOLAN SAĞLIKTIR Halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi, olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi Kanuni Sultan Süleyman

3. ASLOLAN SAĞLIKTIR Sağlıktan ve özgürlükten tasarruf edilemez. Sağlıktan tasarruf hastalık ve ölüm, özgürlükten tasarruf esaret ve zulüm getirir. Dr. Mahmut Ortakaya

4. SAĞLIK TEMEL BİR HAKTIR İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi: Madde 25: Herkesin yaşama ve kişi özgürlüğü ve güvenliğine hakkı vardır.

5. SAĞLIK TEMEL BİR HAKTIR YAŞAMA HAKKI yaşamak yalnız soluk almak, kalbin çarpması, bedenin fizyolojjk süreçlerinin işlemesi anlamına anlamına gelmez “Sağlıklı Yaşama Hakkı” ile bütünlenir ve varolur.

6. SAĞLIK TEMEL BİR HAKTIR Ekonomik, toplumsal ve kültürel haklar uluslararası sözleşmesi Madde 12: Bu sözleşmeye taraf devletler, herkesin erişilebilir en yüksek bedensel ve ruhsal sağlık standardından yararlanma hakkını tanır.

7. SAĞLIK TEMEL BİR HAKTIR Avrupa Sosyal Şartı (Avrupa Toplumsal Antlaşması) Bölüm I Madde 11: Herkesin, olanaklı en yüksek sağlık düzeyine ulaşmasını sağlayacak önlemlerden yararlanmaya hakkı vardır.

8. SAĞLIK TEMEL BİR HAKTIR TC Anayasası (1982) İKİNCİ BÖLÜM Kişinin Hakları ve Ödevleri Madde 17: Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir.

9. SAĞLIK TEMEL BİR HAKTIR TC Anayasası (1982) ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler Madde 56: Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi arttırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.

10. SAĞLIK NEDİR? Yalnız hastalıklardan arınmış olmak değil, FİZİKSEL, RUHSAL ve SOSYAL açıdan TAM İYİLİK halinde olmak demektir. Günümüzde doğrudan ilgili ve ilişkili olduğu için bunlara bir de “EKONOMİK YÖNDEN” iyi olma koşulu eklenmektedir.

11. SAĞLIK TOPLUMSAL BİR OLGUDUR: Çünkü; • Sağlığı oluşturan unsurlar toplumsaldır, • Sağlıksızlığı yaratan nedenler de toplumsaldır, • Sağlıksızlığı önleyecek, giderecek yöntem, araç ve gereçleri bireysel olarak sağlanamaz, • O halde sağlıksızlığın çözümü de toplumsaldır, Eşitsizlikleri / güçsüzlükleri bireysel olarak çözmek toplum olma/toplum içinde yaşama düşüncesiyle bağdaşmaz, insanın varolduğu her yerde dayanışma vardır, olmalıdır.

12. SAĞLIKLI OLMAK HAKTIR Sağlıklılık haline ulaşmak, sürdürmek ve korumak için bir de SAĞLIK HİZMETİ’ne gereksinimimiz vardır.

13. SAĞLIK HİZMETİ NEDİR? Günümüzde “sağlık hizmeti” denilince, “Tanı ve tedavi hizmetleri” biraz da “rehabilitasyon hizmetleri” anlaşılmaktadır. Oysa “tanı ve tedavi hizmetleri” sağlık hizmeti değil “hastalık hizmeti”dir.

14. SAĞLIK HİZMETİ NELERİ İÇERİR? • Sağlıklılık halinin korunması, • Sağlığın geliştirilmesi, • Sağlığı olumsuz etkileyen unsurların giderilmesi, önlenmesi, • Yeniden sağlıklılık haline kavuşulması için gereken tanı ve tedavi işlemleri • Kalıcı olumsuzluklar ortaya çıktığında bunların yaşamla bağdaşır hale gelmesi için gerekli olan esenlendirme ve destek işlemleri (rehabilitasyon) • Genel ve özel sağlık eğitimi / bilgilenme

15. SAĞLIK HİZMETİ NE DEĞİLDİR? • Sağlık hizmeti alınan bir hizmet değildir, yararlanılan bir hizmettir • Sağlık hizmeti verilen bir hizmet değildir, sunulan bir hizmettir. • Sağlık hizmeti tüketilen değil üretilen bir hizmettir • Sağlık hizmetinden yararlanan kişi tüketici/müşteri değil, katılan bir kişidir Sağlık hizmeti eşitler arası bir hizmettir. Sağlık hizmetinden yararlanan "özerk" bir bireydir.

16. SAĞLIK HİZMETİ NEDEN SUNULUR ? NEDEN SAĞLIKÇI-HEKİM OLUNUR? • Bu iş bir tür görev olduğu için, • Bu iş şan, şöhret, unvan, kariyer sağladığı için, • Bu iş para kazandırdığı için, • Bu işi yapmak sevap olduğu için, • Başka bir iş yapmayı bilmediği için, • Anne/baba böyle istediği için, • Vatan ve milletin hayrı ve selameti için, YA SİZCE ????

17. İSTER ORTASINDA İSTER TEPESİNDE İnsan İnsan HERŞEYİN ODAĞINDA VE ÜZERİNDE İNSAN VARDIR!...

18. SAĞLIK HİZMETİNDEN KİMLER SORUMLUDUR? TOPLUM DEVLET KAMU OTORİTESİ AİLE, ÇEVRE KİŞİ BİREY İNSAN

19. NE YAPAR? NASIL YAPAR? • TOPLUM ve AİLE • Hakları Öğrenir • Hakları İster • Haklarını Korur • Haklarını Savunur • Haklarını Örgütler • Verilen hizmeti denetler

20. NE YAPAR? NASIL YAPAR? TOPLUM DEVLET (Kamu otoritesi) Devletin Görevleri Nedir? Devlet hizmetçidir. Tek başımıza yapamayacağımız işleri yapar “DAYANIŞMA DEVLETİ”

21. NE YAPAR? NASIL YAPAR? TOPLUM • DEVLET • (ULAŞMA VE YARARLANMA) • Dört temel görev: • Güvenlik • Adalet • Eğitim • Sağlık

22. NE YAPAR? NASIL YAPAR? TOPLUM DEVLET SAĞLIK HİZMETİ (HEKİM-SAĞLIKÇI) Bilgilenme Onam Gizlilik-Güvenlik Başvuru Denetim

23. SAĞLIK HİZMETİ NİN BİLEŞENLERİ SAĞLIK OTORİTESİ HEKİM SAĞLIKÇI AİLE ÇEVRE ? SOSYAL GÜVENLİK KURUMU Hasta HASTANE

24. SAĞLIK HİZMETİNDEN YARARLANAN KİŞİ KİMDİR? Bir numara değil: bir İNSAN Herhangi bir insan değil: bir KİŞİ Herhangi bir kişi değil: bir HASTA Herhangi bir hasta değil: özel bir BİREY, BİR KİMLİK Müşteri değil, sağılacak inek, yolunacak kaz değil, kandırılacak çocuk değil!. HERHANGİ BİRİMİZ YA DA ÇOK SEVDİĞİMİZ YAKINIMIZ OLABİLİR

25. SAĞLIK HİZMETİNİ SUNAN KİŞİ (HEKİM-SAĞLIKÇI) KİMDİR? 1. BU ALANIN “BİLGİSİNE” SAHİP, 2. UYGULAMAK İÇİN ELİNDE “ARAC”I OLAN, 3.OTORİTECE “YETKİLENDİRİLMİŞ” 4.BİR SÖZLEŞMEYLE BAĞLI OLDUĞUMUZ GÖREVLİ İNSAN... Bir “Tanrı” değil: Bir İNSAN “İşveren”, “Patron”, “Yöneten” değil: Bir BİLEN Bir “Amir” değil: Bir UZMAN “Dayatan”, “Belirleyen” değil: Bir ÖNEREN İNSANIN BEDENİ VE SAĞLIĞI KENDİNİNDİR. ÖZERKTİR VE KARARINI KENDİSİ VERİR..

26. SAĞLIĞIN BOZULMASI, HASTALIK NEDİR? • İçinde bulunduğu ortamın, koşulların ve diğer birçok nedenin etkisiyle ortaya çıkan; • Bedenin sağlıklılığını, • Ruhsal iyilik halini ve • Toplumsal/sosyal düzenini • insanı “olağan, sağlıklı, normal ” durumundan ayıran • GEÇİCİ BİR DURUM: • ÇÖZÜLMESİ GEREKEN • BİR SORUNDUR. ] BOZARAK

27. SÜRECİ ETKİLEYEN UNSURLAR VE YÖNLENDİRMELER YAKINLAR BİLENLER OTORİTE/HUKUK (MEDYA??) HASTA TIP ENDÜSTRİSİ TEKNOLOJİSİ DOKTOR SAĞLIK EKİBİ PARA

28. MEVCUT SAĞLIK HİZMETİ ANLAYIŞI SAĞLIK KURUMU HEKİM VE SAĞLIK EKİBİNİNÜYELERİ, KAMU OTORİTESİ HASTA VE SAĞLIK SORUNU, HASTALIĞI HASTANIN YAKINLARI, VE ÇEVRESİ, OTORİTER (paternal-babacı) HEKİMLİK

29. HASTA MERKEZLİ EKİP ANLAYIŞI SAĞLIK KURUMU, HEKİM VE SAĞLIK EKİBİNİN ÜYELERİ, KAMU OTORİTESİ HASTANIN YAKINLARI, VE ÇEVRESİ, HASTA VE SAĞLIK SORUNU, HASTALIĞI HİZMETÇİ (EDEN) HEKİMLİK-(Müşteri)

30. SAĞLIK HİZMETİ NASIL OLMALIDIR? • Sağlık hizmeti “bir ekip” hizmetidir • Hizmetten yararlanan bu ekibin “olmazsa olmaz bir unsuru”dur. • Sağlık hizmeti “eşitler arası ve kimsenin kimseye egemenlik kurmadığı (demokratik)” bir hizmettir • Sağlık hizmeti “katılımcılık olmadan olmaz” bir hizmettir

31. OLMASI GEREKEN; EKİP ANLAYIŞI HASTA, YAKINLARI, VE ÇEVRESİ, ÇÖZÜLMESİ GEREKEN SAĞLIK SORUNU (HASTALIK ??) ÜRETİLEN HİZMET SONUÇ SORUN MERKEZLİ YAKLAŞIM HEKİM VE SAĞLIK EKİBİNİNÜYELERİ, ÇEVRE Ödev/Sorumluluk Eşit ilişki

32. NASIL BİR İLİŞKİ Dayanak: Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu • Hizmeti sunanla, hizmetten yararlanan arasında bir VEKALET SÖZLEŞMESİ olduğunu kabul eder. • Yazılı olması gereken bu sözleşmeye göre hekim kişinin sağlığıyla ilgili konularda onun vekilidir ve onun yararına davranmak zorundadır. • Ancak karar ve söz hakkı yine de vekaleti veren tarafındır.

33. BEKLENTİLER NELERDİR? • Sağlık hizmetinin hazır bulunması ve ulaşılıp, yararlanılması; (ÖZERKLİK / ADALET) • Bu hizmet için az zaman, emek ve para harcamak: (Basamaklı sistem ve sevk zinciri-Kurumu Seçmek) • Bir “Hekime” sahip olmak, (Hekimini seçmek) Yeterli zaman, tam muayene etme, doğru tanı, etkin tedavi, sonucu izleme ve gerektiğinde yeniden değerlendirilme (Tam eksiksiz hizmet-Tedaviyi seçmek) • Nerede olursa olsun hizmete ulaşabilme ve hizmetten yararlanmak için herhangi bir maddi ya da manevi kaygı duymama,(Geleceğini kaderini kendi belirleme) ASLOLAN SAĞLIKTIR.

34. Dört Temel Kural Hipokrat’tan bu yana tüm sağlık hizmetlerinde geçerli olan dört temel etik kural vardır: • Zarar vermemek • Yarar sağlamak • Özerklik • Adalet

35. YALNIZ İLAÇ YETMEZ Sağlık hizmeti sunarken • Akıl- BİLGİ / DENEYİM / YETKİNLİK • Duygu- SEVGİ/SAYGI • Emek- YAPILMASI GEREKENİ YAPMAK • Sorumluluk-ÇÖZME GÜCÜ VE YETİSİ • Anlayış- EMPATİ / ÖNERME • Paylaşım- BİRLİKTELİK / ORTAKLIK Bir Örnek CÜZZAM GEREKLİDİR!..

36. Hasta Hakları Uygulamaları • Nitelikli sağlık hizmetine ulaşma ve yararlanma, • Hizmeti sunan kurum ve kişiyi tanıma ve seçme, • Hizmetin her aşamasında katılım, • Özgür ve hiçbir etki altında kalmayan bir ekip hizmeti, • Bilgilendirilme ve aydınlatılmış onam, • Uygulamada gizlilik ve mahremiyete özen • Tedaviyi red veya kabul edebilme, • İnsan onuruna saygı, özen ve dikkât, • Her anlamda güvenliği sağlanması, • Başvuru ve şikayet mekanizmalarının işlemesi, • İçerden ve dışardan düzenli denetim • ASLOLAN SAĞLIKTIR.

37. Hasta Hakları Uygulamaları • ANA UNSURLAR: • Hasta haklarının gereğine uygun hizmet • Hasta Hakları Birimleri’nin varlığı • Personeli tanıtıcı unsurlar • Hakların bilinmesi / öğretilmesi • Tüm süreçlere etkin katılım • Denetim, izleme ve hak arama mekanizmalarının işlemesi • ASLOLAN İNSANDIR.

38. Hasta Hakları Birimleri Görevler • BİLGİLENDİRME/EĞİTİM • Hizmetten yararlananı hizmetle ilgili • Hizmetten yararlananı ve sunanı Hasta Haklarıyla ilgili • Hizmetten yararlananı haklarının ihlâlinde başvuru mekanizmaları konusunda • İZLEME /DENETLEME • Hizmeti izleme, gözleme ve haklara aykırı unsurları saptama, belirtme, öneriler geliştirme, değiştirme, düzeltme, iyileştirme • KAYIT VE BELGELEME • Hizmetle ilgili tüm işleri ve bunları etkileyen, yönlendiren, her türlü durum ve olayı • BAŞVURU MEKANİZMALARINI HAREKETE GEÇİRME • ASLOLAN İNSANDIR.

39. Hasta Hakları Birimleri Nasıl Çalışır • Eğitilmiş, bağımsız ve özerk elemanlar görevlidir • İlgili tüm kesimlerin işbirliği ile hizmet yürütülür • Kurumdaki mekanı ve donanımı uygun niteliktedir • Hizmet için gerekli kaynakları sağlanmıştır • Hizmetten yararlananın tarafındadır, onun gibi bakar • Hizmeti gözeten ve unsurlarını korur, savunur • Sivil toplum ve örgütleriyle ilişki ve işbirliği içindedir • Sorunu saptar ve olumsuzlar ortaya çıkmadan çözer, • Suçun, kusurun ve yanlışın peşinde değildir, • Hizmetin nitelikli, etkin ve yeterli sunumu için uğraşır • Eleştirel gözle bakar ve değişimden yanadır, • ASLOLAN İNSANDIR.

40. SAĞLIK KURUMU İZLEME DESTEK DAYANIŞMA KURULU ] • Hasta Hakları Birimleri yerine işlev üstlenir • sağlık hizmetini, • sağlık kurumunu, • sağlık çalışanını , • hizmetten yararlananı • BUNUN İÇİN • İZLER, GÖZLER, SORAR, İNCELER • ANLAR, YARDIM EDER, DESTEKLER SÜREKLİ DAYANIŞMA İÇİNDE OLUR • ASLOLAN İNSANDIR. Sahiplenir Korur Kollar Savunur

41. SAĞLIK KURUMU İZLEME DESTEK DAYANIŞMA KURULU DAYANAĞI VAR MI? 224 Sayılı Yasada var: SAĞLIK OCAĞI KURULLARI (Hasta Hakları (şikayet) Kurulları ) BAŞKA BENZERLERİ VAR MI? Okul Aile Birlikleri İl/İlçe İnsan Hakları Kurulları Cezaevleri İzleme Kurulları

42. http://www.phmovement.org/ Halkların Sağlık Şartı /Fermanı • HALKLARIN SAĞLIK SÖZLEŞME/ŞARTININ İLKELERİ • İnsanların ödeme gücüne değil, ihtiyaçlarına göre nitelikli sağlık bakımı, eğitim ve diğer sosyal hizmetlere ulaşmasını temin etmek hükümetlerin temel bir sorumluluğudur. • Tüm sağlık ve sosyal politika ve programların oluşturulması, uygulanması ve değerlendirilmesinde halkın ve halk örgütlerinin katılımı zorunludur. • Sağlık temel olarak politik, ekonomik, toplumsal ve fiziksel çevre tarafından belirlenir ve eşitlik ve sürdürülebilir kalkınmayla birlikte yerel, ulusal ve uluslar arası politika üretiminin temel önceliklerinden biri olmalıdır.

43. 58. Hükümet Programı • "Hükümetimiz, tüm sivil toplum örgütlerine eşit mesafede duracak, sivil toplum örgütleri arasında diyalogu ve işbirliğini destekleyecektir. Hükümetimiz, yönetime katılımı engelleyen yasal ve idari etkenleri kaldırarak, kamu yönetimine sivil toplumun daha aktif katılımını sağlayacaktır. İş dünyası, sendikalar, meslek odaları, çiftçi örgütleri ve gönüllü kuruluşların sorunlarını, hizmet alanlarındaki kamu görevlileri ile birlikte çözmelerini kolaylaştırıcı mekanizmaları geliştirecektir"

44. 59. Hükümet Programı • "Katılımcı demokrasinin de farklılıklara temsil olanağı sağlayarak ve siyasal sürece katarak kendisini geliştireceği düşüncesini esas kabul etmekteyiz. Bize göre, demokratik bir toplumda sivil toplum örgütleri büyük önem taşırlar. Sivil ve özgürlükçü bir ortamın oluşabilmesi ve bireyin devlet karşısında korunabilmesi buna bağlıdır. AK Parti iktidarı, sivil siyaseti önemsemekte, siyasette sivil toplumun etkisine inanmaktadır. Bölgesel ve yerel düzeyde özel kesimin ve sivil toplum örgütlerinin kamu yöneticileri ve siyasî yetkililerle bir araya geleceği benzeri yapılar geliştirilerek yaygınlaştırılacaktır "

45. KAYNAKLAR • Uluslarüstü sözleşmeler, bildiriler • Ulusal düzenlemeler iç metinler • Yönetmelikler: Hasta Hakları Yönetmeliği • Nizamname, genelge: Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi • Kanunlar:1219, 6023, 2816 • Meslek etiği ile ilgili kurallar:TTB Hekimin Meslek Etiği Kuralları SAĞLIK HAKKI HAREKETİ DERNEĞİ http://www.saglikhakki.org/ http://www.phmovement.org/

46. Birlikte olursak başarırız İLETİŞİM VE BİLGİhttp://www.saglikhakki.orghttp://www.hastahaklari.orghttp://www.sutlas.commustafa@sutlas.com Katkı ve katılımınız için TEŞEKKÜR EDERİM Yaşamda hiçbir şey sağlık kadar gerekli ve önemli değildir.