Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl

1. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2. WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE Temat: Integracja europejska – geneza i rozwój

3. Spis treści • Pojęcie Europy i integracji • Europejskie tendencje • Koncepcje integracji po II wojnie światowej • Przyczyny integracji europejskiej • Etapy integracji gospodarczej i walutowej UE • Kalendarium integracji europejskiej • Etapy tworzenia Unii Europejskiej • Ojcowie Unii Europejskiej • Symbole Unii Europejskiej

4. Pojęcie Europy i integracji Nazwa Europa pojawiła się po raz pierwszy w VIII wieku p.n.e. w jednym z tekstów greckiego poety Hezjoda. Grecki historiograf Herodot 2500 lat temu pisał: „ Jeśli chodzi o Europę, nie wydaje się, by było wiadomo, skąd wzięła swą nazwę ani kto ją nadał”. Często wiąże się ją z semickim słowem „ereb” oznaczającym ciemność i mrok. Europa dla Greków oznaczała krainę ciemności, gdyż tam zachodziło słońce. W mitologii greckiej znana była księżniczka Europa, córka króla Fenicji Agenora. Integracja jest to proces tworzenia się pewnej całości z jakichś części. Może ona obejmować różne dziedziny życia społecznego, np. gospodarkę, politykę. Każdy proces integracji musi się opierać na określonych podstawach formalno – prawnych oraz instytucjonalnych. Mapa hipsometryczna głównej części Europy

5. Europejskie tendencje • Tendencje zjednoczeniowe Europy sięgają korzeni wielu narodów: • w okresie od I wieku p.n.e. do V wieku n.e. większa część Europy Zachodniej znajdowała się w zasięgu wpływów Imperium Rzymskiego. Ta ekspansja spowodowała wytworzenie się wspólnoty kulturowej i gospodarczej, • Karol Wielki (742 – 814), król Franków z dynastii Karolingów , koronowany w 800 roku na cesarza, toczył wiele wojen i narzucał podbitym państwom wiarę chrześcijańską, • Otton III (980 – 1002) pragnął utworzyć jedno europejskie państwo składające się z 4 równorzędnych części: Galii, Słowiańszczyzny, Germanii i Italii, • Pierre Dubois (ok. 1250 – 1321) proponował utworzenie federacji europejskich państw chrześcijańskich, • Jerzy z Podiebradów (1420 – 1471), król czeski, proponował utworzenie Ligi Pokoju – zgromadzenia przedstawicieli książąt chrześcijańskich dla utrzymania pokoju. Otton III

6. Europejskie tendencje • Henryk IV (1553 – 1610), król Francji, stworzył plan całkowitej rekonstrukcji Europy, w wyniku czego miało powstać 15 państw. Warunkiem pokoju miała być tolerancja religijna wobec protestantyzmu (pominął jednak prawosławie, czyli Wschód). • Organem naczelnym miała być Rada Generalna złożona z delegatów państw członkowskich, • William Penn (1644 -1718) zaproponował utworzenie instytucji zbliżonej do Parlamentu Europejskiego, Napoleon Bonaparte • Napoleon Bonaparte (1769 – 1821), cesarz Francuzów, chciał zintegrować Europę siłą, a podbitym państwom narzucić francuskie prawodawstwo i rozwiązania ustrojowe, m.in. Słynny Kodeks Napoleona,

7. Europejskie tendencje • Friedrich Naumann (1860 – 1919) , niemiecki duchowny i polityk, zajmował się projektami integracji Europy Środkowej. W 1915 roku wydał publikację Mitteleuropa, w której proponował federację krajów tej części Europy (bardziej gospodarczą niż polityczną) pod przewodnictwem Niemiec, • Richard Coudenhove – Kalergi (1894 – 1972), hrabia i polityk austriacki, był organizatorem tzw. ruchu paneuropejskiego, który miał na celu integrację Europy Zachodniej. W 1923 roku założył Unię Paneuropejską, a w 1948 roku Ruch Europejski. Friedrich Naumann

8. Koncepcje integracji europejskiej K. PANEUROPEJSKA K. FEDERALISTYCZNA K. KONFEDERALISTYCZNA K. KONSTYTUCJONALISTYCZNA K. UNIONISTYCZNA K. FUNKCJONALISTYCZNA K. NEOFUNKCJONALISTYCZNA

9. Koncepcje integracji europejskiej • Najważniejsze koncepcje współpracy europejskiej: • Koncepcja federacyjna zakłada budowę tworu państwowego do Stanów Zjednoczonych Ameryki („Stany Zjednoczone Europy”), zastąpienie narodowych struktur ponadnarodowymi organami federacyjnymi. Zwolennikami tej koncepcji byli m.in. W. Churchill, W. Hallstein, P.H. Spaak oraz K. Adenauer, Walter Hallstein Sir Winston Leonard Spencer Churchill

10. Koncepcje integracji europejskiej • Koncepcja konfederacyjna zakłada budowę tzw. Europy Ojczyzn, a więc współpracę rządów bez tworzenia ponadpaństwowych organów wspólnotowych. Zwolennikami tej koncepcji byli Ch. De Gaulle oraz Pius XII, Charles de Gaulle Pius XII

11. Koncepcje integracji europejskiej • Koncepcja unionistyczna postuluje ograniczenie integracji europejskiej do współdziałania między rządami suwerennych państw. Jej zwolennikami byli E. Bevin, (były brytyjski minister spraw zagranicznych) oraz C. Attllee (były brytyjski premier). Popiersie Bevina w londyńskiej dzielnicy Southwark Ernest Bevin

12. Przyczyny integracji europejskiej • W Europie po II wojnie światowej idee integracyjne znacznie się ożywiły. Do przyczyn zintensyfikowania wysiłków zjednoczeniowych zaliczały się takie czynniki, jak: • nawiązywanie współpracy między państwami europejskimi, co było warunkiem udzielenia pomocy finansowej przez Stany Zjednoczone w ramach planu Marshalla, • obawa przed wybuchem w przyszłości wojny między państwami Europy (uznano, że jedynie integracja gospodarczo – polityczna może zapobiec zbrojnym konfliktom), • chęć szybszego zwalczania głodu oraz restrukturyzacji gospodarek zrujnowanych przez wojnę, co było możliwe dzięki działaniom integracyjnym, • dążenie państw europejskich do odzyskania dawnej pozycji na świecie, którą utraciły w wyniku II wojny światowej. Plakat promocyjny Planu Marshalla

13. Etapy integracji gospodarczej i walutowej UE IV ETAP 1992 I ETAP 1958 → II ETAP 1968 → III ETAP 1986 → Strefa wolnego handlu Unia Celna Wspólny Rynek Unia gospodarcza i walutowa Wspólna waluta Swobodny przepływ ludzi, towarów, usług i kapitału Jednolita polityka pieniężna Swobodny przepływ ludzi, towarów, usług i kapitału Wspólna taryfa celna Wspólna taryfa celna Wspólna taryfa celna Brak ceł wewnętrznych Brak ceł wewnętrznych Brak ceł wewnętrznych Brak ceł wewnętrznych

14. Kalendarium integracji europejskiej 9 maja 1950 roku – francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman ogłosił plan współpracy francusko – niemieckiej w dwóch najważniejszych w tamtym czasie sektorach gospodarczych: węgla i stali. Ten plan stał się podstawą powstania Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. 18 kwietnia 1951 roku – w Paryżu został podpisany traktat powołujący do życia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. Podpisało go 6 państw: Niemcy, Francja, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg. Traktat paryski został zawarty na 50 lat i wszedł w życie 23 lipca 1952 r., Flaga Europeiskej Wspólnoty Węgla i Stali

15. Kalendarium integracji europejskiej 25 marca 1957 roku – nastąpiło pogłębienie europejskiej współpracy gospodarczej. Na mocy podpisanych traktatów tego dnia zostały powołane do życia Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) i Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom), 1 stycznia 1958 roku – Traktaty rzymskie weszły w życie, 8 kwietnia 1965 roku – został podpisany Traktat o fuzjiorganów wykonawczych Wspólnot Europejskich (EWWiS, EWG i Euratomu). Układ ten wszedł w życie 1 lipca 1967 roku. 1 lipca 1968 roku – 6 państw członkowskich Wspólnot Europejskich utworzyło unię celną ze wspólną taryfą wobec państw trzecich, Podpisanie traktatów rzymskich

16. Kalendarium integracji europejskiej 1 stycznia 1973 roku – nastąpiło rozszerzenie Wspólnot Europejskich. Ich członkami stały się: Dania, Irlandia oraz Wielka Brytania. W gronie państw kandydujących była też Norwegia, jednak obywatele tego kraju w referendum przeprowadzonym w 1972 roku opowiedzieli się przeciw członkowstwu, 13 marca 1979 roku – wszedł w życie Europejski System Walutowy, 7 – 10 czerwca 1979 roku odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego, George Marshall Amerykański sekretarz stanu W latach 1947 - 1949

17. Kalendarium integracji europejskiej 1 stycznia 1981 roku – do Wspólnot Europejskich przystąpiła Grecja, 1 lutego 1985 roku – Grenlandia wystąpiła ze Wspólnot Europejskich, 14 czerwca 1985 roku – Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg i RFN podpisały w Schengen układ, na którego mocy stopniowo miała być znoszona kontrola granic w ruchu osobowym między tymi krajami, 1 stycznia 1986 roku – do Wspólnot Europejskich wstępują Hiszpania i Portugalia, Luty 1986 roku – 17 lutego w Luksemburgu i 28 lutego w Hadze został podpisany Jednolity Akt Europejski, który wniósł wiele zmian instytucjonalnych oraz poszerzył politykę Wspólnot Europejskich, Pomnik upamiętniający układ z Schengen

18. Kalendarium integracji europejskiej 1 lipca 1987 roku – Jednolity Akt Europejski wszedł w życie, 3 października 1990 roku – nastąpiło zjednoczenie Niemiec, co spowodowało włączenie obszaru byłej Niemieckiej Republiki Demokratycznej do Wspólnot Europejskich, 7 lutego 1992 roku – w Maastricht w Holandii został podpisany Traktat o Unii Europejskiej, który powołał do życia Unię Europejską, opartą na 3 głównych filarach: gospodarczym, spraw zagranicznych i bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, 1 listopada 1993 roku – traktat z Maastricht wszedł w życie, 1 stycznia 1995 roku – do Wspólnot Europejskich przystąpiły: Austria, Finlandia i Szwecja. Norwegowie po raz drugi odrzucili w referendum członkowstwo,

19. Kalendarium integracji europejskiej 26 marca 1995 roku – weszło w życie porozumienie wykonawcze z Schengen, do którego przystąpiły wszystkie państwa członkowskie Unii z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Irlandii, 2 października 1997 roku – w Amsterdamie został podpisany traktat reformujący Unię Europejską (tzw. traktat amsterdamski), 1 czerwca 1998 roku – został utworzony Europejski Bank Centralny z siedzibą we Frankfurcie nad Menem, 1 maja 1999 roku – Trakt amsterdamski wszedł w życie, 26 lutego 2001 roku – podpisano Traktat nicejski nowelizujący Traktat o Unii Europejskiej oraz traktaty ustanawiające Wspólnotę Europejską. Zadaniem tego dokumentu było przygotowanie UE do poszerzenia o 10 nowych państw, Valéry Giscard d'Estaing

20. Kalendarium integracji europejskiej 28 lutego 2002 roku – wyłączną walutą obowiązującą w 12 państwach członkowskich stało się euro. Pracę rozpoczął Konwent Europejski, którego zadaniem jest przygotowanie Konstytucji UE. Na jego czele stał Valery Giscard d’Estaing, 12 – 13 grudnia 2002 roku – zakończono negocjacje akcesyjne z 10 państwami kandydującymi: Cyprem, Czechami, Estonią, Węgrami, Litwą, Łotwą, Maltą, Polską, Słowacją i Słowenią, 16 kwietnia 2003 roku – w Atenach podpisano traktat akcesyjny pomiędzy UE i 10 nowymi państwami członkowskimi,

21. Kalendarium integracji europejskiej 1 maja 2004 roku – do Unii Europejskiej przystąpiło 10 nowych państw w tym Polska, 18 czerwca 2004 roku – Rada Europejska zatwierdziła Traktat konstytucyjny, został on jednak odrzucony w referendach przez Francuzów i Holendrów, 1 stycznia 2007 roku – do Unii Europejskiej przystąpiły Bułgaria i Rumunia, 13 grudnia 2007 roku – podpisano traktat lizboński, który utrzymywał najważniejsze postanowienia Traktatu konstytucyjnego. Raport Przyszłość Traktatu Konstytucyjnego Unii Europejskiej – strategia dla Polski Warszawa, 24 maja 2006 r.

22. Etapy tworzenia Unii Europejskiej Europejska Wspólnota Węgla i Stali 1951 Europejska Wspólnota Gospodarcza 1957 Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euroatom) 1957 Wspólnoty Europejskie Traktat o Unii Europejskiej z MAASTRICHT 7.02.1992 U N I A E U R O P E J S K A 1.11.1993 I FILAR UNII Unia gospodarczo - walutowa II FILAR UNII Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa III FILAR UNII Współpraca w dziedzinie sprawiedliwości i spraw wewnętrznych

23. Ojcowie Unii Europejskiej Robert Schuman (1886 – 1963), francuski premier i minister spraw zagranicznych, pomysłodawca pojednania niemiecko – francuskiego przez połączenie tych państw silnymi więzami gospodarczymi, społecznymi i politycznymi. Plan Schumana i Monneta był pierwszym, całościowo zrealizowanym projektem zjednoczenia Europy. Jean Monnet (1888 – 1979), francuski dyplomata współtwórca planu Schumana. W 1976 roku za swoje zasługi dla budowania jedności europejskiej otrzymał tytuł Obywatela Europy. Robert Schuman

24. Ojcowie Unii Europejskiej Konrad Adenauer (1876 – 1967), pierwszy kanclerz demokratycznych Niemiec. Był zwolennikiem zjednoczenia Europy na podstawie jej chrześcijańskich korzeni tkwiących w kulturze, tradycji i cywilizacji kontynentu. Uważał, że warunkiem wstępnym do budowy zjednoczonej Europy jest pojednanie i sojusz niemiecko – francuski. Alcide De Gaspari (1881 – 1954), włoski premier i polityk, obok Adenauera i Schumana zaliczany do „wielkiej trójki” europejskich polityków chadeckich. Współtwórca projektów budowy jedności Europy. Uważał, że europejska współpraca gospodarcza powinna się opierać na zacieśnianiu współpracy obronnej. Konrad Adenauer

25. Ojcowie Unii Europejskiej Paul Henri Spaak (1899 – 1972), belgijski polityk, socjalista. Był współtwórcą Beneluksu (unii gospodarczej Belgii, Holandii i Luksemburga), NATO i Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Jeden z twórców raportu, który zawierał plan powołania EWG i Euratomu (tzw. raport Spaaka). Paul-Henri Spaak

26. Symbole Unii Europejskiej • Flaga • Na fladze Unii Europejskiej widniej 12 gwiazd na lazurowym tle (są rozmieszczone w taki sposób, jak pełne godziny na tarczy zegara). Liczba gwiazd jest niezmienna. Pomysłodawcami projektu byli: • hiszpański dyplomata Salvador de Madariaga y Rojo, • francuski plastyk Arsene Heitz. Hymn Unii Europejskiej W 1972 roku Rada Europy przyjęła za swój hymn „Odę do radości” – fragment IX symfonii Ludwiga van Beethovena w aranżacji Herberta von Karajana. Od 1986 roku utwór ten jest hymnem Unii Europejskiej. Autorem tekstu jest Fryderyk Schiller.