DEFINICIJA I RAZVOJNA PARADIGMA MEĐUNARODNOG KOMUNICIRANJA

1. DEFINICIJA I RAZVOJNA PARADIGMA MEĐUNARODNOG KOMUNICIRANJA

2. DEFINICIJA I PREDMET PROUČAVANJA • def: Medunarodno komuniciranje je proces koji obuhvata ukupnost komunikacionih aktera, odnosa i normi pomocu kojih se kroz svetski prostor i vreme poruke ( informacije) prenose s onu stranu nacionalnih granica. • Koji su osnovni elementi definicije: • 1. Komunikacioni akteri - štampa, radio, televizija, odnosno nacionalne novinske agencije iza kojih stoji pojedina država ili transnacionalne korporacije koje prevazilaze okvire nacionalnih država. • 2. Odnosi medu akterima - koji se uspostavljaju u medunarodnom komunikacionom prostoru. • 3. Norme koje uređuju te odnose - medunarodne pravne i profesionalne norme koje donose meduvladine i nevladine organizacije kao i bilateralni i multilateralni sporazumi izmedu država. • 4. Prostor i vreme u kome se proces komuniciranja odvija.

3. PREDMET MEĐ-KOM • Distinktivna odlika informacija koje su predmet istraživanja jeste to da prevazilaze okvire nacionalnih država i da su namenjene javnoj i masovnoj upotrebi. • Kada koristimo termin informacija pod njime podrazumevamo ideje, simbole i kulturne tvorevine koje se tokom komuniciranja prenose. • Predmet međunarodnog komuniciranja, stricto sensunije turizam, diplomatija, sport ili medunarodni robni i poštanski saobracaj ali oni itekako jesu deo konteksta u kome se ono odvija. Stoga ćemo se njima baviti samo u meri u kojoj su one akteri (determinišući činioci) odnosno kontekstualni okvir međunarodnog komuniciranja.

4. Medunarodno komuniciranje može biti masovno i javno kao što je to u poslednje vreme turizam ili robni saobracaj,ali pri tom ne znaci prenos informacija vec osoba odnosno roba. • U slucaju diplomatije rec je doduše o medunarodnom prenošenju poruka ali ono nipošto nije ni masovno ni javno. • U slucaju medunarodnog PTT saobracaja rec je o sistemu koji je javan u smislu opšte dostupnosti ali ne i javnosti poruka koje prenosi. One su najcešce interpersonalne i privatne - te im istovremeno nedostaje i masovnost i javnost.

5. MEĐUNARODNO , MEĐUKULTURNO I GLOBALNO KOMUNICIRANJE • Međunarodno komuniciranje je masovnim medijima posredovano komuniciranje između dve ili više zemalja koje se ekonomski, politički i kulturno razlikuju. • Primarni okvir analize kod međunarodnog komuniciranja je nivo interakcija između različitih društava/država/nacija. Tu se kao sinonim koristi termin transborder communication (prekogranično komuniciranje) • Stoga se međunarodno komuniciranje odvija na socijetalnom nivou, dok se međukulturnokomuniciranje odvija na interpersonalnom nivou odnosa između pojedinaca.

6. MEĐUNARODNO I GLOBALNO KOMUNICIRANJE O globalnom komuniciranju je reč kada se komunikacija odvija bilo a) izmedju međunarodnih vladinih i nevladinih organizacija, bilo b) između transnacionalnih korporacija. • Često je komuniciranje koje uključuje kako aktere međunarodnog tako i aktere globalnog komuniciranja. • To je slučaj projekata koje pokreću međunarodne organizacije, a čiji su učesnici države članice tih organizacija. (npr. UNESKO i NWICO) ili • transnacionalnih medijskih korporacija koje u više država imaju medijske kompanije (Mardokov SKY i Fox, ili Time Warner CNN ili Sony...).

7. RAZVOJ STUDIJA MEĐUNARODNOG KOMUNICIRANJA • Struktura naučnih revolucija (Tomas Kun) kao osnova periodizacije razvoja discipline kroz sledećih pet faza: 1. Preparadigmatska proučavanja 2. Pojava paradigme 3. Normalna nauka 4. Pojava i porast anomalija 5. Iscrpljivanje paradigme

8. 1. Preparadigmatska proučavanja međunarodnog komuniciranja • Počinju polovinom XIX veka sa Adamom Smitom,Darvinom i Spenserom koji na različite sisteme (ekonomski, biološki, društveni) primenjuju ideju takmičenja i preživljavanja najsposobnijih (kapitalista, vrsta, društava) –survival of the fittest. • To je ideja socijalnog darvinizma koju eksplicitno formuliše H. Spenser i koja se kao formula “survival of the fittest” može da primeni na unutardruštvenom ali i na međunarodnom nivou. • Tu komunikacija ima početni oblik konkurencije na svetskom tržištu.

9. Potom komunikacione tehnologije počinju da se ubrzano razvijaju – telegraf omogućava pojavu prvih međunarodnih novinskih agencija (Rojters, Avas,AP...) koje dele međunarodno tržište informacija i stvaraju klasični kartel. • Već tada se ispoljava tendencija da se razvijeni delovi sveta izveštavanjem pokrivaju mnogo kvalitetnije nego “periferija” (Azija, Latinska Amerika i pogotovo Afrika” koje sve do danas prati tzv. “CE* sindrom” • *(Coup d’ Etat +Earthquake) • (Kada je Malezija bila u vestima CNN ili Euronews pre nedavnog misterioznog nestanka aviona pre neki dan ?)

10. 2.Međunarodno komuniciranje: pojava paradigme Pre i tokom II svetskog rata. u fokusu pažnje istraživača su fenomeni ratne(i međunarodne) propagande i ubeđivanja. Već 1946. objavljena je knjiga Narodi govore narodima: izveštaj o medjunarodnom masovnom komuniciranju koji uoči hladnog rata zagovara slobodan protok informacija kao nužan uslov za stvaranje boljeg sveta. To je pokušaj da se Prvi amandman američkog ustava primeni na međunarodno komuniciranje...i uprkos “gvozdenoj zavesi” koja se tek počela da uspostavlja. Već u preambuli povelje UNESCO-a se nalazi član koji zagovara slobodan protok informacija među nacijama/državama:

11. “ Verujući ...u slobodnu razmenu ideja i znanja, jedinstveni u odlučnosti da uvažavamo i razvijamo sredstva komuniciranja medju narodima i da koristimo ta sredstva u svrhu međusobnog razumevanja i istinitijeg i potpunijeg upoznavanja njihovih života” • Ovom fazom razvoja međunarodnog komuniciranja dominira hladnoratovska propaganda, korišćenje kratkotalasnih radio stanica za plasiranje programa namenjenih inostranstvu koje prenose radio stanice kao što su Glas Amerike, radio Slobodna Evropa, radio Moskva...ali i radio Jugoslavija. • U središtu pažnje je koncept slobodnog protoka informacija a svi učesnici u međunarodnom komuniciranju nastoje da pokažu da su upravo oni njegovi pravi zagovornici, a da su oni drugi ratni huškači, odnosno imperijalisti/totalitaristi. • Njegovi teorijski zagovornici su komunikolozi bihejvioristi Šram, Lasvel , Lazarsfeld koji proučavaju funkcije i efekte međunarodnog komuniciranja.

12. 3. Međunarodno komuniciranje kao normalna nauka • Nakon 1960-tih međunarodno komuniciranje je već uveliko akademska disciplina sa nizom dodiplomskih i poslediplomskih kurseva i studija na mnogim univerzitetima. • Od 1974. izlazi Godišnjak za međunarodne i međukulturne studije i zbornici radova kao što je Šerijevo Međunarodno komuniciranje: pretnja ili blagoslov? • Početkom 1970-tih UNESKO počinje da se intenzivno bavi problemima medjunarodnog komuniciranja izmedju razvijenih zemalja i nerazvijenog dela sveta.

13. 4-5. Međunarodno komuniciranje: anomalije • Početkom 1970-tih vladajuća paradigma biva dovedena u pitanje. Pojavljuju se knjige kao što su Šilerove Masovne komunikacije i američko carstvo i Komunikacija i kulturna dominacija u kojima je pokazano da je slobodan protok informacija ideološka platforma koja prikriva jednosmeran tok informacija iz SAD u druge delove sveta, i iz razvijenog Severozapada u nerazvijeni Jugoistok. • U središtu ove razvojne faze studija međunarodnog komuniciranja je koncept kulturnog i medijskog imperijalizma.

14. Matelar i Dorfman 1971. objavljuju studiju koja postaje akademski bestseler. Njen naslov je Kako čitati Paju Patka.Tu je pokazano kako je u Diznijeve stripove učitan kod kulturnog imperijalizma koji kroz suprotstavljanje pozitivnih (SAD) i negativnih stereotipa (Južna Amerika, Afrika) gradi mit o civilizacijskoj superiornosti prvih i inferiornosti drugih.

15. Međunarodno komuniciranje: iscrpljivanje paradigme • UNESKO počinje da radikalno menja svoj pristup međunarodnom komuniciranju: umesto slobodnog protoka informacija zalaže se za slobodan i uravnotežen protok informacija. • Mek Brajdova komisija objavljuje izveštaj Mnogo glasova, jedan svet iza koga staje UNESKO. To dovodi do povlačenja SAD i Velike Britanije iz ove organizacije pod izgovorom da Novi svetski komunikacioni poredak (NWICO) jeste u interesu SSSR. • Kritika paradigme koja počiva na konceptu slobodnog protoka informacija postaje dominantna u akademskom svetu i sve je više argumenata za novu paradigmu koja se moće da označi kao politička ekonomija informacija. • H. Movlana i formalno uvodi tu novu paradigmu zamenjujući čuveno Lasvelovo 5W novom upitnom formulom: “ Ko poseduje sredstva masovnog komuniciranja i ko kontroliše distribuciju informacija i koji su njegovi interesi i namere.”

16. Nova paradigma? • Pošto je paradigma koja u središtu ima političku ekonomija informacija postala dominantan pravac istraživanja međunarodnog komuniciranja krajem poslednje decenije XX I početkom XXIveka, javljaju su nova polja interesovanja: • - globalizacija medijskih sistema • - deregulacija • - pluralizam medija i privatizacija • - medijski diverzitet • Sa razvojem CAC (computer assisted communication) u središte pažnje istraživača sve više dolazi digitalni jaz (digital divide). • I ... LAPTOP “NA GURKU”

17. …I tablet na dodir

18. VODEĆA PARADIGMAGLAVNI TOK ISTRAŽIVANJA • 1930-50 Propaganda Protok informacija • 1960-70 Modernizacija Novi svetski informacijski poredak (razvoj kroz modernizaciju) • 1980 – 90 Zavisnost Kulturni imperijalizam • 2000 -- Globalizacija medija Uporedni medijski sistemi/hibridizacija medija

19. Glavne etape razvoja međunarodnog komuniciranja http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Milestones_of_mediated_cross-border_communication_research.png

20. Glavne etape razvoja međunarodnog komuniciranjahttp://commons.wikimedia.org/wiki/File:Milestones_of_mediated_cross-border_communication_research.png