GÜLÇE ÖZBAYRAKTAR Y125028010

1. High Resolution3D ERT To HelpGPR DataInterpretationFor ResearchingArchaeologicalItemsIn AGeologicallyComplexSubsurface GÜLÇE ÖZBAYRAKTAR Y125028010

2. ERT(elektrik rezistivite tomografi) yöntemi genellikle derinlik yada yüzeyde belirlediğimiz hedef incelemelerinde kullanılır. ERT hidrojeolojik, mühendislik ve çevresel problemlere cevap verir. • ERT arkeolojik araştırmalarda oldukça popülerdir. Metodun başarısı potansiyel arkeolojik hedeflerin mukavemet özelliği ile çevreleyen şartlar arasındaki farka bağlıdır. • Geçmiş on yıl ve fazlasına nazaran ERT de oldukça değişim olmuştur.

3. 3D ERT aramalarında çok fazla frekans olmak-tadır. Alana uygulanmaları açısından kolaylık-ları nedeniyle, 3B ERT araştırmalarında 2D pro-filleri paralel olarak çoğu araştırmada kullanılır. Bununla birlikte, heterojen bölgelerde yanıltıcı sonuçlar elde edilebilir. • Loke and Barker, 3D ERT ile pole- pole diziminde 3*3 m bloklar halinde kanallar kullanmışlardır. Onlar 2D ERT çalışmalarından alınan sonuçların yeterli olamadığı sonucuna varmışlardır.

4. Chambers dikey dipol- dipol ve Wenner 2Dhatları deneysel bölgedeki bilinen hedefleri taramak olarak kullanmıştır. • Onlar 3D inversiyondan elde edilen sonuçların 2D lere oranla daha iyi oldukları sonucuna var-mışlardır.

5. Çalışma alanı MuroLecesse güney İtalyada dır. 2001 yılında Lecce üniversitesindeki arkeologlar tarafından çalışma başlamıştır. Cunella olarak bilinen modern yerleşim alanı bulunmuştur.

7. Bu keşifler sonucunda birbirinden dağınık halde kulübeleri olan köy bulunmuştur. Bu kulübeler daire şeklinde yada ovaldi. Alçak duvarlı olanlar taş, yüksek duvarlı olanlar ağaç ve topraktandı. • Muro arkeoloji alanında yapılan GPR araştır-maları GSSI tarafından yapılmış Sir-2 digitalpuls radar sistem kullanılarak gerçekleştiril-miştir. 200-500mhz frekans aralığında yapıl-mıştır. Yüksek çözünürlüklü yapıların sığ derin-likleri göz önüne alındığında birkaç profil 200 mhz kullanılarak yapılmıştır.

8. Birçok GPR araştırmalarında 500mhz( 0.5m u-zunluğu boyunca paralel profiller) kullanılarak sonuç elde edilir. • Zaman fonksiyonu, kazanç fonksiyonu, filtreler bütün profiller için ortaktı. • Zil sistemi ve koşuya rağmen anten zemin yüzeyi boyunca taşınmıştır. Belirlenen radar profillerinde yarayışlı olanları tanımak mümkündü. Alanın büyük bir kısmında yinede sinyaller çok güçsüzdü, Bunun nedeni humusun kalınlığından olabilir.

10. Özellikle yoğun yansımalar 50ns ye görülmekte-dir. Alt tabakadaki marn ve kalkarenitinard arda gelmesinden dolayı böyleydi. • Az güçlü ve çok kesikli yansımalar aynı zamanlı pencere de aynı bölgeden elde edilip saptanmış-tır. Bu yansımalar keskin olarak kesilmeler tara-fından karakterize edilmiştir. Şekilde 29 ve 32 m arasında bu görülmektedir. • Absorbe olan sinyallerin işareti humus tabaka-sının o noktasında kalınlaşma olduğudur. • Bu gibi varyasyonlar alanın doğadan kaynakla-nan yada insan kaynaklı doğal olaylardan etki-lenmesinden dolayı olabilir.

11. Şekil de b den g ye ilk 2.70m derinliğe kadar 0-10 ns ye 6adet zaman penceresi çizilmiştir. Yüksek yoğunluklu sahte elipsler görülür. • Birkaç güçlü radar anomalileri kuzeybatı yönlü A kısmında görülmüştür. Bu anomalinin kaynağı olarak dolgu malzemesi yada karstik kaya olarak yorumlanmıştır. • B nin nasıl yorumlanacağı ise arkeolojik olarak bir soru oluşturmaktadır. Bunun cevabı ise 2002 yılında 3D ERT kullanılarak verilmiştir.

13. 3D arkeoloji araştırmaları MURO tarafından yürütülmüştür. İnceleme alanı B bölgesinde dairesel olan 23 m ye 18 m genişliğinde olan alan seçilmiştir. • İncelemede gereken 19 adet x doğrultusunda dipoldipol her biri 24 adet, ve dik olarak y doğrultusun da 24 adet dipoldipol her biri 19 adet elektrot kullanmıştır. Her 2 yönde de elektrotlar arasındaki mesafe 1m dir. • GPR sonuçlarına göre anomalinin anormal olduğu bazı yerlerde elektrotlar arasındaki uzaklık değiştirilmiştir.

14. Akım ve potansiyel elektrotlar arasında aralık max 6m dir. SYSCAL R1 direnç ölçer kullanıl-mıştır. Toplamda 5741 adet veri ölçülmüştür. Ve sonuçlar 3D olarak x,y, xy doğrultusunda dikkate alınmıştır. • Elde edilen veriler x, y ve XY yönde direnç dağılımı üç-boyutlu bir derinlik dilimleri üretmek için bir araya getirilmiştir. • Rezistivite verileri RES3DINV programı ile edilmiştir. Prizmalar içindeki 3B kafes ile rezisti-vite değerleri tespit edilen blok modelinde inver-siyon programı kullanılmıştır.

15. Program, görünür özdirenç değerleri ile hesap-lanan model arasında pürüzsüz kısıtlı en küçük kareler yöntemi kullanılarak en yakın yaklaşım olarak çalışır. • Sonlu farklar yöntemi ileri geoelektrik modellere yanıt almak için kullanılırken, Gauss- Newton optimizasyon yöntemi ters direnç sorununu çöz-mek için kullanılmıştır. • Bloklar yatay ve dikey olarak 2 ye ayrılmıştır. Hesaplanan rezistivite dağılımlarından daha iyi sonuç almak amacıyla. Ancak sonuçlara bakıl-dığında dikey ve yatay model arasında farkın olmadığı ortaya çıkmıştır. • Bu muhtemelen hat arasındaki mesafe ve elekt-rotlar arasındaki uzaklık hedef boyut ile benzer olduğundandır.

16. Şekil 4,5,6 da sırasıyla x,y ve xy 3D verileri artan derinliklerle görüyoruz. 0.19 ile 2.8 m derinli-ğinde yüksek rezistivite değerleri elips olarak görülür. • Yüksek rezistivite anomalilerinden dolayı tipik Salento kalkarenti ,B eliptik içi boş kazı olarak yorumlanmıştır. • W anomalisi 0,19 ile 1.16M derinlikleri arasında arkeolojik bir özelliğe sahiptir.

20. 1.16,..., 2.8 e kadar W anomalisinde rezistivite değerleri yaklaşık 40 ohm m ye kadar azalır. Bu düşük özdirenç zonu, etiketli T, temel kaya içindeki kalkarenit olmasından dolayı olabilir. • x,y ve xy yönündeki 3D incelemeler birbirleriyle özdeş değildir. W ve T anomalileri farklı bir şekle sahip gibi görülür. daha sonra yapılan arkeolojik kazılarda B anomalisinin doğruluğu kanıtla-mıştır (mezar ve duvar bulundu)

22. Elektriksel özdirenç değerleri 400 ohm m civarında olmasının nedeni kalkarent kayadan dolayıdır. Şekilde de dolgu tabakasının çakıl olduğu açık olarak görülür. Bu katmanda özdirenç değerleri 60dan 200 ohm e çıkmıştır.

26. SONUÇLAR • İstenilen bilgilere ulaşmak için en uygun araştır-ma tekniğini seçmek gerekmektedir. Eğer hat aralığı ve elektrotlar arasındaki mesafe benzer ise alan verileri, rezistivite dönüşüm modelle-rinin sırasıyla x,y ve xy yönünde doğrusuna ya-kın yeraltı yapısı gösterebilir. • Ayrıca onlar 2D GPR VE ERT nin de önemini vurgulamak istemişlerdir. Özetlemek gerekirse, ERT veri GPR verilerinin yorumlanmasında belirsizlikleri çözmek için yardımcı olur.

27. GPR verileri hedef yönelim ve boyut ile ilgili yararlı bilgiler vermek ve ERT araştırmaları tasarımında yardımcı olma konusunda önemlidir. • Aslında hedef yönlendirme ve boyutuna ilişkin bilgi hem de hat aralığı ve elektrotlar mesafeyi belirlemek için yalnızca bir yönde ERT veri elde etmek için izin, ve bu nedenle araştırma mali-yetleri ve satın alma ve hazırlanması sırasında azaltır.

28. Teşekkürler…