Νικόλαος Τεσσαρομάτης ALBA Graduate Business School και ΕΔΕΚΤ-ΟΤΕ

1. Ο Θεσμός της Επαγγελματικής Ασφάλισης Διεθνώς: Προοπτικές και Επιπτώσεις από την  Χρηματοπιστωτική Κρίση Νικόλαος Τεσσαρομάτης ALBA Graduate Business School και ΕΔΕΚΤ-ΟΤΕ Ένωση για την Προάσπιση των Κοινωνικών Δικαιωμάτων, Ιανουάριος 2009

2. Εισαγωγή • Στις ερχόμενες δεκαετίες αναμένεται σημαντική αύξηση των κρατικών δαπανών για συντάξεις εξαιτίας της: • αύξησης του προσδόκιμου ορίου ζωής • υπογεννητικότητας • συνταξιοδότησης της γενιάς των baby boomers • Για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας και της επάρκειας των συνταξιοδοτικών τους συστημάτων, σε πολλές χώρες έγιναν και συνεχίζονται μέχρι σήμερα εκτενείς μεταρρυθμίσεις • αύξηση εισφορών • αλλαγές στους κανόνες τιμαριθμοποίησης των συντάξεων • μικρότερη αναπλήρωση του προ της συνταξιοδότησης μισθού • κίνητρα με στόχο την επιμήκυνση του χρόνου εργασίας • προ-χρηματοδότηση μελλοντικών ελλειμμάτων • κίνητρα για την περαιτέρω ανάπτυξη ή για την δημιουργία επαγγελματικών ταμείων

3. Τύποι επαγγελματικών ταμείων • Παραδοσιακά ταμεία καθορισμένων παροχών (defined benefit) • Ταμεία καθορισμένων εισφορών (defined contribution) • Υβριδικά ταμεία (hybrid plans) • εξαρτημένα ταμεία παροχών (conditional benefit plans) • average career pension plans • cash balance plans

4. Βασικοί τύποι επαγγελματικών ταμείων σε επιλεγμένες χώρες του ΟΟΣΑ, 2006 (% συνολικής περιουσίας σε ταμεία ΚΕ και ΚΠ)

5. Περιουσία επαγγελματικών ταμείων στις χώρες του ΟΟΣΑ, 2007 (% ΑΕΠ)

6. Ποσοστό εργαζομένων που ασφαλίζονται σε επαγγελματικά ταμεία Πηγή: Privately managed funded pension provision and their contribution to adequateand sustainable pension, Social Protection Committee, EU, 2008.

7. Πηγές εισοδημάτων συνταξιούχων- το “μέγεθος” των τριών πυλώνων

8. Περιουσία ιδιωτικών ασφαλιστικών ταμείων και ποσοστό αναπλήρωσης από δημόσιες συντάξεις

9. Τάσεις και προοπτικές επαγγελματικών ταμείων διεθνώς • Κίνητρα για την δημιουργία ή ανάπτυξη επαγγελματικών ταμείων • την περίοδο 2000-2006 θεσμοθετήθηκαν επαγγελματικά ταμεία σε 15 χώρες • προώθηση κλαδικών ταμείων σε Βέλγιο και Γερμανία • απλοποίηση και μείωση λειτουργικού κόστους ταμείων καθορισμένων εισφορών σε Ιρλανδία, Μ. Βρετανία και Σουηδία • Στροφή από ταμεία καθορισμένων παροχών σε υβριδικά και ταμεία καθορισμένων παροχών • Μ. Βρετανία – περιορισμός συμμετοχής νέων εργαζομένων σε ταμεία καθορισμένων παροχών • ΗΠΑ – στροφή σε cash balance plans και ταμεία καθορισμένων εισφορών • Ολλανδία – στροφή σε average career pension plans

10. Τάσεις και προοπτικές επαγγελματικών ταμείων διεθνώς • Περισσότερη και καλύτερη εποπτεία • νέοι λογιστικοί κανόνες που αφορούν τηναποτίμηση των υποχρεώσεων (ΙFRS 17/IAS19/FAS87) και την αποτύπωση τους στον ισολογισμό των επιχειρήσεων έχουν μεγεθύνει το κόστος και του κινδύνους για τις εταιρίες χορηγούς • κανονιστικά πλαίσια με βάση τους κινδύνους (risk based regulation) • ταμεία προστασίας συντάξεων (π.χ. PBGC-ΗΠΑ, PPF-Μ. Βρετανία) • Καλύτερη διακυβέρνηση • απαραίτητη προϋπόθεση για την δημιουργία αποτελεσματικού ιδιωτικού τομέα συντάξεων • υιοθέτηση κανονισμών χρηστής διακυβέρνησης • Νέα χρηματο-οικονομικά προϊόντα για την διαχείριση κινδύνων • μακροχρόνια κρατικά ομόλογα • ομόλογα συνδεδεμένα με τον πληθωρισμό • παράγωγα (συμβόλαια ανταλλαγής επιτοκίων και πληθωρισμού) • annuities

11. Χρηματοπιστωτική κρίση: συνέπειες Μείωση περιουσίας Μεγάλη πτώση στην περιουσία των ταμείων • Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, μέχρι τον Οκτώβριο του 2008, η συνολική περιουσία των ταμείων του δευτέρου πυλώνα είχε μειωθεί κατά 20%. Υπολογίζω ότι μέχρι το τέλος του έτους οι απώλειες των ταμείων θα ξεπεράσουν το 25%. • Παρά την μεγάλη πτώση του 2008, η μέση ετήσια πραγματική απόδοση ταμείων την τελευταία δεκαπενταετία ήταν στην Σουηδία 8,5% και στις ΗΠΑ και την Μ. Βρετανία 6,1% (ΟΟΣΑ, Pension Markets in Focus, Dec. 2008)

12. Αποδόσεις επαγγελματικών ταμείων στις ΗΠΑ και την Μ. Βρετανία (1982-2008)

13. Χρηματοπιστωτική κρίση: συνέπειες Μείωση περιουσίας Οι επιπτώσεις από την μείωση της περιουσίας, εξαρτώνται από τον τύπο του επαγγελματικού ταμείου • Ταμεία καθορισμένων εισφορών Επιπτώσεις εξαρτώνται από την κατανομή επενδύσεων (% σε μετοχές) και την ηλικία του ασφαλισμένου • Ταμεία καθορισμένων παροχών Κίνδυνος μειωμένων συντάξεων σε περίπτωση πτώχευσης του εργοδότη.

14. Χρηματοπιστωτική κρίση: συνέπειες Αύξηση υποχρεώσεων • Η κρίση είχε σαν συνέπεια την μείωση της περιουσίας και παράλληλα την αύξηση των υποχρεώσεων των ταμείων • Την περίοδο 1998-2008 ο λόγος περιουσίας/ υποχρεώσεων επιδεινώθηκε κατά 36,3% (29% επιδείνωση το 2008)

15. Χρηματοπιστωτική κρίση: συνέπειες Μικρότερη ανοχή στον κίνδυνο • Μείωση των επενδύσεων σε μετοχές, αύξηση των ομολόγων, διασπορά επενδυτικού κινδύνου • Αναθεώρηση της απόφασης για επενδύσεις σε προϊόντα υψηλού κινδύνου (hedge funds, private equity, structured products, commodities) • Λιγότερη χρήση παραγώγων για αντιστάθμιση κινδύνων(μετοχών, επιτοκίων, πληθωρισμού, μακροζωίας) – ελαχιστοποίηση κινδύνου αντισυμβαλλομένου (counterparty risk) • Ελαστικότερη εφαρμογή κανόνων για την αποτίμηση των υποχρεώσεων και την διατήρηση του λόγου περιουσίας υποχρεώσεων

16. Επαγγελματικά ταμεία – τάσεις και προοπτικέςσυμπεράσματα • Σχεδιασμός νέων τύπων ταμείων πουθα: • μοιράζουν τους κινδύνους • προσαρμόζουν τις παροχές στις επικρατούσες χρηματο-οικονομικές συνθήκες • εγγυώνται ένα ελάχιστο επίπεδο παροχών • Αποτελεσματικότερη εποπτεία, διακυβέρνηση και προστασία • Η χρηματοοικονομική κρίση αναδεικνύει την αξία του συστήματος πολλών πυλώνων

17. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ

18. Χρηματοπιστωτική κρίση και ελλείμματα των Βρετανικών επαγγελματικών ταμείων (σε δισ. λίρες)