Podejmowanie decyzji

Podejmowanie decyzji Michał Białek

Klasyczna teoria decyzji • Opisuje zachowanie idealnie racjonalnego decydenta, w sytuacji wyboru jednej z kilku dostępnych opcji

Klasyczna teoria decyzji • Co wolimy: jeden z 1000 klientów może dostać całkowitą anulację opłaty za mieszkanie (400tys) • Co dziesiąty klient dostaje umorzenie czynszu przez pierwszy rok (350zł)

Klasyczna teoria decyzji • Ocena decyzji to iloraz oczekiwanej korzyści z jej prawdopodobieństwem • 0,001*400.000 = 400 • 0,1*12*350=420

Oczekiwana subiektywna użyteczność • – subiektywna ocena prawdopodobieństwa wystąpienia pewnego zdarzenia i subiektywnej oceny jego znaczenia • Sp (subiektywne prawdopodobieństwo) • Su (subiektywna użyteczność)

Oczekiwana subiektywna użyteczność • Sp1*Su1*0,001= ??? • Sp2*Su2*0,1=??? • SP1, Su1 = otrzymanie domu • Sp2, Su2 = anulowanie czynszu

Model kompensacyjny • Polega na szacowanie hipotetycznych zysków i strat • Potem oceniane jest globalna suma ocen

Strategie podejmowania decyzji • Zadowolenia • Wybór pierwszej opcji z zespołu w kolejności losowej i wybór tej, która spełnia kryteria

Strategie podejmowania decyzji Eliminacja według aspektów Ustalamy listę kryteriów, i eliminujemy systematycznie dostępne opcje wg tego kryterium

Strategie podejmowania decyzji • Mają spełniać dwa kryteria • Szybkie – nie maja wymagać wiele czasu • Oszczędne – złożoność i poziom trudności operacji umysłowych musi być jak najmniejszy

Teoria perspektywy • Efekt obramowania – subiektywne osadzenie problemu w szerszej perspektywie

Co wolisz • Świńska grypa, dwie opcje szczepionki: • A – pewność, ze przeżyje 30% osób • B – 30% szans, że przeżyją wszyscy, ale 70%, że nie przeżyje nikt

Co wolisz? • Świńska grypa, dwie opcje szczepionki: • A – pewność, ze zginie 70% osób • B – 30% szans, że nikt nie umrze, ale 70%, że umrą wszyscy?

Asymetria pozytywno-negatywna

Asymetria pozytywno-negatywna • Kahneman i Tversky • Przyrost uczuć negatywnych (straty) jest bardziej dynamiczny niż pozytywnych (zysku) • Staramy się unikać starty niż maksymalizować zysk

Etapy procesu decyzyjnego • Faza przeddecyzyjna • Definiowanie problemu • Zbieranie informacji

Etapy procesu decyzyjnego • Kto gromadzi najwięcej informacji: • Laik • Średnio kompetentna osoba • Ekspert?

Etapy procesu decyzyjnego • Trzeba też zastanowić się i bardzo dokładnie odpowiedzieć sobie jaka jest istota problemu, ponieważ źle zdefiniowany, niestarannie rozpoznany problem prowokuje do wyznaczania sobie nietrafnych celów i podejmowania błędnych działań.

Źle zdefiniowany problem • Na przykład często spotyka się tak błędnie sformułowane problemy: „Nasz problem to brak świetlicy we wsi”, „Problemem jest to, że dziewczyny kończą szkoły i uciekają do miasta, bo tam jest praca, a chłopcy zostają na gospodarce i rozpijają się w samotności”, „Problemem jest obecny wójt. Jak go nie będzie, wszystko się zmieni na lepsze”.

Źle zdefiniowany problem • Błędnie zdefiniowane problemy trzeba przeformułować, bo będą nas prowadziły do nietrafnych albo nawet absurdalnych rozwiązań. Sugerują bowiem od razu gotowe rozwiązania: że trzeba zbudować świetlicę, zabronić dziewczętom kształcenia i usunąć wójta, a wszystko będzie dobrze.

Źle zdefiniowany problem • Definiując problem powinniśmy się zastanowić co jest źle, a nie jak temu zaradzić. Poprawna identyfikacja problemu to nie „Brak świetlicy”, ale np. „Młodzież nie ma miejsca, gdzie mogłaby się spotykać”, albo: „Brakuje sali na zebrania sołeckie”, bądź: „Nie ma gdzie urządzać prób zespołu folklorystycznego”. Trafne rozwiązanie mogłoby być przecież inne np. może młodzież zamiast świetlicy wolałaby wstęp do pracowni komputerowej w szkole, a na zebrania warto dostosować salę OSP itp.

Źle zdefiniowany problem • Zamiast twierdzenia, że „Problemem jest obecny wójt”, trzeba się zastanowić co on konkretnie robi źle, na co się nie zgadza, czego nie robi, bo być może dałoby się na niego wpłynąć, przedstawiając mu konkretne postulaty i wywierając społeczny nacisk

Etapy procesu decyzyjnego • Uruchomienie procesu decyzyjnego – wyróżnienie jednej z opcji i selektywne dobieranie argumentów, aby potwierdzały ten wybór

Etapy procesu decyzyjnego • Ocena ważności – selekcja zebranych informacji na diagnostyczne i mniej • Decyzja na ten temat wynika z • Procesów poznawczych • Doświadczenia • Kontekst

Etapy procesu decyzyjnego • Faza postdecyzyjna – likwidacja wątpliwości. Dysonans poznawczy

Żal postdecyzyjny • Tym większy, im więcej: • Waga decyzji • Trudność w jej podjęciu • Waga decyzji • Czas poświęcony • Trudność w przeciwdziałaniu negatywnym skutkom

Dziękuje za uwagę

Podejmowanie decyzji