LAÕI SUAÁT

1. LAÕI SUAÁT

2. Chương 4 LAÕI SUAÁT4 tieát ) 1 Khaùi nieäm vaø caùc loaïi laõi suaát 2 Laõi suaát vaø tæ suaát lôïi töùc • 2.1 Caùc coâng cuï nôï • 2.2 Hieän giaù • 2.3 Tæ suaát lôïi töùc • 3 Caùc nhaân toá quyeát ñònh laõi suaát thị tröôøng • 3.1 Cung caàu traùi phieáu vaø quyõ cho vay • 3.2 Söï thay ñoåi laõi suaát thò tröôøng • 4 Caáu truùc ruûi ro vaø caáu truùc kyø haïn cuûa laõi suaát • Giaûng phaàn 1 , 2 , 3 • Sinh vieân töï tìm hieåu vaø nghieân cöùu phaàn 4

3. I. KHAÙI NIEÄM VAØ CAÙC LOAÏI LAÕI SUAÁT • 1. Khaùi nieäm laõi suaát - Tieàn laõi (interest) laø chi phí cho vieäc söû duïng voán vay - Laõi suaát: ( rate of interest) laø tæ leä % giöõa tieàn laõi treân toång soá voán vay • Laõi suaát laø giaù caû maø ngöôøi ñi vay phaûi traû cho vieäc söû duïng tieàn cuûa ngöôøi cho vay. Noùi khaùc ñi, laõi suaát laø soá tieàn phaûi traû ñeå thueâ möôïn voán trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh. LSñöôïc hình thaønh treân cô sôû thoûa thuaän giöõa ngöôøi ñi vay & ngöôøi cho vay vôùi nhieàu yeáu toá aûnh höôûng nhö: thôøi haïn vay, ruûi ro tín duïng, chi phí cô hoäi…

4. 2- Caùc loaïi laõi suaát : • Trong neàn kinh teá thò tröôøng voán vay chuû yeáu döôùi daïng tieàn teä, do ñoù söùc khoeû cuûa ñoàng tieàn bieåu hieän qua tæ leä laïm phaùt trong töøng thôøi kyø cuõng aûnh höôûng ñeán giaù voán vay laø laõi suaát. • Do ñoù, ngöôøi ñaàu tö thöôøng quan taâm ñeán caù́c loại LS sau: - Laõi suaát danh nghóa(nominal interest rate-NIR) Loaïi laõi suaát naøy ñöôïc nieâm yeát treân baùo chí, nieâm yeát taïi caùc ngaân haøng, treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng khaùc

5. - Laõi suaát thöïc (real interest rate - RIR) Laø soá laõi maø ngöôøi vay phaûi traû tính theo giaù trò thöïc teá, noùi caùch khaùc ñaây laø loaïi laõi suaát ñöôïc vaän haønh trong khoâng gian vaø thôøi gian maø trong ñoù laïm phaùt ñöôïc giaû söû baèng khoâng. RIR = NIR - tæ leä laïm phaùt Trong ñôøi soáng kinh teá haàu nhö khoâng coù quoác gia naøo duy trì ñöôïc tæ leä laïm phaùt baèng 0 nhö giaû ñònh.ï.

6. Ñaëc bieät ñoái vôùi caùc ngaân haøng ñeå baûo ñaûm quaù trình huy ñoäng ñaït hieäu quaû, noùi caùùch khaùc ñeå RIR luoân > 0 caùùc ngaân haøng luoân phaûi giöõ cho NIR> tæ leä laïm phaùt. Ñaây laø ñieàu hoaøn toaøn khoâng ñôn giaûn neáu ngaân haøng aùp duïng chính saùch laõi suaát coá ñònh. Ñieàu naøy giaûi thích lyù do vì sao, cheá ñoä laõi suaát thaû noåi ñaõ vaø ñang coù xu höôùng aùp duïng taïi haàu heát caùc NHTM treân theá giôùi. Phaân tích öu & nhöôïc ñieåm cuûa laõi suaát coá ñịnh & laõi suaát thaû noåi ?

7. Ñoái vôùi laõi suaát coá ñònh, ngaân haøng coù saün khung laõi suaát huy ñoäng, ñieàu naøy giuùp ngaân haøng coù theå tính toaùn khaù chính xaùc lôïi nhuaän thu veà. Tuy nhieân vaán ñeà thöông löôïng veà chi phí voán giöõa ngaân haøng vaø khaùch haøng seõ bò trieät tieâu haïn cheá tính chaát linh hoaït cuûa coâng cuï laõi suaát. • Ñoái vôùi laõi suaát thaû noåi, ngaân haøng coù theå ñieàu chænh cho phuø hôïp vôùi söï bieán ñoäng cuûa moâi tröôøng kinh doanh. Trong ñieàu kieän ñoù, laõi suaát treân thò tröôøng lieân ngaân haøng seõ ñöôïc choïn laøm cô sôû ñeå xaùc ñònh laõi suaát ngaân haøng

8. Aùp duïng laõi suaáát thaû noåi toû ra phuø hôïp vôùi nguoàn voán huy ñoäng daøi haïn, maët khaùc naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng hôn. Sự đa dạng của thò tröôøng taïo neân nhieàu boä phaän thi tröôøng khác nhau, töø đó các loại LS thị tröôøng seõ phaùt sinh như: LS treân thò tröôøng lieân ngaân haøng, LS treân thò tröôøng hoái đoái, LS treân thò tröôøng chöùng khoán..

9. Moâ hình laõi suaát thò tröôøng ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau: in = ir + p + rp +lp Trong đó in : LS danh nghóa ir : LS thöïc ( khoâng tính ñeán yeáu toá ruûi ro) p : tæ leä laïm phaùt döï kieán rp : nhu caàu buø ñaé́p ruûi ro (do thôøi haïn ñaàu tö, khaû naêng ngöôøi ñi vay bò vôõ nôï …) lp : nhu caàu buø ñaé́p tính loûng (tieàn maët luoân coù tính loûng cao hôn so vôùi caùc loaïi taøi saûn taøi chính khaùc

10. II- Laõi Suaát & Tæ̉ Suaát Lôïi Töùc ( YIELD ) 1- Giới thiệu một số các công cụ nợ • Xeùt veà maët kyõ thuaät, caùc coâng cuï nôï coù theå ñöôïc phaân chia thaønh 4 nhoùm: caùc khoaûn nôï ñôn, traùi phieáu chieát khaáu, traùi phieáu coupon vaø caùc khoaûn nôï thanh toaùn coá ñònh. Caùc loaïi coâng cuï nôï khaùc nhau caên baûn veà thôøi gian thanh toaùn (Timing of payments) • - Nôï ñôn (Simple loan) • Vôùi khoaûn nôï ñôn, thì khi ñi vay ngöôøi vay nôï ñoàng yù traû cho ngöôøi cho vay goàm: tieàn goác coäng vôùi tieàn laõi khi ñaùo haïn. Khi P laø tieàn goác vaø i laø laõi suaát. FV (Futurevalue) giaù trò thanh toaùn töông lai • FV = P + iP = P(1+ i ).

11. Ví duï: Ngaân haøng ACB cung caáp cho coâng ty A moät khoaûn nôï ñôn 10,000 USD vôùi kyø haïn 1 naêm vaø laõi suaát 10%. Sau moät naêm coâng ty A phaûi traû cho Ngaân haøng ACB toång soá tieàn laø : 10.000 + (10% x 10.000) = 11.000 ñoâla (tieàn goác 10.000 ñoâla vaø tieàn laõi 1.000 ñoâla). • - Traùi phieáu chieát khaáu • Ñoái vôùi loaïi traùi phieáu chieát khaáu, ngöôøi ñi vay traû cho ngöôøi cho vay moät khoaûn thanh toaùn ñôn baèng ñuùng meänh giaù cuûa traùi phieáu.

12. . Ví duï, coâng ty A phaùt haønh traùi phieáu chieát khaáu coù thôøi gian moät naêm vôùi meänh giaù laø 10.000 ñoâla. Khi ñoù coâng ty A nhaän ñöôïc soá tieàn vay laø 9.091 ñoâla vaø thanh toaùn 10.000 ñoâla sau moät naêm. Noùi caùch khaùc khi mua traùi phieáu,ngöôøi mua chæ thanh toaùn khoaûn tieàn thaáp hôn so vôùi meänh giaù nhöng khi trái phieáu ñaù́o haïn seõ đöôïc hoaøn traû theo ñuùng meänh giaù cuûa traùi phieáu. Phaàn cheânh leäch giöõa meänh giaù vôùi soá tieàn mua traùi phieáu ñöôïc xem laø tieà̀n laõi maø coâng ty phaùt haønh traùi phieáu ñaõ chieát (tröø) tröôùc cho ngöôøi ñaàu tö

13. - Traùi phieáu coupon • Phaùt haønh traùi phieáu coupon, ngöôøi ñi vay thöïc hieän thanh toaùn nhieàu laàn soá tieàn laõi theo ñònh kyø vaø thanh toaùn tieàn vốn goác khi ñaùo haïn. Moät traùi phieáu coupon phaûi ghi roõ ngaøy ñaùo haïn, meänh giaù, ngöôøi phaùt haønh (chính phuû, coâng ty…) vaø laõi suaát coupon. Laõi suaát coupon ñöôïc xaùc ñònh baèng soá tieàn thanh toaùn coupon haøng naêm chia cho meänh giaù.

14. Giaû söû moät traùi phieáu ñöôïc phaùt haønh vôùi meänh giaù P, thôøi haïn 10 naêm, LS haøng naêm laø i Khi đoù + Tieàn laõi đöôïc traû đònh kyø haøng naêm = Pi + Đeán ngaøy ñaùo haïn, ngöôøi phát haønh trái phieáu phaûi thanh toaùn cho ngöôøi mua = P + Pi Loaïi coâng cuï nôï naøy thöôøng gaây aùp löïc cho ngöôøi ñi vay ôû thôøi đieåm đáo haïn . - Nợ vay thanh toán coá ñònh Hình thöùc naøy thöôøng đöôïc caùc NHTM aùp duïng khi cho vay daøi haïn. Nhaèm giảm bôùt nhöõng khoù khaên taøi chính cho ngöôøi ñi vay, ôû moãi kyø ( thaùng, quyù, naêm ) soá tieàn phaûi traû bao goàm: nôï goác & laõi vay đöôïc áp dụng theo 2 cách . :

15. Cách 1Nôï goác seõ traû daàn ( phaân boå ñeàu ) ôû moãi kyø haïn tieàn laõi ( tính theo soá dö nôï hoaëc theo nôï goác ñaõ hoaøn traû) Caùch 2 Nôï goác & laõi vay ñöôïc phaân boå ñeàu cho caùc kyø haïn 2- Hieän giaù ( PV : present value ) Do coù söï khaùc nhau veà thôøi gian cuûa caùc coâng cuï nôï, neân seõ raát khoù khaên trong vieäc so saùnh möùc thu nhaäp cuûa chuùng. Vì theá, chuùng ta phaûi duøng phöông phaùp hieän giaù Khaùi nieäm hieän giaù cho pheùp chuùng ta giaûi thích taïi sao moät ñoâla nhaän ñöôïc hoâm nay coù giaù trò lôùn hôn moät ñoâla nhaän ñöôïc trong töông lai (moät ñoâla hoâm nay coù theå ñöôïc ñaàu tö ñeå kieám lôøi)

16. Neáu goïi FV ( future value ) laø giaù trò thanh toaùn töông lai, I laø laõi suaát ñeán kyø thanh toaùn thì coâng thöùc tính hieän giaù theo moâ hình giaûn ñơn ( traû goác & laõi moät laàn khi ñaùo haïn ) là : FV= PV + PVi = PV ( 1+i ) hay FV (1+i) Neáu coù nhieàu kyø haïn thanh toaùn (n) thì PV đöôïc tính theo coâng thöùc : FV1 + FV2 +…+ FVn 1+i ) (1+ i ) (1+i )

17. 3- Tyû suaát lôïi töùc ( Yield) Khaùc vôùi laõi suaát chæ tieâu naøy thöôøng ñöôïc vaän duïng ñeå̉ xaùc ñònh hieäu quaû voán ñaàu tö khi kinh doanh chöùng khoaùn hay caùc daïng taøi saûn taøi chính coù theå chuyeån nhöôïng treân TTTC Tröôùc khi nghieân cöùu tæ suaát lôïi töùc caàn xeùt ñeán caùc chæ tieâu sau : + Lôïi suaát danh nghóa ( Nominal Yield ) laø laõi suaát coá đònh maø nhaø phaùt haønh ñaõ xaùc ñònh khi phaùt haønh traùi phieá́u Ví duï : Coâng ty A phaùt haønh traùi phieáu meänh giaù $1000, LS 10% , coâng ty seõ traû cho ngöôøi mua traùi phieáu $100 năm ̣

18. + Lôïi suaát hieän haønh (Current yield) theå hieän hieäu quaû̉ voán ñaà̀u tö, ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc : LS hieän haønh = tieàn laõi(C) chi phí ñaàu tö (P) Ví dụ : Moät traùi phieáu coù meänh giaù $1000, LS 10 % nhöng ngöôøi ñaàu tö ñaõ̃ mua ñöôïc vối giaù́ $ 800 ( thaáp hôn meänh giaù) vì vaäy LS hieän haønh cuaû Traùi phieáu laø: $100 $800

19. + Tæ suaát lôïi töùc ( yield - to - maturity hay rate of return) Đaây laø chæ tieâu xaùc ñọ̀nh tæ leä lôïi nhuaän maø nhaø ñaàu tö seõ nhaään đöôïc neáu giöõ caùc coâng cuï đaáu tö daøi haïn nhö traùi phieáu cho ñeán ngaøy đaùo haïn Do giá traùi phieáu coù theå taêng, giaûm treân thò tröôøng neân LS danh nghĩa hay LS hieän haønh khoâng đo löôøng heát hieäu quaû cuûa voán đaàu tö. Vì vaäy ñaâây laø moät chæ tieâu quan troïng thöôøng đöôïc vaän duïng trong thöïc teá Phöông phaùp tính : PP 1: ngöôøi ñaàu tö söû duïng moät baûng tính saün thöôøng goïi laø cuoán saùch cơ baûn ( basis book )

20. PP 2 : dựa trên công thức tổng quát sau: C + Pt+1 - Pt Pt Pt Trong đó, R là tỉ suất lôï tức C tiền lãi ( tính theo LS danh nghĩa ) Pt là giá của trái phiếu ở thời điểm t Pt+1 là giá của trái phiếu ở thời điểm t+1 Giaû söû một traùi phieáu coù meänh giaù laø $1.000, laõi suaát coupon laø 8%. Ông A mua với giá $ 1000 . Sau moät naêm, oâng ta baùn traùi phieáu vôùi giaù $1100 thì tyû suaát lôïi töùc (R) traùi phieáu laø: 80 + 1100 - 1000 1000 1000

21. Trong trường hơp ông A bán được với giá $1000(bằng với mệnh giá) thì tỉ suất lợi tức là: 80 + 1000 - 1000 1000 1000 Trường hợp ông A bán trái phiếu với giá $900 thì tỉ suất lợi tức là : 80 + 900 – 1000 1000 1000

22. Tóm lại : Mối quan hệ giữa giá & các loại lãỉ suất là : Đứng trên góc độ người bán : _ Nếu trái phiếu được bán > mệnh giá Tỉ suất lợi tức > LS danh nghĩa > LS hiện hành _ Nếu trái phiếu được bán với giá = mệnh giá LS danh nghĩa = LS hiện hành = Tỉ suất lợi tức _ Nếu trái phiếu bán < mệnh giá Tỉ suất lợi tức < LS danh nghĩa < LS hiện hành LƯU Ý : Đứng trên góc độ người mua trường hợp 1 & 2 sẽ có biểu hiện ngược lại Ở VỊ TRÍ CỦA TỈ SUẤT LỢI TỨC

23. III. CAÙC NHAÂN TOÁ QUYEÁT ÑÒNH LAÕI SUAÁT THÒ TRÖÔØNG 1. Cung - caàu traùi phieáu vaø quyõ cho vay Một số vấn đề cần được thống nhất về thuật ngữ : • Trái phiếu là hàng hóa • Người mua TP là người cho vay / người cung cấp vốn / người sở hữu hàng hóa • Người bán là người phát hành TP / người huy động vốn / người có quyền sử dụng hàng hóa • Giá cả TP là lãi suất 1.1. Ñöôøng caàu • Ñöôøng caàu traùi phieáu phaûn aùnh moái quan heä giöõa giaù caû traùi phieáu vaø soá löôïng traùi phieáu maø ngöôøi cho vay mua

24. . Xeùt traùi phieáu chieát khaáu coù thôøi gian ñaùo haïn 1 naêm vôùi meänh giaù 10.000 ñoâla. Neáu giaù caû traùi phieáu laø 8.000 ñoâla thì ngöôøi mua seõ muoán mua loaïi traùi phieáu naøy nhieàu hôn so vôùi möùc giaù 9.500 ñoâla. Söï töông taùc giöõa giaù caû vaø soá löôïng traùi phieáu seõ hình thaønh neân ñöôøng caàu traùi phieáu höôùng veà phiaù döôùi coù daïng nhö hình (3.1a). Ñoàng thôøi, vôùi quan ñieåm quyõ cho vay laø haøng hoùa, chuùng ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc laõi suaát cuûa traùi phieáu. ÔÛ möùc giaù chieát khaáu laø 8.000 ñoâla thì laõi suaát (i) cuûa traùi phieáu laø: • (10.000 - 8000) / 8000 = 25% • Neáu ôû möùc giaù chieát khaáu laø 9.500 ñoâla thì laõi suaát traùi phieáu laø: • ( 10.000 – 9500 ) / 9500 = 5,3%

25. Hình 3.1a: Caàu traùi phieáu Hình 3.1b: Cung quyõ cho vay Giaù caû traùi phieáu (P:$) Laõi suaát ( i %) Ls B 9.500 25% A A 8.000 5,3% B Bd KL giaù trò traùi phieáu, (B $) Quyõ cho vay, (L $) • Hình (3.1 a) Hình (3.1b)

26. 1.2. Ñöôøng cung • Ñöôøng cung traùi phieáu moâ taû khoái löôïng traùi phieáu ñöôïc cung caáp bôûi ngöôøi ñi vay töông öùng vôùi caùc möùc giaù khaùc nhau. Trôû laïi ví duï traùi phieáu chieát • khaáu coù thôøi gian ñaùo haïn 1 naêm, meânh giaù 10.000 ñoâla. Khi giaù caû traùi phieáu ôû möùc 9.500 ñoâla thì ngöôøi ñi vay saün loøng cung caáp traùi phieáu nhieàu hôn so vôùi möùc giaù 8.000 ñoâla. Ñöôøng cung traùi phieáu, Bs höôùng ñi leân nhö hình (3.2a). Xeùt goùc ñoä quyõ cho vay laø haøng hoùa. ÔÛ möùc giaù 9.500 ñoâla thì laõi suaát chieát khaáu traùi phieáu laø 5,3%. Trong khi ñoù, ôû möùc giaù 8.000 ñoâla thì laõi suaát laø 25%. Laõi suaát gia taêng töø 5,3% leân 25% seõ laøm haïn cheá khaû naêng ñi vay cuûa ngöôøi ñi vay. Vì theá, ñöôøng caàu quyõ cho vay, Ld doác xuoáng nhö hình (3.2b)

27. Hình 3.2a: Cung traùi phieáu Hình 3.2b: Caàu quyõ cho vay Laõi suaát ( i %) Giaù caû traùi phieáu (P:$) Ld D 9.500 25% C 8.000 5,3% D C Bs KL giaù trò traùi phieáu, (B $) Quyõ cho vay, (L :$) • Hình 3.2

28. 1.3. Ñieåm caân baèngGiaù caû • Ñeå xaùc ñònh ñieåm caân baèng, chuùng ta ñaët choàng hình (3.1a) leân hình (3.2a), töông töï, ñaët choàng hình (3.1b) leân hình (3.2b). Keát quaû laø, ñöôøng cung vaø ñöôøng caàu traùi phieáu cuõng nhö ñöôøng cung vaø ñöôøng caàu quyõ cho vay caét nhau laàn löôït taïi ñieåm E nhö hình (3.3a) vaø hình (3.3b). Taïi ñieåm E löôïng cung baèng löôïng caàu vaø möùc giaù caân baèng cuûa traùi phieáu laø P* vaø laõi suaát caân baèng quyõ cho vay laø i*.

29. Hình 3.3a: Cung –caàu traùi phieáu Hình 3.3b: Cung - caàu quyõ cho vay Giaù caû traùi phieáu (P $) Laõi suaát ( i %) Bd Bs Ld Ls Cung vöôït quaù Cung vöôït quaù 9.500 25% B C D A E E P* i* D A B C 8.000 5,3% Caàu vöôït quaù Caàu vöôït quaù KL giaù trò traùi phieáu, (B $) Quyõ cho vay, (L $) • Hình 3.3

30. 2. Söï thay ñoåi laõi suaát thò tröôøng • Laõi suaát thò tröôøng ñöôïc hình thaønh theo söï töông taùc cuûa quan heä cung caàu traùi phieáu vaø quyõ cho vay. • 2.1. Caùc nhaân toá laøm thay ñoåi ñöôøng caàu traùi phieáu vaø quyõ cho vay • Coù naêm nhaân toá cô baûn aûnh höôùng ñeán ñöôøng caàu traùi phieáu vaø quyõ cho vay: • Thu nhaäp bình quaân. • Lôïi töùc vaø laïm phaùt kyø voïng. • Ruûi ro. • Tính loûng • Chi phí thoâng tin.

31. 2.2. Caùc nhaân toá laøm thay ñoåi ñöôøng cung traùi phieáu vaø quyõ cho vay • Coù boán yeáu toá cô baûn laøm thay ñoåi ñöôøng cung traùi phieáu vaø quyõ cho vay: • *Lôïi nhuaän kyø voïng cuûa voán ñaàu tö. • *Chính saùch thueá. • *Laïm phaùt kyø voïng. *Vay nợ của chính phủ • IV. CAÁU TRUÙC RUÛI RO VAØ CAÁU TRUÙC KYØ HAÏN CUÛA LAÕI SUAÁT

32. Caáu truùc ruûi ro cuûa laõi suaát 1.1. Ruûi ro vôõ nôï 1.2. Tính loûng 1.3. Chi phí thoâng tin 1.4. Thueá 2. Caáu truùc kyø haïn cuûa laõi suaát