واحد بروجرد

2. واحد بروجرد گروه ارشد مدیریت دولتی استاد : دکترحجت طاهری گودرزی تهیه کنندگان :علیرضا حیدری سودجانی – کمال میاه بهار 1392

3. آشنائی با جوهره مدیریت دولتی • (Public administration) 0 0 ........................... ........................... 0 0

4. سرفصل مطالب Content /outline 7.قانون اساسی 1. مقدمه 8. منفعت عامه 2. مدیریت دولتی چیست ؟ 9. نیروی بازار 3. قلمرو اداره امور عمومی ( مدیریت دولتی ) 10. حکمرانی ( مردمی ) 4. اداره و مدیریت 11.نتیجه گیری 5. اصول اداره امور عمومی 6. مردم محوری در مدیریت دولتی

5. قدمت مدیریت دولتی همچون قدمت دولت ، تمدن بشری و شکل‌گیری حکومت‌ها در سراسر عالم است و مطالعه و عمل مدیریت در بخش دولتی از دوران پس از جنگ جهانی دوم مورد توجه قرار داشته و پژوهشها بر مدیریت دولتی پس از این جنگ شدت یافت و مورد توجه دولتها و اندیشمندان قرار گرفت . بطور کلی مدیریت دولتی به مدیریتی اشاره دارد که برای اجرای خط مشی‌های عمومی توسط مدیران در بخش دولتی انجام می‌شود. رشته مدیریت دولتی نحوه عمل و رفتار مدیریت در بخش دولتی را تئوریزه می‌کند. آثاری نیز موجب پیدایش علم اداره شدند از جمله : 1- کتاب اصالت فایده ، آزادی و دولت نماینده جان استوارت میل 2- مقاله مطالعه اداره در فصلنامه سیاسی ودرو ویلسون 3- کتاب اقتصاد و جامعه ماکس وبر 4- مدیریت علمی فردریک تیلور 5- اصول اداره هنری فایول مقدمـــــه

6. تئوری مدیریت دیوان سالاری ( بوروکراسی ) را ارائه کرد و اعتقاد به :1- سلسله مراتب اختیارات2- توجه دقیق به خطوط ارتباطی و قوانین و مقررات 3- ارزیابی عملکرد بر مبنای ارزش فردی4- بهبود عملکرد سازمان5- پیش بینی فعالیتها و بازدهی بالا مـاکس وبــر(1920-1864)

7. فـردریک وینزلـو تیلور (1915-1856)

8. هنـری فایـول (1925-1841) 5 عنصر : برنامه ریزی ، سازماندهی ، فرماندهی ، هماهنگی و کنترل • و 14 اصل : • تقسیم کار(Division of Work) • اختیارAuthority)) • انضباطDiscipline)) • وحدت فرماندهی (Unity of Command) • وحدت هدف ( Unity of Direction) • اولویت منافع عمومی (Subordination of Individual Interest to the General Interest) • جبران خدمات کارکنان ( Remuneration of Personnel) • تمرکز (Centralization) • سلسله مراتب ( Scalar Chain or Hierarch) • نظم ( Order) • عدالت ( Equity) • ثبات و امنیت شغلی (Stability of Tenure of Personnel) • ابتکارعمل (Initiative) • احساس وحدت و یگانگی Esprit de Corps Morale) )

9. مدیریت دولتی چیست ؟ ویلسون : مدیریت دولتی را اجرای نظام مند و کارآمد قانون عمومی می دانست . نشان دادن اراده حکومت ( سیاست ) گـودنو( دو کار ویژه برای دولت ) اجرای آن اراده ( اداره ) وایت : مدیریت دولتی را مدیریت انسانها و منابع به منظور تحقق اهداف حکومت تعریف کرد . دیماک: مدیریت دولتی را مطالعه قدرتها و مسائل ، سازمان و کارکنان و شیوه مدیریت اجرای قوانین و خط مشیهای مقامات دولت میداند . بای : مدیریت دولتی خط مشی گذاری است که تابع خط مشی گذاران دیگر است و یک فرآیند سیاسی است که از آن طریق مردم حاکمیت خود را محقق می سازند . جانسون : مدیریت دولتی را میتوان چرخه روابط متمرکز بر اجرای خط مشی عمومی قلمداد کرد . تعریف کلی از دید نگارنده کتاب : مدیریت دولتی یعنی مدیریت مسائل عمومی برای تحقق منافع عمومی .

10. قلمرو اداره امور عمومی ( مدیریت دولتی ) ویژگیهای مرز مدیریت دولتی : 1- شاخه اجرائی دولت 2- فرموله ، اجراء و ارزیابی کردن خط مشیهای عمومی 3- حلقه ارتباطی بین شهروندان و دولت 4- رابط سیاست و اداره 5- دوگانگی عمومی – خصوصی 6- ارتقای منفعت عامه و تولید کالاها و خدمات عمومی 7- حوزه ای که ریشه در قانون و عملیات آن دارد 8- درگیر در مسائلی که به رفتار انسانها متمرکز است

11. قلمرو اداره امور عمومی ( مدیریت دولتی ) نظریه موشــــر: مدیریت دولتی شاید بهتر باشد تعریف نشود ، بیش از آنکه یک رشته باشد یک حوزه مورد بررسی است ، بجای آنکه نوعی علم جداگانه باشد نوعی کانون تمــرکــز است ، ضرورتاً میان رشته ای است و مرزها ی همپوش و مبهم باید نوعی پتانسیل تصور شوند حتی اگر برای اذهان نظام مند ناراحت کننده باشد . به نظر وی : به هم ریختگی هسته مدیریت دولتی نقطه قوت و شگفتی ساز آن است . والــدو : بحران هویت در مدیریت دولتی هم اکنون بسیار شدیدتر شده است زیرا فزونی تعداد مدلها ، رویکردها و نظریه ها برای دادن تعریفی از مدیریت دولتی مشهود است .

12. قلمرو مدیریت دولتی از دید نگارنده کتاب : قلمرو علمی ، دانشگاهی : یعنی گستره ای که مطالعه مدیریت دولتی ، تولید دانش و نظریه در آن صورت میگیرد و به نظر میرسد حوزه مدیریت دولتی بین چند رشته اصلی به نامهای علم سیاست ، علم مدیریت ، علم حقوق ، علم اخلاق و در کشور ما علم دین قرار گرفته است ولی در این میان علوم اجتماعی نقش کلیدی دارد . قلمــرو عملــی : اشاره به حوزه عملیاتی مدیریت دولتی در کشور دارد و در این قلمرو مدیریت دولتی در سراسر جامعه یا بعضاً در بخشهای خاص نقش ایفا می کند ، که محل اجرای آن سازمانهای تحت نظارت سه قوه و سازمانهای تحت نظارت مستقیم رهبری است .

13. اداره و مدیریت : در این بحث به تفاوتهای بین اداره و مدیریت می پردازد : اداره:از واژه لاتین (( administrate)) بمعنای خدمت کردن است و فعالیتهای مربوط به حفظ اسناد ، پردازش اطلاعات ، کار با کاغذ ، به کارگیری قواعد ، رویه ها و خط مشهایی که دیگران تعیین و تدوین کرده اند . • مدیریت : از واژه لاتین (( manus)) بمعنای کنترل با دست است و فرآیند ، فعالیت یا مطالعه انجام دادن آن دسته از وظایف سازمانی است که سازمان را در راستای تحقق اهداف از پیش تعیین شده جهت می دهند .مانند سیاستهاى كلى اصل 44 قانون اساسى که رهبر معظم انقلاب اسلامى چند سال قبلبه سران سه قوه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام،ابلاغ كردند و نظام اقتصادىایران را به سه بخش دولتى، تعاونى و خصوصى متكى مى‏سازد و حدود هر بخش را مشخصمى‏كند.

14. اداره امور عمومی : * فعالیتی است معطوف به خدمت به مردم و مدیران دولتی که خط مشیهای تدوین شده به وسیله دیگران را اجرا می کنند ، بنابراین اداره امور عمومی با رویه ها ، اجرای خط مشیها و مدیریت دفتر سرو کار دارد . * اداره امور در دل مدیریت قرار میگیرد اما مستلزم تحقق اهداف سازمانی با حداکثر کارآیی و مسئولیت در برابر نتایج است . * اداره امور عمومی بر فرایندها ، رویه ها ، آداب و رسوم اداری متمرکز است . * اداره امور در بخش دولتی توجه به فرآیند را می طلبد زیرا اداره مجری تصمیمهای سیاسی است و اجرای تصمیم فقط در قالب آیین نامه ها و بخشنامه ها میسر است . * فرآیندهای تدوین شده در اداره عمومی برای حفظ حقوق شهروندان طراحی شده نه برای آزار آنها .

15. اصول اداره عمومی : محورهای اصلی اداره امور عمومی: اداره امورعمومی ساختار نهادی اداره امورعمومی جایگاه منفعت عامه انگیزش کارکنان دولتی

16. لین : اصول بنیادی اداره امور عمومی را به شرح ذیل عنوان می کند : 1- وظایف نهادهای عمومی باید به دست سیاستمداران تعیین شود اما باید به دست مدیران اجراء شود . 2- اداره با اتکاء بر اسناد مکتوب انجام می شود و این امر سبب می شود که دفتر عنصر اصلی اداره امور تصور شود . 3- وظایف عمومی بر مبنایی مستمر و نیز حاکمیت قوانین و مقررات استوار است . 4- قواعد انجام کار فنی و قانونی است ، آموزش افراد ضروری است . 5- وظایف یا کارهای ویژه باید به حوزه های مجزا تقسیم و از حق فرمانروایی خاصی برخوردار شوند . 6- متصدیان امور عمومی و وظایف آنها بصورت سلسله مراتبی تنظیم شوند . 7- منافع سازمان از منابع اعضاء بمنزله افراد خصوصی کاملاً متمایزند . 8- متصدی امور عمومی نمی تواند پست سازمانی خود را با اهداف خصوصی ادغام کند . 9- کارکنان بخش عمومی برای انجام دادن تعهدات خود احساس تکلیف می کنند . 10 – یک منفعت غالب بنام منفعت عامه هست که محدودیتهایی را بر منافع شخصی در سیاست و اداره تحمیل می کند .

17. تعدیل اصول لین در عصر حاضر بشرح ذیل میباشد : 1- بین اداره و سیاست جدائی نیست . 2- تصمیم گیری ( خط مشی گذاری ) عقلائی در بخش عمومی میسر نیست فقط عقلانیت محدود میتواند محقق شود . ( سایمون ) 3- اجرای خط مشی از بالا به پائین صورت نمیگیرد ، اجرای موفقیت آمیز مستلزم اجرای پائین به بالاست ، واحدهای عملیاتی در اجرای سیاستها تعهد دارند . 4- اداره امور عمومی بدست گروههای خود راهبر به بهترین شکل مدیریت می شود ، افراد بیشتر محور تاکیدند تا ساختار رسمی . ( آرجریس ) 5- آنچه اهمیت دارد تحقق هدف است نه ابزار تحقق هدف . ( نوویک ) 6- هر چه ساختار اداری متمرکز تر باشد احتمال اجرا نشدن خط مشی به علت دشواریهای ذاتی بیشتر است . 7- نهادهای بخش عمومی وقتی نامتمرکز باشند بهتر عمل می کنند .( ویلیامز و اسمور ) 8- کارکنان بخش عمومی با مشوقهای خاص برانگیخته نمی شوند بلکه آنها نیز بمنظور حداکثرسازی منافع خود نظیر قدرت کار می کنند .

18. اصول نهضت دولتی اسلام ( اداره امور دینی مردم سالار اسلامی ) 1- اصل روز بازخواست اعمال مدیر ( اصل معاد ) 2- مدیریت در بخش دولتی عمومی محل خدمت است نه خلعت قدرت . 3- رضایت مخلوق به معنای رضایت خالق است . 4- مدیریت در بخش دولتی امانت مردم است و حفظ امانت ارزش اخلاقی مهمی در جامعه اسلامی محسوب می شود . 5- سیاست عین دیانت است و دیانت عین سیاست . 6- مدیران دولتی سازندگان اصلی خط مشیهای کشورند . 7- مدیریت دولتی مقید به اجرای سیاستهایی است که با روح ارزشهای دینی سازگاری داشته باشد .

19. مردم محوری در مدیریت دولتی : * مدیریت دولتی تلاشی انسانی پیچیده ای است که نقش کلیدی در تمدن بشری دارد . * رکن اساسی حکومت است . * مردم محوری تعیین کننده مرز بخشهای خصوصی و دولتی است . * عقل متعارف جامعه می پذیرد مردم محوری تجلی حاکمیت مردم در مدیریت دولتی می باشد . *** مردم محوری که مدیریت دولتی را از بخش خصوصی مستثنی می کند دارای عوامل زیر است : 1- قانون اساسی : قانون اساسی هر کشور تجلی حاکمیت خواست و اراده مردم ، و میثاق حکومت و ملت ، راهنمای سیاستهای کلی نظام سیاسی کشور است .

20. توجیه جایگاه مدیریت دولتی در قانون اساسی از جهات ذیل مهم است : 1- از حیث جایگاه کاری ( ظهور حکومت اداری ) 2- نشان دادن قلمرو کاری مدیریت دولتی ، اصل 44 ( قلمرو بخش دولتی ، خصوصی و تعاونی ) 3- ارزشهای حاکم بر بخش عمومی ( تعامل و تقابل با ارزشهای بخش خصوصی ) 3- کارایی ( دربخش دولتی بعضاً تابع اصول سیاسی ، نظیر نمایندگی یا محدودیتهای قانونی نظیر حق دادخواهی عادلانه قرار می گیرد بنابراین سود بمنزله هدف اصلی ، از طریق ارزش غایی کارایی محقق نمی شود .) 3- حاکمیت در بخش مدیریت دولتی هر کشور آنچه قانون اساسی حکم می کند باید متجلی شود . اما آنچه در بخش خصوصی حاکمیت دارد قانون اساسی نیست .

21. 2- منفعت عامه : نظریه موشـــر : مهمترین موضوع مدیریت دولتی معاصر این است که مدیران دولتی به دنبال نفع شهروندان باشند در غیر اینصورت هیچ تضمینی برای حاکمیت مردم سالار وجود ندارد . • مرز اصلی مدیریت در بخشهای خصوصی و دولتی منفعت عامه است . • عالیترین هدف غایی از منظر اخلاقی در سازمانهای دولتی است . سازمانهای بخش خصوصی از طریق دنبال کردن منافع اقتصادی خود در ارتقای منفعت عامه نقش ایفاء کنند . در بخش خصوصی با اخلاق علاوه بر کارآمدی و رقابت در بازار برای کسب سود باید خیر اقتصادی و اجتماعی مثبتی بعنوان منفعت عامه به جامعه برساند .

22. 3- نیروی بازار: * تفاوت عمده مدیریت دولتی با بخش خصوصی نقش بازار است . * سرنوشت سازمانهای دولتی بنابر خاستگاه شکل گیری ، ماهیت وظایف و روح حاکم بر فعالیتهای آنها در دستان بازار آزاد و رقابتی نیست . * قیمت کالاها و خدمات در بازار تعیین نمیشود بلکه قیمت از طریق ابزار بودجه ای تعیین می شود . * درآمدهای مدیریت دولتی از طریق فروش نفت ، اخذ مالیات و ارائه بعضی خدمات و مثل صدور گواهینامه ها یا بصورت یک انحصار قانونی عمل کند . * رقابت در سازمانهای خصوصی ضروری و نقش حیاتی ایفا می کند و غفلت از منجر به از دست دادن مشتریان گردد . * اما در مدیر دولتی نقش نداشتن بازار پیامدهای شگرفی برای این بخش دارد . * دولت قادر است کالاها و خدماتی را عرضه کند که به علت سودآور نبودن بخش خصوصی به تولید آنها مبادرت نمی ورزد .( دفاع ملی ، رفاه اجتماعی ، محیط زیست ، آموزش همگانی و ... )

23. 4- حکمرانی ( حق صدور دستور ) • مردم با انتخاب یک دولت حق دستور دادن را به دولت و رهبری واگذار می کنند . • دولت از جانب مردم حق صدور فرمان دارد . • در چنین کشورهایی دولت امین مردم است . پس : • دولت فرامین مردم را در قالب سیاستهایی به مدیریت دولتی ابلاغ و انتظار اجرای دستورات مردم را دارد . تفاوت : • مدیران دولتی بمنزله نمایندگان مردم در مقامی قرار دارند که با جایگاه کارکنان بخش خصوصی متفاوت است . • اعمال مدیران دولتی تجلی اراده حاکم است . • اعمال مدیران دولتی بر اساس قانون اجباری و مبتنی بر زور است . • اما اعمال بخش خصوصی توسط خط مشی هایشان مبتنی بر اجبار قانونی نیست .

24. نقش مهم مدیریت دولتی در چرخه خط مشی عمومی • مدیران دولتی در حوزه های گوناگون کشاورزی ، محیط زیست ، صنایع ، آموزش و پرورش و آموزش عالی به وزراء مشاوره می دهند . • فرامین و مصوبات مجلس را به دلیل کلی بودن تفسیر می کنند .( جذب نخبگان ) • مدیران دولتی می کوشند تا وزراء ، نمایندگان مجلس ، گروههای ذی نفع و در گستره وسیع تر مردم را توجیه کنند که فعالیتها و خط مشی ها ( پیشنهادها ) آنها مطلوب است . این امر با تبلیغات بخش خصوصی متفاوت است ، آنان برای جلب مشتریان و بر اصل انگیزه سود استوار است نه نمایندگی از گروهها و احزاب سیاسی . • ارزیابی عملیات مؤسسه های دولتی از ارزیابی مؤسسه های بخش خصوصی دشوارتر است .

25. با سپاس از حسن توجه شما