1 / 37

Para Talebi Teorileri

Para Talebi Teorileri. GRUP : Klasik ve Paracı Yaklaşımlar Miktar Teorisi (Fisher / Cambridge) Fisher Yaklaşımı Cambridge Yaklaşımı (A.C. Pigou) Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) GRUP : Keynesyen ve Neo-Keynesyen Yaklaşımlar Likidite Tercihi Teorisi (J.M. Keynes)

deiondre
Download Presentation

Para Talebi Teorileri

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Para Talebi Teorileri • GRUP : Klasik ve Paracı Yaklaşımlar • Miktar Teorisi (Fisher / Cambridge) • Fisher Yaklaşımı • Cambridge Yaklaşımı (A.C. Pigou) • Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) • GRUP : Keynesyen ve Neo-Keynesyen Yaklaşımlar • Likidite Tercihi Teorisi (J.M. Keynes) • Portföy Dengesi Yaklaşımı (J. Tobin) • Servet Uyumlaması Yaklaşımı (Brunner, Meltzer) Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  2. Varsayımlar Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  3. Para Talebi Teorisi • Para, fonksiyonları nedeniyle ekonomik birimler tarafından farklı güdülerle talep edilen bir varlıktır. • Para Talebi Teorisi • Mikro düzeyde kişilerin • Makro düzeyde ekonominin • Niçin ve Ne miktarda para tutmak istediklerini araştırır. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  4. Para Talebi Teorisi • Tutulan para miktarındaki değişmelerin ekonomideki yansımalarını inceler. • Tutulan para nominal ve reel olabilir. Para talebi teorisi Reel para miktarı ile ilgilenir. • Reel para miktarı, paranın satınalma gücü olarak ifadesidir. (M / P) şeklinde ifade edilir. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  5. Para Talebi Teorisi • Paranın niçin ve ne miktar talep edildiğini sorgulayan değişik teoriler vardır: • Fiyat ve faizlerde değişiklik beklentileri, • Ekonomik gelişmelerdeki belirsizlik, • Kanuni sınırlamalar, • Likiditenin sağladığı kolaylıklar v.b. görüşler bu yaklaşımların çıkış noktası olmuştur. • Ortak görüş sağlanmış yaklaşım yoktur. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  6. Para Talebi Teorisi • Literatürdeki yaklaşımlar para talebini, paranın fonksiyonlarıyla ilişkili olarak ele almaktadır. Paranın üç temel fonksiyonu: • Hesap birimi (paranın varlığını ifade eder) • Mübadele aracı (mübadelede kolaylık sağlar) • Servet saklama aracı Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  7. Para Talebi Teorisi Alım-Satım İlişkisi (Mübadele İlişkisi) • Trampa ekonomisinde aynı anda • Paralı ekonomide değişik zamanlarda para tutmanın alternatif maliyeti nedeniyle, para gelir getirecek şekilde yatırılır. • Geleneksel yaklaşımlar Mübadele amacı • Diğer yaklaşımlar + Değer saklama amacı Örnek: Keynes – Likidite Tercihi Teorisi (spekülatif amaçlı para talebini dikkate alınır). Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  8. Para Talebi Teorisi • Geleneksel Para Talebi Teorileri’nde; Para tutma sebebi sadece mübadele fonksiyonu Mübadele Denklemiile Cambridge Denklemi • Mübadele için talep edilen para miktarı; • Gelir düzeyine önemli • Alışkanlıkları • Kurumsal yapılanmalara istikrarlı • Teknolojik gelişmelere bağlıdır. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  9. Para Talebi Teorisi • Servet saklama amacı dikkate alındığında paranın istikrarı tartışılır. Friedman Yeni Miktar Teorisi Alım işlemleri ertelenip, paranın servet saklama aracı olarak kullanılması para talebinde istikrarsızlık yaratmaz. KARŞIT OLARAK Keynes Likidite Tercihi Teorisi Elde tutulan para miktarı değişken bir büyüklük haline gelir. Elde tutulan para gelirin eksik harcandığını gösterir. Üretilen malların tümü satılmayacak, stoklar oluşacak, ekonomide mal ve gelir üretimi düşecektir. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  10. Para Talebi Teorisi Para talebindeki değişiklikler, ciddi istikrarsızlık kaynağıdır. Para talebi değişimi, ekonomideki harcama düzeyini değiştirdiğinden, enflasyon ve işsizlik gibi ciddi sorunlara yol açmaktadır. Para talebi teorisi bu yüzden önemlidir. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  11. Geleneksel Para Talebi Teorisi Miktar teorisi, 1929 Bunalımı’na kadar parasal analizlere temel oluşturmuştur. İki farklı gelenek vardır. Birincisi : Cantillon ve Hume tarafından benimsenen Dolaysız Mekanizma’dır. Ekonomideki para miktarı ile fiyatlar genel düzeyi arasında doğrudan bir ilişki vardır. Ms P  İkincisi : Thornton ve Ricardo tarafından benimsenen Dolaylı Mekanizma’dır. Faiz mekanizmasını içerir. Ms i  Harcamalar (Talep)  P  Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  12. Geleneksel Para Talebi Teorisi Her iki analiz de aynı sonuçları üretirler. • Para miktarındaki değişmeler, toplam harcamalarda eş oranlı değişmelere yol açar. Ms Toplam Harcamalar (Talep)  • Toplam harcamalardaki değişmeler, fiyatlarda eş oranlı değişmelere yol açar. Toplam Harcamalar (Talep)  P  Doğrudan (Dolaysız) Mekanizma daha yaygındır. İki eski yorumu vardır. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  13. Para Talebi Teorileri • GRUP : Klasik ve Paracı Yaklaşımlar • Miktar Teorisi (Fisher / Cambridge) • Fisher Yaklaşımı • Cambridge Yaklaşımı (A.C. Pigou) Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  14. Para Talebi Teorileri • GRUP : Klasik ve Paracı Yaklaşımlar • Miktar Teorisi (Fisher / Cambridge) • Fisher Yaklaşımı • Cambridge Yaklaşımı (A.C. Pigou) • Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  15. Miktar Teorisi (Fisher Yaklaşımı) Para tutumunu, sadece mübadele gereksinimi ile açıklayan Fisher’in çıkış noktası, MV  PT şeklindeki mübadele özdeşliğidir. M – Ekonomideki para miktarı V – Paranın dolanım hızı (paranın el değiştirme sayısı) P – Fiyatlar genel düzeyi T – Dönem içinde ticarete konu olmuş malların miktarı Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  16. Miktar Teorisi (Fisher Yaklaşımı) Bu özdeşlikte V ile T sabit kabul edildiğinde mübadele özdeşliği teorik içerik kazanır ve eşitlik ortaya çıkar. MV = PT Paranın Dolanım Hızının Sabit Olması ( V ) • Kurumsal nedenler : (Çek vb. ödeme araçlarının ve elektronik bankacılığın yaygınlaşması ile para talebi düşer, aynı para miktarı ile daha çok işlem yapılır). • Ödeme alışkanlıkları : Ödemelerin sıklığı para talebini etkiler.Ödeme sıklığı arttıkça, para talebi azalır. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  17. Miktar Teorisi (Fisher Yaklaşımı) Aylık Kazanç = 1.000.000 TL (Ayda bir ödeme) Kişi gelirini bir aylık harcamalarını yapacak şekilde yayar. Varsayım : - Tasarruf yok, – Her gün eşit harcama Ortalama Para Talebi = 500.000 TL olacaktır. [(t1+ t30) / 2] Yıllık gelirinin 1/24’ünü para olarak tutar. Aylık Kazanç = 1.000.000 TL (Onbeş günde bir ödeme) Ortalama Para Talebi = 250.000 TL olacaktır. [(t1+ t14+ t15+ t30 / 4] Yıllık gelirinin 1/48’ini para olarak tutar. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  18. Miktar Teorisi (Fisher Yaklaşımı) İşlem Hacminin Sabit Olması ( T ) Tam istihdam varsayımı altında, özellikle kısa dönemde, ekonomide ticaret konusu mal ve hizmetlerin reel miktarı (T) ; • Çalışma arzusu, • Cari teknolojik düzey, • Ülkenin kaynak donanımı, tarafından belirlendiği için T sabittir. Fisher’e göre sosyal, psikolojik, kültürel ve kurumsal yapılardan dolayı V’nin değeri sabittir. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  19. Miktar Teorisi (Fisher Yaklaşımı) Denge halindeki bir ekonomide para arzı (Ms) para talebine (Md) eşit olduğundan; M = Ms = Md : MV = PT Böylece elde tutulan para miktarı : 1 1 Md = PT ; = k ; M = kPT (Nominal Para Talebi) V V Kişiler, mübadele güdüsü ile toplam harcamalarının (T) bir bölümünü (k) oranında reel para olarak tutarlar. M = kT (Reel Para Talebi) P Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  20. Miktar Teorisi (Fisher Yaklaşımı) Daha sonraları, ekonomideki işlem miktarının hesaplanmasına ilişkin sorunlar göz önüne alınarak, işlem hacmi (T) yerine, reel milli gelirden (y) hareket edilmiştir. MV = PT (Miktar Teorisinin Mübadele Denklemi) MV = Py (Miktar Teorisinin Gelir Denklemi) MV = PT  V = PT / M (V : paranın işlem dolanım hızı) MV = Y  V = Y / M (V : paranın gelir dolanım hızı) PT Py Y V= = = M M M Belirli bir gelir elde edilirken, paranın kaç kez el değiştirdiğini gösterir. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  21. Miktar Teorisi (Fisher Yaklaşımı) Modeli çalışabilir hale getiren varsayımlar; • Akılcı bireylerin hedefi fayda maksimizasyonudur. • Gelir ve Harcamalar arasında eş-anlılık vardır. • Fiyatlar esnektir. • Paranın gelir dolanım hızı sabittir. (V=Y/M  Vy) • Para talebinin gelir esnekliği 1’dir. Y %1  Md %1 • Para talebinin faiz esnekliği sıfırdır. • Para sadece işlem amacıyla talep edilir. • V ile T sabittir. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  22. Miktar Teorisi (Fisher Yaklaşımı) V’yi Etkileyen Faktörler ; • Para ve sermaye piyasalarının gelişmesi sonucu paranın işletilmesi olanağı doğduğundan Md   V  • Halkın tüketim ve tasarruf eğilimi; • Tüketim eğilimi   Md   V  • Tasarruf eğilimi   Md  V  • Gelirin elde edilme süresinin sık olması Md   V  • Ödeme araçlarının (çek, kredi kartı) çeşitliliği Md   V  • Ekonomik birimlerin beklentileri; • Gelir ve Fiyatların artacağının tahmin edilmesi Md   V  • Faiz oranlarının artacağı beklentisiMd   V  Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  23. Miktar Teorisi (Fisher Yaklaşımı) P M = Md P1 P0 ) 45o M0 M1 0 M Para miktarı ve fiyatlar aynı yönde ve aynı oranda değişir. Ms  P   Md  Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  24. Miktar Teorisi (Cambridge Yaklaşımı) A.C. Pigou ve A. Marshall tarafından geliştirilmiştir. Fikirleri, Keynesyen yaklaşıma ve Modern Miktar Teorisine (M. Friedman) katkı sağlamıştır. Denge halindeki bir ekonomide Pigou denklemi; Md = kPw Md – Nominal para talebi w – Reel servet P – servet içinde yer alan değerlerin TL cinsinden piyasa fiyatı Pw – Nominal servet k – Nominal servetin ne kadarının para olarak tutulacağı (servet tutma katsayısı) Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  25. Miktar Teorisi (Cambridge Yaklaşımı) • Pigou, parayı servetin bir parçası olarak görmektedir. • Para sadece mübadele aracı olarak değil, aynı zamanda servet olarak da talep edilmektedir. • Yaklaşım, fertlerin serveti hangi oranda para olarak tutmak istediklerini göstermek için Fayda Teorisini kullanmaktadır. • Md ‘nin en üst sınırı insanın servetidir. • Para tutmanın alternatif maliyeti vardır. Alternatif araçların (tahvil, hisse senedi vb.) getirileri para talebinin ne kadar olacağı konusunda belirleyicidir. • Gelecek hakkındaki belirsizlik ve faiz oranının rolü vurgulanmasına karşın, V sabit kabul edilmektedir. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  26. İki Yaklaşım Arasındaki Farklar • Fisher : Md fertlerin harcamalarına bağlıdır. Md ‘yi akım büyüklükler (T ya da y) etkiler. Pigou : Md fertlerin servetine bağlıdır. Md ‘yi stok büyüklük (w) etkiler. • Fisher : halkın, veri bir harcamayı gerçekleştirmek için ne düzeyde para talep edeceklerini hesaplamaya çalışmıştır. (Para tutma katsayısı) Pigou : halkın, servetlerinin bir bölümü olarak ne kadar para tutmak istediklerini açıklamaya çalışmıştır. (Servet tutma katsayısı) Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  27. İki Yaklaşım Arasındaki Farklar • Fisher : Md ‘yi makro düzeyde ele almıştır. Pigou : Md ‘yi mikro düzeyde ele almıştır. • Fisher : insanların ne kadar para tutmak mecburiyetinde olduklarını araştırmıştır. Pigou : insanların ne kadar para tutmak isteğinde olduklarını araştırmıştır. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  28. İki Yaklaşım Arasındaki Farklar • Fisher : Ms  T ile V (sabittir) (Para arzındaki değişmelerden bağımsız) Pigou : Ms  Paranın MF   Md  k  (Para arzındaki değişmeler, k ve w’yi etkiler) Ayrıca, para arzındaki artışın kaynağına bağlı olarak, gerçek servet etkilenebilir. Örneğin: Yeni altın artışı sonucu Ms  w  Açık piyasa işlemleri sonucu Ms  w (sabittir) (servetin gerçek değeri etkilenmez) Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  29. Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) • M. Friedman, miktar teorisinin özel bir yorumunu geliştirmiştir. Cambridge’den etkilenmiştir. • Friedman, para talebinde, elde tutulması gereken para miktarını değil, Cambridge okulunun ortaya koyduğu gibi tutulmak istenen para miktarını esas alır. • Friedman, herhangi bir malın talebinde söz konusu olan etkenlerin para talebi için de geçerli olduğunu vurgulayarak şu sonuçlara varır: Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  30. Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) • Kişiler para talep ederler; çünkü para, fayda sağlar. Paranın faydası, yüksek likiditesidir. Para, alım işlemini ertelemeyi sağladığından, parasal ve parasal olmayan faydalar sunmaktadır. • Tutulan para miktarı, kişilerin gelirleri ile ilişkilidir. Para tutmanın üst sınırı servettir. Para lüks bir maldır. Yani gelir arttıkça, talebi artan lüks bir tüketim malıdır. Para talebinin reel gelir esnekliği birden büyüktür. Bu nedenle uzun dönemde paranın dolanım hızı düşer. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  31. Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) • Tutulan paranın bir alternatif maliyeti vardır. Alternatif maliyet tahvil, hisse senedi vb. varlıkların getiri oranıdır. Ayrıca enflasyon nedeniyle, elde tutulan paranın alım gücü düşer. Bu da bir maliyettir. Dolayısıyla, eğer enflasyon beklentileri artarsa, Md düşer. Eğer P   Md (aynı oranda) • Friedman’a göre para tutmanın beş temel sebebi: • Para tutmanın faydası • Fiyatlar genel düzeyi • Reel gelir düzeyi • Piyasalarda geçerli faiz oranları • Enflasyonist beklentiler Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  32. Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) Friedman’da para talebi fonksiyonunun unsurları: • Keynes’ten farklı olarak cari gelir yerine serveti ön plana çıkarmıştır. • Servet : gelecekteki gelir akımının bugünkü değeridir. Yani servet yerine gelir olarak kullanılabilir. Ancak buradaki gelir sürekli gelirdir. Geçmiş, bugün ve gelecek dönem gelirinin ortalamasıdır. Cari gelire göre daha istikrarlı bir büyüklüktür. • Beşeri sermayenin, beşeri olmayan sermayeye oranı, fonksiyonun diğer bir faktörüdür. Beşeri sermaye, eğitilmemiş emek yanında, lisan, mesleki uzmanlık, iş tecrübesi gibi hususları ifade eder. Likiditesi çok düşüktür. Toplam servet içinde beşeri sermaye payı ne kadar yüksekse, para tutma eğilimi o kadar yüksek olur. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  33. Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) Friedman Para Talebi Fonksiyonunu: M = f(w, e, e, h, u) P [Nominal Para Talebi Fonksiyonu] M/P = f(w, e, e, h, u) [Reel Para Talebi Fonksiyonu] M – Nominal para talebi w – reel servet e – Alternatif varlıkların net getiri oranı e – Beklenen enflasyon h – Beşeri servetin beşeri olmayan servete oranı u – Diğer değişkenler P - Fiyatlar Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  34. Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) Para Tutmanın Alternatif Maliyeti : e – Alternatif varlıkların net getiri oranı; faiz / temettü geliri yanında varlıkların piyasa fiyatlarındaki oynamalar sonucu meydana gelebilecek sermaye kazancı veya kaybını da içermelidir. Menkul kıymetlerin piyasa fiyatlarıyla faiz oranları arasında ters yönlü ilişki vardır. Dolayısıyla net getiriye ulaşabilmek için; sermaye kaybı faiz (i) gelirinden düşülmeli, sermaye kazancı ise eklenmelidir. 1 di Net Getiri : e = i – i dt e   Md i   Sermaye Kaybı Sermaye Kaybı Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  35. Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) e – Beklenen enflasyon oranı;fiyatlar genel düzeyinin yükselmesiyle, nakit birikimlerinin reel değeri düşmektedir. Enflasyon beklentisi ne kadar büyükse, paraya olan talep o kadar düşük olmaktadır. 1 dP Beklenen Enflasyon : e = P dt e Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  36. Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) Dolayısıyla, Friedman’ın nominal para talebi fonksiyonu: + - - + Reel para talebi fonksiyonu: Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

  37. Modern Miktar Teorisi (M. Friedman) • Nominal para talebinin fiyat esnekliği “1” varsayılmıştır. Yani, fiyatlar ne oranda artarsa, nominal para talebi de aynı oranda artacaktır. • Friedman’ın teorisi mikro temellere dayanmaktadır. Yani problem birey için çözüldüğünde, birey için geçerli olan tüm ekonomi üzerinde geçerli olacağı savunulmuştur. • Denklem miktar teorisine benzemektedir. Paranın dolanım hızı sabit değil değişken, ancak istikrarlıdır. • Fonksiyonda temsili faiz oranı kullanılmakla birlikte, uygulamada para talebinin faiz esnekliğinin zayıf olduğu ispatlanmıştır. • Ampirik olarak para talebinin gelir esnekliği “1.8” bulunmuş ve para lüks mal olarak değerlendirilmiştir. Yrd.Doç.Dr. Mert URAL

More Related