powroty.pl

1. http://www.powroty.gov.pl Dr Michał Boni ZESPÓŁ DORADCÓW STRATEGICZNYCH PREMIERA RP Ustroń, 17 stycznia 2009 r.

2. Kontekst - skala i struktura migracji Dane rejestrowe  353 tys. migrantów łącznie w latach 1990-2005 Dane spisowe (ok. 2% populacji): Mikrospis 1995:900 tys. osób czasowo za granicą NSP 2002:786 tys. osób czasowoza granicą Szacunek GUS (2007 i 2008): - Populacja Polski: 38,2 mln (stan na 1 stycznia 2007) - Z tego poza granicami kraju dłużej niż 2 miesiące (stan na 1 stycznia 2007): 1 950 tys. osób - Poza granicami kraju 31 grudnia 2007: 2 270 tys. osób - Odpływ netto w okresie 1 maja 2004 – 31 grudnia 2007: 1 270 tys. osób.

3. Skala i struktura odpływu • Kontekst: • Zmiana kierunków migracji Polaków – wzrost znaczenia Wielkiej Brytanii, Irlandii i Norwegii spadek Francji i Niemiec • Ilu z migrantów to nowi pracownicy na rynkach pracy państw przyjmujących, a ilu było już tam przed 1 maja 2004? • Analizy migracji pokazują, iż ok. 1 mln Polaków co roku podejmuje pracę w różnych państwach członkowskich UE. Większość z tych (70 %), którzy przebywają na emigracji dłużej niż dwa lata deklaruje, iż w pewnej perspektywie będzie chciała wrócić do Polski • Kto najczęściej wyjeżdżał: • Kobiety i mężczyźni, w wieku 20-44 lata, pochodzący ze wsi i małych miast ( < 100 tysięcy mieszkańców), z wykształceniem zasadniczym zawodowym lub średnim zawodowym. • Kobiety i mężczyźni w wieku 25-44 lata, pochodzący z dużych miast (powyżej 100 tysięcy mieszkańców), z wykształceniem wyższym magisterskim/równorzędnym lub wyższym.

4. Liczba obywateli Polski przebywających za granicą dłużej niż 2 miesiące, wg głównych krajów docelowych, w tysiącach Źródło: GUS 2008

5. Społeczno-demograficzny profil migranta z Polski w okresie przed- i poakcesyjnym, w % Źródło: BAEL

6. Społeczno-demograficzny profil migranta z Polski w okresie przed- i poakcesyjnym (łącznie) dla wybranych krajów docelowych, w % Źródło: BAEL

7. Migracje Polaków (1) Migracje Polaków – skąd wyjeżdżają? Regiony Polski wg intensywności odpływu Mieszkańcy miast PKB per capita

8. Migracje Polaków (2) Migracje Polaków – skąd wyjeżdżają? Regiony Polski wg intensywności odpływu oraz stopy bezrobocia Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia w wieku 15-24

9. Migracje powrotne Polaków – dokąd wracają?

10. Polskie migracje a mobilność (1) Tradycyjny wzorzec migracyjny: • Migracje stałe (USA, Niemcy – cały wiek XIX) • Podłoże polityczne migracji stałych (68, 80) • Podłoże ekonomiczne migracji stałych (Niemcy lata 70.) • Migracje czasowe a ekonomiczne – potrzeba uzupełniania dochodów (obszary wiejskie – chłoporobotnicy na sezonowych migracjach do Niemiec: rozładowanie napięć społecznych w latach 90.) • Wyjazdy legalne do nielegalnej pracy (Polacy w „szarej strefie” w UK do 2004r.) • Wzorzec „tam pracuję – tu wydaję” (groźny dla polskiego rynku pracy”)

11. Polskie migracje a mobilność (2) Zmiana wzorca migracyjnego: • Odejście od modelu stałej emigracji • Migracja czasowa, jako element w cyklu kariery zawodowej • Swoboda wyboru (w obrębie UE, czy szerzej) momentu i doświadczenia migracji /mobilności zagranicznej • Powody ekonomiczne (tak), ale nie tylko (kształtowanie kariery zawodowej) • Strategia życia a strategia zawodowa

12. Polskie migracje a mobilność (3) Jak charakter polskich zasobów pracy zmienia fakt , iż ok. 1-1,5 mln osób ma „nowe doświadczenie mobilności” • Akceptacja mobilności w ogóle • Sprawność nawigacji w karierze zawodowej i po rynku pracy • Presja na nowe rozumienie łączy: cykl życia – cykl kariery – wybór strategii • Presja na wsparcie instytucjonalne takich zachowań (doradztwo karierowe od szkoły przez całe życie) • Swoboda przepływów mobilnych postmigrantów ze swojego środowiska do nowych miejsc (z obszarów wiejskich i małych miast do aglomeracji) • Przyspieszenie migracji/mobilności krajowej w kraju (zjawisko nadchodzące?) • Eliminacja zagrożenia dominacji wzorca: „tam pracuję – tu wydaję” na model: „zmienna praca tu i tam”

13. Składowe rządowego programu skierowanego do migrantów oraz migrantów powracających do kraju Pakiet 1: System obsługi migranta (powrotnego) Pakiet 2: Likwidacja barier/ułatwienia dla osób chcących powracać z zagranicy Pakiet 3: Rozwiązania skierowane do konkretnych grup docelowych Pakiet 4: Działania skierowania do rodzin migrantów i migrantów powrotnych Pakiet 5: Działania skoncentrowane na administracji publicznej Pakiet 6: Informacja i promocja

14. Składowe rządowego programu skierowanego do migrantów oraz migrantów powracających do kraju Pakiet 1: System obsługi migranta (powrotnego) Stworzenie powszechnie dostępnego i rozpoznawalnego portalu internetowego; cel: przekazanie wiarygodnych i kompletnych danych na temat powrotu do Polski) Opracowanie i dystrybucja „Poradnika migranta powrotnego”; cel: ułatwienie powrotu, przekazanie informacji niezbędnych do udanego powrotu do kraju „Internetowy urząd pracy”; cel: ułatwienie powrotu na polski rynek pracy (wymagane zmiany legislacyjne) Wsparcie powracających migrantów poprzez włączanie ich w system szkoleń / orientacji zawodowej; cel: ułatwienie powrotu na polski rynek pracy System doradztwa w zakresie możliwości inwestycyjnych / biznesowych w kraju; cel: wykorzystanie potencjału migrantów powrotnych (realizator: PARP).

15. Składowe rządowego programu skierowanego do migrantów oraz migrantów powracających do kraju Pakiet 2: Likwidacja barier/ułatwienia dla osób chcących powracać z zagranicy Ułatwienia w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej (np. zakładanie i prowadzenie firm siostrzanych) Instytucja kredytu podatkowego i ulgi inwestycyjnej Granty na indywidualny transfer technologii Abolicja podatkowa, unikanie podwójnego opodatkowania Ułatwienia w zakresie uznawania wykształcenia/kwalifikacji nabywanych poza granicami Polski Ułatwienia w zakresie nabywania bądź przywracania obywatelstwa polskiego.

16. Składowe rządowego programu skierowanego do migrantów oraz migrantów powracających do kraju Pakiet 3: Rozwiązania skierowane do konkretnych grup docelowych (w fazie projektowania) Przykładowe grupy: Lekarze i personel medyczny Naukowcy Polscy studenci studiujący za granicą Przedstawiciele „drugiego pokolenia” polskiej emigracji

17. Składowe rządowego programu skierowanego do migrantów oraz migrantów powracających do kraju Pakiet 4: Działania skierowania do rodzin migrantów i migrantów powrotnych Działania w sferze edukacji; zwłaszcza: zapewnienie możliwości nauki języka polskiego za granicą, opracowanie i wdrożenie systemu adaptacji dzieci powracających z zagranicy do polskiego systemy edukacyjnego Działania nakierowane na rodzinny wymiar decyzji migracyjnych; cel: minimalizacja negatywnych skutków wyjazdu zagranicznego/racjonalizacja decyzji migracyjnej w kontekście sytuacji rodzinnej.

18. Składowe rządowego programu skierowanego do migrantów oraz migrantów powracających do kraju Pakiet 5: Działania skoncentrowane na administracji publicznej Szkolenia dla urzędników różnych szczebli (z wykorzystaniem „Poradnika migranta powrotnego”) Włączanie organizacji pozarządowych do działań na rzecz migrantów powrotnych

19. Składowe rządowego programu skierowanego do migrantów oraz migrantów powracających do kraju Pakiet 6: Informacja i promocja Działania promocyjno-informacyjne związane z uruchomieniem portalu internetowego Wsparcie działań informacyjnych samorządów lokalnych Włączenie przedstawicieli konsulatów i ambasad do działań promocyjnych Szeroko pojęta popularyzacja programu.

20. Po co ten program? Wsparcie dla Polaków, którzy rozważają lub już podjęli decyzję o powrocie do kraju Wyjechać nie jest łatwo, ale powrót też może być skomplikowany Państwo powinno reagować na aktualne potrzeby społeczne Rząd winien być odpowiedzialny nie tylko za tych, którzy pozostali w kraju, ale również za obywateli, którzy wybrali pobyt / pracę za granicą Nie warto czekać, aż zjawisko stanie się masowe Wybrane elementy programu są użyteczne dla osób, które zdecydowały się pozostać.

21. Czym jest program? • Idea: kompleksowy system wsparcia osób wracających do kraju • Podstawowa bariera: dostęp do rzetelnej, pełnej informacji • Pierwsza faza  kampania informacyjna: • Powrotnik – Nawigacja dla powracających – kompendium informacji na temat jak radzić sobie z problemami administracyjnymi • www.powroty.gov.pl – czytelna strona internetowa, za którą kryje się system wsparcia dla Polaków powracających z zagranicy • Element większej całości, która sprowadza się do myślenia o Polakach za granicą i dbałości o ich interesy – abolicja podatkowa, ułatwienia prawne, wsparcie w odnalezieniu się na rynku pracy, nowe placówki konsularne.

22. Program ma duszę! Program to nie tylko książka czy strona internetowa – to cały system stworzony specjalnie dla migrantów powrotnych! Opiera się na dwóch kręgach – pracowników administracji rządowej oraz samorządowej (doradcy EURES) Zespół merytoryczny obsługujący program – osoby od wielu lat zajmujące się migracjami i mające doświadczenie migracyjne Program ma się „uczyć” – chcemy wykorzystać doświadczenia i pytania migrantów, by pomóc innym.

23. Polska to regiony! • Powrót do Polski to przede wszystkim powrót do konkretnego miejsca • Wiedza na temat tego miejsca będzie najważniejsza dla osób, które zdecydują się na powrót • Nasze zadania: • Dostarczać informacji na temat sytuacji w ujęciu regionalnym i lokalnym • Informować o lokalnych wydarzeniach, które mogą okazać się przydatne dla migrantów powrotnych: targach pracy, inwestycjach, działaniach samorządów.

24. „Powrotnik” – jak to działa? Organizacja – kluczowe tematy dla powracających Przykładowe pytania i odpowiedzi Prosty, przystępny język – ale i odwołania do podstaw prawnych Struktura:

25. Portal www.powroty.gov.pl – jak to działa? Funkcje portalu: Możliwość uzyskania odpowiedzi na zadane pytania w indywidualnych, specyficznych sprawach Stale aktualizowane informacje pogrupowane w 10 obszarów tematycznych (zgodnych ze strukturą Powrotnika) Bieżące wiadomości istotne z punktu widzenia migranta Perspektywa regionalna i lokalna: informacje na temat regionów Cykliczne spotkania z ekspertami (w formie „czatu”).

26. Pytania o powroty System zawiera również moduł zadawania pytań i udzielania odpowiedzi Ideą jest odpowiedź na każde pytanie Możemy potrzebować nawet 14 dni na udzielenie odpowiedzi

27. Powrotnik on-line Powrotnik – wersja do pobrania Tematy Indeks

28. Wydarzenia

29. Regiony

30. Spotkania z ekspertami

31. Finansowanie Polacy mieszkający i pracujący za granicą to bezwzględnie najwyższej jakości kapitał ludzki Warto weń inwestować W ciągu kilku miesiącach program obejmie większość krajów, w których czasowo przebywają Polacy Program jest finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego Funkcjonowanie programu jest przewidziane do końca 2009 roku z opcją jego przedłużenia.

32. Kto to robi? • Program jest efektem pracy Międzyresortowego Zespołu ds. Migracji Powrotnych i został przygotowywany przez: • Zespół Doradców Strategicznych Prezesa Rady Ministrów • Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej • przedstawicieli organizacji pozarządowych • ekspertów • Za obsługę techniczną odpowiada Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich.

33. Wielkość ruchu na stronie www.powroty.gov.pl • Od momentu inauguracji portalu w dniu 24 listopada 2008 r. o godz. 15.30 do 13 stycznia 2009 r., odnotowano łącznie: • 387,367odsłon portalu • 74,575 wizyt na portalu • 55,171 unikatowych użytkowników Najczęściej odwiedzane strony portalu: Odwiedziny serwisu - zestawienie dzienne. Źródło: Zespół redagujący portal, Oprac. na podst. systemu monitorowania ruchu na stronie google analytics.

34. Lokalizacja użytkowników: Lokalizacja użytkowników - świat (10 najpopularniejszych lokacji): Lokalizacja użytkowników - Polska (10 najpopularniejszych lokacji): Źródło: Zespół redagujący portal

35. Ilość otrzymanych pytań i ich podział merytoryczny: • Do 13 stycznia do systemu wpłynęło 907 pytań • Zespół redakcyjny udzielił (we współpracy z siecią wsparcia) 821 odpowiedzi Podział merytoryczny pytań Źródło: Zespół redagujący portal

36. Powroty w rejestrach PSZ • Formularze E 301 (prawo do zasiłku): • 2008 – 10 tys. (2007 – 5761) • Dominują rejestracje na Dolnym Śląsku i w Wielkopolsce • Z: Wielkiej Brytanii (3159), Holandii (1547) • Formularze E 303 (prawo do transferu zasiłków) • 50% powroty z Irlandii i ... Niemiec • 829 (10 miesięcy 2008) – 305 w 2007 roku • Opolskie, dolnośląskie, śląskie • Rejestrujący się: szybko uzyskają pracę

37. Dlaczego będą wracali: Ponieważ: inni też wracali Spośród 15,7 mln imigrantów do USA (w latach 1908-1957) wróciło około 5 mln; w latach 1970. powróciło około 20-50% imigrantów (w zależności od kategorii) Migracje powrotne w ostatnim okresie lat 1980. objęły ok. 200 tys. Hiszpanów i ok. 100 tys. Portugalczyków. Powróciło około 85% spośród 1 mln Greków, którzy wyjechali do Niemiec w latach 1960-1984 Wracali też Irlandczycy, Włosi, Turcy… – obywatele wszystkich tych krajów, które wcześniej masowo uczestniczyły w migracjach.

38. Ponieważ: sprzyjają temu okoliczności Pogarsza się sytuacja ekonomiczna w krajach, do których docierali Polacy – rośnie konkurencja na rynku pracy, wiele sektorów (np. budownictwo) jest zagrożonych recesją, wzrasta groźba utraty pracy Sytuacja ekonomiczna w Polsce pozostaje względnie stabilna i ma lepsze perspektywy niż większość innych gospodarek UE Polski rynek oferuje dobre możliwości zarówno dla inwestorów jak i w zakresie realizacji kariery zawodowej.

39. Ponieważ: takie były doświadczenia innych krajów Większość migrantów natrafia na „szklany sufit” – ceną wyższych zarobków jest niemożność realizacji kariery zawodowej i niespełnione aspiracje Zgodnie z deklaracjami dla wielu spośród migrantów pobyt za granicą to tylko epizod – planują (wcześniej lub później) powrót do Kraju – tam są ich rodziny i przyjaciele, z nim również wiążą swoją przyszłość zawodową Doświadczenia międzynarodowe potwierdzają, iż większość osób, które decydują się na powrót, wraca przed upływem pięciu lat od momentu wyjazdu za granicę.

40. Liczba formularzy E 301 (do 31.10.2008r.)

41. Liczba formularzy E 303 (do 31.10.2008r.)

42. Liczba formularzy E 301 w układzie państw (do 31.10.2008r.)

43. Liczba formularzy E 303 w układzie państw (do 31.10.2008r.)

44. Migracje, mobilność, „Powrotnik” – wnioski • Migracje po 2004 roku zmieniają wzór polskiej migracji • Migracja/mobilność – naturalny element łączenia cyklu kariery zawodowej ze strategiami życiowymi • Zmiana sposobów nawigacji po rynku pracy • Inny sposób analizy kosztów i korzyści (też inne rozumienie „brain drain”) • Ku: adaptacyjności i dynamizmowi polskiego rynku pracy • Zdefiniowana rola państwa – funkcja usługowa (sprawność) wobec obywateli • „Powrotnik” – wsparcie w naturalnych procesach, a nie ich stymulacja

45. Pytanie na koniec: • Postmigranci a spowolnienie gospodarcze • Postmigranci a przyszła realokacja zasobów pracy w Polsce • Polscy migranci / imigranci z zagranicy (poziom akceptacji społecznej)