HANDELSCONTRACTEN

1. HANDELSCONTRACTEN • 1. Handelsdistributie • Juridische omkadering van distributie in handelsverkeer ? (technieken, actoren, ...) • Handelstussenpersonen (agent, commissionair, makelaar) • Distributietechnieken (concessie, alleenverkoop, franchising) • 2. Financieringscontracten • Lening op interest - Krediet • Bijzondere financieringstechnieken: leasing, factoring, ...

2. Deel I. - HANDELSDISTRIBUTIE • Probleemstelling: hoe geproduceerde goederen/diensten bij gebruiker brengen ? • Klassiek: uitbouw distributienetwerk (geografisch) • Fundamentele keuze: eigen / ander netwerk • Eigen netwerk: • Interne organisatie: handelsvertegenwoordigers • Externe organisatie: handelstussenpersonen • Ander netwerk: • Wederverkoop • Verkoopconcessie • Franchising

3. Handelsdistributie - inleiding … • Juridische omkadering handelsdistributie • Privaatrechtelijke rechtsverhoudingen • Handelen voor rekening/vertegenwoordiging (bijv. Lastgeving) • Interne verhouding opdrachtgever-tussenpersoon • O..m. bescherming zwakkere partij (tussenpersoon) • Regulering van statuut van tussenpersoon • Bijv. Verzekeringstussenpersonen • Economische regulering -> bescherming mededinging

4. Hoofdstuk I. Handelsagentuur • Juridisch kader handelsagentuur • B.W.: regelen inzake lastgeving • Wet 13 april 1995 betreffende de handelsagentuurovereenkomst • Uitvoering van Europese richtlijn 86/653 • Beperkende werking op regelen inzake lastgeving (bijv. Ad nutum herroepbaarheid lastgeving)

5. Hoofdstuk I. Handelsagentuur • 1. Notie: • Overeenkomst waarbij de agent door de principaal belast wordt met het bemiddelen en eventueel afsluiten van zaken in naam en voor rekening van de principaal, zonder dat de agent onder het gezag staat van de principaal(art. 1 W. 13 apr. 1995) • Handelsagentuur = objectieve daad van koophandel (art. 2 W. Kh.)

6. Handelsagentuur - notie … • 2. Constitutieve elementen: • Optreden in naam en voor rekening van principaal • Agent staat niet onder gezag van de principaal • Bemiddelen en eventueel afsluiten van zaken • Permanentie • Tegen vergoeding

7. Handelsagentuur - notie … • 2. Constitutieve elementen: • Optreden in naam en voor rekening van principaal • Principe: regelen lastgeving (mandaat) toepasselijk • Gevolg: agent is niet persoonlijk verbonden, maar verbindt principaal (als binnen mandaat) • Bijv. Insolvabiliteit van klant: principaal draagt risico • Uitz.: delcrederebeding: agent verklaart in te staan voor de ‘gegoedheid’ van de klant-tegenpartij • Wet 1995 (art. 25): aansprakelijkheid in beginsel beperkt tot overeengekomen commissie • Onderscheid met commissionair; makelaar, concessiehouder

8. Handelsagentuur - notie … • Agent staat niet onder gezag van de principaal • Onderscheid met handelsvertegenwoordiger: bediende, onder gezag van werkgever • Gevolg: principaal kan agent geen bevelen geven over organisatie van diens werk • Vermoeden van ondergeschiktheid: art. 4 WAO • Weerlegging: bewijslast bij principaal • Feitelijke beoordeling door rechter • Criteria van onderscheid ? • Keuze van methode van uitoefening activiteit • Vrije beschikbaarheid over tijd => handelsagent = sociaalrechtelijk zelfstandige

9. Handelsagentuur - notie … • Bemiddelen en eventueel afsluiten van zaken • “zaken” = goederen en diensten • Aard van transactie is irrelevant: verkoop, aankoop, verhuur, aanneming, … • Bemiddelen = voldoende (-> huur van diensten) • Veronderstelt onderhandeling/doorgeven van orders • Niet: loutere prospectie van klanten • Ook: aanbrengen cliënteel voor welbepaalde opdrachtgever (mits permanentie) • Afsluiten van zaken: • Agent sluit overeenkomst: eigenlijke lastgeving

10. Handelsagentuur - notie … • Permanentie • Cf. art. 3, 1° Wet 1995: geen toepassing als ‘niet met regelmaat’ • = bestendige contractuele samenwerking • Als hoofd- of bijberoep • Gevolg: makelarij valt meestal buiten Wet 1995 • Indicatoren ? Bijv. regelmatige facturatie van commissies • =>Agent maakt deel uit van distributiestructuur van principaal • Permanentie ≠ exclusiviteit

11. Handelsagentuur - notie … • Tegen vergoeding • Cf. Handelsagentuur = daad van koophandel • Dus: winstoogmerk = essentieel • Art. 9, lid 1 Wet 1995: ofwel: • Vast bedrag (zelden)-> geen loon • Commissies -> variabel in functie van aantal of waarde van de zaken • Combinatie van beiden

12. Handelsagentuur - notie … • 3. Overige kenmerken • Overeenkomst intuitu personae • In hoofde van principaal: keuze agent = essentieel • In hoofde van agent ? • Gevolgen: • Einde bij overlijden/faillissement van agent • Beroep op subagenten ? • Art. 7 Wet 1995: toegelaten (cf. zelfstandigheid van agent) • Overeenkomst sui generis

13. Handelsagentuur - notie … • Exclusiviteit van de opdracht is niet essentieel • Agent kan voor verschillende principalen optreden • Mogelijke vormen van exclusiviteit: • Territoriaal • Product-exclusiviteit • Cliënteel -> Vragen van mededingingsrecht !

14. Handelsagentuur/ De overeenkomst … • 3. De overeenkomst • Principe: solo consensu + vrije bewijsvoering (handelsdaad) • Voor bepaalde of onbepaalde duur (art. 4) • Onbepaalde duur als niet op schrift gesteld (art. 4, lid 2) => Bij bepaalde duur: geschrift vereist • Voortzettig overeenk. na bepaalde duur -> onbepaalde duur (maar: weerlegbaar) • Concurrentiebeding/delcrederebeding: geschrift • Geschrift = geldigheidsvereiste van beding • Partij kan ondertekend geschrift van tegenpartij eisen (art. 5) -> eenzijdig bewijsmiddel

15. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • 4. Verbintenissen van de agent • Belangen principaal behartigen/loyaal en te goeder trouw handelen (art. 6) • Middelenverbinstenis (tenzij anders bedongen) • Herneming van algemene plicht goede trouw (1134 BW) • Bijv. Principaal geen concurrentie aandoen/ontvangen gelden doorstorten … • Verdere verfijning (art. 6, lid 2) • Naar behoren onderhandelen/afsluiten zaken • Nodige inlichtingen aan principaal geven • Redelijke richtlijnen van principaal opvolgen

16. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • Bijzonder geval: delcrederebeding (art. 25) • Notie: agent neemt aansprakelijkheid op voor verplichtingen van klant uit bemiddelde zaken (<-> gemeen recht) • Art. 25: slechts toegelaten onder strikte voorwaarden • Schriftelijk • Enkel m.b.t. effectief bemiddelde zaken • Betreft in principe enkel insolvabiliteit van klant • Beperking aansprakelijkheid tot bedrag van commissie, • uitz.: bepaalde zaken/ afsluiten voor rekening van principaal • > Maar: rechter heeft matigingsrecht

17. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • Andere verbintenissen ? • Bijv. • Aanhouden van voorraden, • dienst na verkoop, • inning schuldvorderingen, • voeren publiciteit, … -> doorgaans in naam en voor rekening van principaal

18. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • 5. Verbintenissen van de principaal • loyaal en te goeder trouw handelen (art. 8) • Verfijning (art. 8, lid 2) • Nodige documentatie ter beschikking stellen • Nodige inlichtingen verschaffen over zaken (bijv. inkrimping voorraden, …) • Informatie over gevolg van aangebracht order • Vergoeding van de agent: (infra) • Bijkomende verbintenissen ? • Bijv. Exclusiviteit agent eerbiedigen • Vergoeding kosten ?

19. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • 6. Vergoeding van de agent (art. 9-17) • Modaliteiten (art. 9) • Vast,commissie of combinatie • Andere elementen: winstdeling, in natura, …: toegestaan • A. Vaste vergoeding • Geen loon => geen loonbescherming toepasselijk • Art. 17: maandelijkse betaling, tenzij anders overeengekomen • Praktijk: zelden (nieuwe markt, grote projecten, …)

20. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • B. Variabele vergoeding: commissie • In functie van aantal of waarde van de zaken • 1. Grondslag van de vergoeding (art. 15): • Vrij bepaald in overeenkomst; Criteria: o.m. categorie van klanten, aard van de zaak, rol vand e agent bij bemiddeling, … • Zoniet: gebruik in economische sector • Zoniet: billijke vergoeding

21. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • 2. Ontstaan recht op vergoeding • Art. 10: bij afsluiten van de zaak • Onderscheid afsluiten/bemiddelen door agent • Agent sluit zaak af: ontstaan recht op vergoeding • Agent is enkel bemiddelaar => slechts commissie na aanvaarding bestelling door principaal • Onderscheid zaken afgesloten gedurende en na overeenkomst met agent

22. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • a. Zaken afgesloten gedurende overeenkomst met agent • Rechtstreekse commissie (art. 10, 1°): t.g.v. tussenkomst van agent • Onrechtstreekse commissie (art. 10, 2°): klant werd vroeger aangebracht door agent • > veronderstelt geslaagde bemiddeling • > m.b.t. ‘gelijkaardige’ zaak • Onrechtstreekse commissie bij exclusiviteit agent (art. 10, 3°) • > ook vergoeding voor niet aangebrahte klanten • > ook indien principaal zich recht voorbehoudt om zelf zaken binnen exclusief gebied te sluiten • Regelen zijn van dwingend recht

23. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • b. Zaken afgesloten na einde overeenkomst met agent (art. 11) • Bestelling ontvangen voor einde overeenkomst • > recht op (on)rechtstreekse commissie • Zaak hoofdzakelijk te danken aan activiteit agent tijdens overeenkomst • > geen zaak zonder actieve bemiddeling agent • > zaak gesloten binnen 6 maanden na einde overeenkomst • Gevolg: ‘nieuwe’ agent heeft geen recht op commissie, tenzij verdeling billijk is (art. 12) • > moet blijken uit omstandigheden

24. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • 3. Opeisbaarheid van de commissie (art. 13) (<-> ontstaan) • Principaal heeft overeenkomst uitgevoerd • Principaal moest overeenkomst uitvoeren • Tegenpartij is overeenkomst(gedeeltelijk) nagekomen -> Verbintenis onder tijdsbepaling • Afwijkingen toegestaan inzake opeisbaarheid ? • In voordeel van agent: ja • Commissie bij ‘goede afloop’: betwist • Tijdstip betaling ? Uiterlijk 1 maand na einde kwartaal van opeisbaarheid (art. 13, lid 3)

25. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • 4. Verval van recht op commissie (art. 14) • Enkel indien overeengekomen • 3 limitatieve gevallen: • Derde voert verbintenissen niet uit, tenzij oorzaak te wijten aan principaal (bijv. tegenpartij insolvabel, fout agent, …) • Uitvoerig onmogelijk, tenzij oorzaak bij principaal (-> overmacht) • Gewichtige redenen voor niet-uitvoering door principaal (-> imprevisieleer)

26. Handelsagentuur/ De uitvoering van de overeenkomst … • 5. Controlerecht van handelsagent (art. 16) • Principaal verstrekt opgave van verschuldigde commissies • Agent mag nodige gegevens opvragen i.v.m. commissies (bijv. uittreksel boekhouding, bestelbons, …) -> Dwingende regelen t.v.v. handelsagent

27. Handelsagentuur: beëindiging overeenkomst • Gemeenrechtelijke gronden • Onderlinge toestemming • Verstrijken van de (bepaalde) duur • Ontbindend beding (stilzwijgend of uitdrukkelijk) • Overlijden/faillissement handelsagent • Overmacht • Specifieke gronden in Handelsagentuurwet • Beëindiging door opzegging • Beëindiging zonder opzegging • Uitzonderlijke omstandigheden • Ernstige tekortkoming

28. Handelsagentuur: beëindiging overeenkomst … • 1. Opzegging (art. 18) • bepaale duur (mits bedongen) of onbepaalde duur • Recht voor beide partijen • Opzeggingstermijn (dwingend minimum), in functie van anciënniteit agent • Bij onmiddellijke beëindiging of te korte opzeggingstermijn: vergoeding verschuldigd • = ‘gebruikelijke vergoeding’

29. Handelsagentuur: beëindiging overeenkomst … • 2. Beëindiging wegens uitzonderlijke omstandigheden • V.W.: verdere professionele samenwerking is onmogelijk • Geen ‘fout’ vereist • Bijv. Wijziging marktomstandigheden, duurzame en ernstige onenigheid tussen partijen • Indien ten onrechte ingeroepen: opzeggingsvergoeding verschuldigd