Makroekonomija

1. Makroekonomija II Predavanje

2. Mjerenje makroekonomske aktivnosti • Makroekonomski agregati su ekonomske veličine u kojima su zbirno (agregatno) izraženi rezultati i resursi privrede jedne zemlje. • Rezultati su svi proizvodi i usluge koji nastaju ekonomskom aktivnošću i upotrebom resursa, i koji u agregatnom izrazu predstavljaju društveni proizvod i društveni dohodak.

3. Sistem nacionalnih računa • Sistem nacionalnih računa prikazuje i klasificira sve ekonomske transakcije između ovih subjekata, pri čemu se transakcije pojedinih subjekata grupiraju u sintetičke kategorije – makroekonomske agragate. • Osnovna funkcija sistema nacionalnih računa je da prikažu šta se dešava u ekonomiji jedne zemlje u određenom periodu.

4. Odnos realne i monetarne ekonomije • Sve makroekonomske procese – ekonomske transakcije, koje evidentira društveno računovodstvo, u nacionalnim ekonomijama dijelimo na: • Tokove roba (realna ekonomija), koja se izražava i mjeri u količinama proizvedenog ili prirodnog bogatstva, broju zaposlenih, količini instaliranih kapaciteta i sl. • Tokove novca (novčana ili monetarna ekonomija) izražava se u količini i kretanju novca (u obliku novčane mase, plaća, kamata, profita i td.).

5. Kružno kretanje tržišnog mehanizma

6. Društveni proizvod u sistemu nacionalnih računa • Vrijednost društvenogproizvoda obuhvata vrijednost proizvodnje svih materijalnih dobara i usluga koje se realiziraju na tržištu u određenom periodu. • Mjera ukupnog proizvoda u sistemu nacionalnih računima je bruto domaći proizvod (GDP). • GDP je osnovni makroekonomski pokazatelj i najsveobuhvatnija mjera finalnog outputa ekonomije (ukupna proizvodnja dobara i usluga) u jednoj državi, za određeni vremenski period.

7. GDP kao suma finalnih prodaja proizvoda i usluga • Kao suma finalnih proizvoda i usluga, GDP se iskazuje uključivanjem svih finalnih dobara i usluga koje potrošači kupuju i troše. • Ekonomski subjekti (domaćinstva, preduzeća i država) troše svoje dohotke na kupovinu ovih dobara, pa se GDP dobija sabiranjem komponenti svih potrošnji u obračunskom periodu od jedne godine.

8. Problem «dvostrukog obračunavanja» • Isti proizvod ne može dva ili više puta biti uključen u obračun GDP, što znači da je je nužno isključivanje međufazne prodaje i tzv. intermedijarnih dobara. • Međufazne prodaje su one koji kupuju kupci koji nisu krajnji korisnici nego su to dalji preprodavci – dileri. • Intermedijarna dobra su dobra koja se upotrebljavaju u izradi nekog dobra u cijelom lancu njegove proizvodnje.

9. GDP kao suma dodatih vrijednosti • Da bi se izbjeglo dvostruko mjerenje uzima se u obzir samo vrijednost finalnih dobara i usluga, a izostavljaju transakcije intermedijarnim proizvodima, koji se dalje prerađuju ili preprodaju. • Kada krajnji kupac kupi finalni proizvod, u cijenu će biti uključena ukupna dodata vrijednost koja se stvara u svim fazama proizvodnog procesa, pa dodata vrijednost neće biti dvostruko obračunata.

10. Bruto nacionalni proizvod (GNP) • GNP se dobija dodavanjem GDP-u prihoda od ulaganja u inozemstvu i oduzimanjem plaćanja strancima za njihova ulaganja. • GNP predstavlja dodatu vrijednost koju su stvorili faktori proizvodnje u vlasništvu rezidenta jedne zemlje, bilo da su locirani u zemlji ili inostranstvu. • Razlika između GNP i GDP naziva se neto inozemno faktorsko plaćanje.

11. Siva ekonomija: Problemi realnog obračuna GDP • Različiti su oblici ispoljavanja sive ekonomije: • umanjivanje ili izbjegavanje prijavljivanja i plaćanja poreza na prihode poreskih obveznika (firmi i pojedinaca), • rad i prodaja na crno (ulične tezge, ne prijavljeni, radnici, sitne zanatske usluge), • aktivnosti «uradi sam» (poslovi domaćica, kućne popravke, rad na njivi), • nedozvoljene radnje kao što su prodaja droge ili druge kriminalne aktivnosti.

12. Inflacija • Inflacija je opći rast cijena (ili rast općeg nivoa cijena), odnosno pad vrijednosti novca. • Inflacija, ekonomski, predstavlja poremećaj u robno-novčanim odnosima kada količina novca u opticaju znatno prekorači veličinu robnih fondova. • Stopa inflacije se izračunava korištenjem indeksa cijena.

13. Pojam nominalnog i relnog GDP • Ukoliko vrijednost finalnih proizvoda i usluga koji ulaze u obračun GDP izrazili u tekućim, tržišnim cijenama dobivamo nominalni GDP. • Realni GDP se obračunava pomoću cijena iz zadate bazne godine (mjeseca), što znači da koristi konstantne cijene.

14. GDP deflator • Realni GDP dobijamo tako što nominalni GDP podijelimo indeksom cijena (koji nazivamo deflator GDP) u postupku koji označavano kao deflacioniranje. • Deflator GDP = index cijena kojim se vrši korekcija novčane vrijednosti svih roba i usluga koje ulaze u sastav GDP usljed promjena cijena.

15. Potencijalni i stvarni GDP • Potencijalni GDP je dugoročni trend realnog GDP i predstavlja dugoročne proizvodne mogućnosti koju nacionalna ekonomija može ostvariti uz održavanje stabilnih cijena. • Stvarni GDP je obično manji od potencijalnog GDP-A. • Razlika između potencijalnog i stvarnog GDP-A naziva se GDP jaz (GDP gap).

16. Ukupno ostvareni GDP i GDP per capita • GDP kao ukupna vrijednost svih outputa (finalnih proizvoda i usluga, odnosno svih faktorskih dohodaka) u jednoj zemlji tokom jedne godine predstavlja ukupno ostvareni GDP. • Ako se ukupno ostvareni GDP stavi u odnos sa ukupnim brojem stanovnika dobije se GDP po stanovniku (GDP per capita).

17. GDP kao pokazatelj ekonomskog rasta • Rast GDP jedan je od osnovnih makroekonomskih ciljeva. • Uvećanje realnog GDP predstavlja ekonomski rast. • Rast realnog GDP moguće je jednostavno mjeriti upoređivanjem prirasta realnog GDP u ovoj u odnosu na prošlu godinu.

18. GDP i ekonomsko blagostanje (1) • Iako važi kao najsveobuhvatnija mjera ekonomske aktivnosti makroekonomije u jednoj zemlji, GDP ne predstavlja savršeno mjerilo blagostanja. • GDP ima i određene slabosti (nedostatke), zbog toga što: • Promjene veličine GDP ne govori o cilju proizvodnje u makroekonomiji;

19. GDP i ekonomsko blagostanje (2) • U GDP nije uračunata vrijednost dobara i usluga – ekonomskih aktivnosti koje nisu registrirane. • GDP «ništa ne govori o kvalitetu života» • GDP «ne govori ništa o socijalnim nejednakostima».

20. Kružni tok dohotka i proizvodnje • Ciklični tok tražnje, proizvodnje, dohodaka i, ponovo, tražnje prema proizvodnji predstavlja kružni tok dohotka i proizvodnje u ekonomskom sistemu. • Subjekti ovog kružnog toka su sektori proizvodnje i potrošnje a veze između njih se iskazuju kao ekonomske transakcije subjekata u sistemu nacionalnih računa.