biotechnologie

1. biotechnologie Synthese van ingewikkelde moleculen

2. Klassieke biotechnologie • Biotechnologie: • methode om biologie te gebruiken voor praktische doeleinden • vooral productie van bepaalde stoffen met behulp van micro-organismen en enzymen. • Vooral bevorderd door: • microscoop werkzame micro-organismen ontdekken • Ontwikkeling van industrie (massaproductie) • Enzymen: (lebferment) Melkstremmend enzym van het maagsap van een kalf • kaas maken • gisten: • bier en wijn brouwen, • Brood bakken • Bacteriën: • yoghurt en kaas maken, • Zuurkool • schimmels : • bij kaas (Penicilliumroquefortii) • penicilline

3. bierbrouwerij Invloed industriële revolutie • productie mogelijk op grote schaal • Technische vooruitgang: • automatisering • procesregeling • biologische vooruitgang: • genetische modificatie : proefnemingen over verandering van genetische eigenschappen • Nu vooral in : biochemie, microbiologie en proceskunde • Productie insuline, • Bv. Waterzuivering • biogas maken

4. Complexe besturingen met Saia® PCD

5. Moderne biotechnologie • Micro-organismen en enzymen bepaalde stoffen laten maken • Gericht “ontwerpen” van micro-organismen en beheersen van processen. •  recombinant-DNA-technologie (nieuwe combinatie van het DNA) • volgende dia •  celfusietechnologie

6. celfusietechnologie • Vooral bij medicijnen ( o.a. productie van antistoffen tegen hondsdolheid, spinnen- en slangengif.

7. Toepasbaar? Veel biotechnologische processen. Allen in praktijk gebracht? In farmaceutische industrie, voedingsmiddelenindustrie en wasmiddelenindustrie gebeuren er veel nieuwe ontwikkelingen Maar concurrentie met reeds bestaande processen Toegepast als goedkoper of beter product

8. inhaleerbaar insuline van de markt weg • Exubera insuline voor Diabetes van de markt 30 oktober 2007De inhaleerbare, recombinante insuline Exubera is in de hele wereld van de markt gehaald. De fabrikant leed er te veel verlies op. Het leek een uitkomst, inhaleerbare insuline. Maar in de praktijk waren artsen en patiënten niet enthousiast.

9. Genetisch gemodificeerde organismen • We spreken van een genetisch gewijzigd organisme (ggo) als het genetische materiaal ervan via moderne biotechnologie is veranderd op een manier die van nature door voortplanting en/of natuurlijke kruising niet mogelijk is. • Ggo’s duiken vandaag in drie domeinen op: • 1. witte biotechnologie voor industriële processen (zoals genetisch gemodificeerde enzymen, gisten, enz.) • 2. rode biotechnologie in de geneeskunde (vaccins en andere medische en diagnostische producten) • 3. groene biotechnologie in de landbouw (zoektocht naar gouden rijst die vitamine A produceert.)

10. Landbouw Vormen van genetische modifcatie • Insecten resistentie: Insecten vreten de gewassen op en kunnen een groot probleem vormen voor de landbouwers. Om ze te bestrijden worden vaak insecticiden gebruikt, die veel schadelijke effecten hebben op het milieu. Een nieuwe manier om de insecten te bestrijden, is door de planten zelf een gif te laten produceren die alleen giftig is voor het insect dat van de plant eet. Planten die al op de markt zijn met dit soort eigenschappen zijn bijvoorbeeld mais en katoen. • Herbicide resistentie: ook de groei van ongewenste planten, ofwel onkruid, kan een groot probleem vormen voor de landbouwers. Het gebruik van herbicides heeft vaak ook nadelige effecten op de gewenste planten. Daarom zijn er nu ook genetisch gemodificeerde planten die resistent zijn tegen het gebruikte herbicide, zodat alleen het onkruid wordt bestreden. Voorbeelden van planten die deze resistentie al bezitten zijn suikerbieten, sojabonen, rijst en katoen. • Virus resistentie: Ook virussen kunnen ervoor zorgen dat een hele oogst verloren gaat; hierom zijn er nu planten zo gemodificeerd dat ze resistent zijn tegen een aantal virussen, zodat het risico op een verloren oogst wordt verkleind. Veranderde olie-inhoud: Veel planten produceren olieen die gebruikt worden voor voeding of voor bijvoorbeeld make-up. Door genetische manipulatie kan de soort en de hoeveelheid olie aangepast worden, zodat de planten meer opbrengen of de olieen gezonder zijn als voeding. • Vertraagde fruit rijping: Geplukte vruchten die worden vervoerd naar het buitenland rijpen soms al voordat ze terechtkomen in de winkel, waardoor de landbouwers en winkels verliezen draaien en ze niet meer kunnen verkopen. Er bestaan planten die zo zijn gemodificeerd dat de rijping vertraagd plaatsvindt. Een voorbeed hiervan is tomaat, hoewel deze niet langer op markt verkrijgbaar is. • Pollen controle: Tijdens plantenveredeling wil je alleen bepaalde planten kruisen met specifieke andere planten. Om te voorkomen dat er door rondvliegend pollen ongewenste bevruchtingen plaatsvinden, zijn er steriele planten te verkrijgen door het voortplantingssysteem te blokkeren

11. Frisse adem voor tarwe • Britse wetenschappers hebben een gen van de pepermuntplant ingebouwd in tarwe. • Als resultaat geeft tarwe een geurtje af die de bladluis – tarwe’s grootste vijand – wegjaagt. • Hierdoor zijn in de toekomst misschien minder milieuonvriendelijke bestrijdingsmiddelen nodig.

12. Van grondstof tot product • In consumentenindustrie: • Procesgestuurde fermentatieprocessen • micro-organismen worden gebruikt om door fermentatie (gisting = zonder zuurstof of anaeroob) stoffen te maken bv insuline •  opwerking tot uiteindelijke product • 1ste fase vermenigvuldiging organisme • 2de fase Op grote schaal specifieke omzettingen •  product ontstaat. (denk aan alcohol, biodiesel uit maisstengels) • Micro-organismen: schimmels, gisten of bacteriën

13. hoe • Biotechnoloog • Microbioloog samen kiezen procesvoering • Geneticus • Ontwikkeling van nieuw product ontstaat in laboratorium in erlenmeyers

14. geneesmiddelen • Bv. Productie van hormoon cytokine • Beenmergproblemen  cytokine niet meer aangemaakt (nodig voor afweer) tegen ziekten ) •  steeds zieker •  cytokinen toevoegen zou helpen • Geen natuurlijk micro-organisme dat cytokine produceert •  Lokaliseren gen cytokine menselijk DNA •  isoleren gen •  implanteren gen voor cytokine in bacterie •  bacterie gaat cytokine produceren

15. Dikwijls via een virus of bacterie • Andere eigenschappen inbouwen bv . Bij celtherapie gaat de gewenste eigenschap via de virus in het lichaam (o.a. Met een gen tegen cystic fibrose)

16. Genetisch gemodificeerde dieren • Eiwit dat gebruikt kan worden als medicijn tegen darminfecties • In DNA eicel koe gen voor lactoferrine ingebouwd •  stier Herman • Vrouwelijke nageslacht Herman nog steeds gen voor lactoferrine produceren lactoferrine in melk. • Vanaf 1999 verboden om klonen van genetisch gemodificeerde dieren •  Herman gecastreerd, dochters vernietigd

17. Transgene dieren sinds 2000 weer • Zo wordt bijvoorbeeld gewerkt aan : • verbetering van de ziekte- en plaagresistentie, aan varkens die cellulose verteren, • varkens met magerder vlees, • schapen die cysteïne-arm voedsel kunnen benutten, • vorst-resistente zalmen (met antivries genen uit koude-resistente vis uit de Poolzeeën) • aan reuzenzalmen.

18. Genetische erosie • Schimmelziekte vernietigde in 1970 meer dan helft maisoogst USA •  kweken maïsrassen beter bestand tegen ziekten •  enkele hoogproducerende maïsrassen selecteren •  andere rassen worden verdrongen •  verscheidenheid erfelijk materiaal kleiner • = genetische erosie •  risico’s want afhankelijk van 1 of 2 rassen •  virus die dat ene ras aantast!!  einde maïsteelt

19. Ethische aspecten/ grenzen • Mag transgene dieren fokken zomaar? • Mogen zoogdieren ingrijpend veranderd worden voor geneeskunde? • 2000 44miljoen hectare genetisch gemodificeerde gewassen t.o.v. 1996 (factor 25 meer) • Medicijnen groot deel ervan door genetisch gemodificeerde organismen. Wat als verboden? • Monsantozaden • Het bedrijf ontwikkelde genetisch gemanipuleerde zaden voor gewassen als maïs, katoen, sojaboon en koolzaad die op hun beurt tegen roundupbestand zijn. Monsanto heeft deze Roundup Ready-zaden uiteraard gepatenteerd en doet er alles aan om zijn patentrechten te beschermen. • Boeren mogen de zaden na een oogst niet hergebruiken, maar moeten nieuwe zaden kopen. • Het kan gebeuren dat de Roundup-Ready zaden via de wind of uitwerpselen van vogels op het land van een nietsvermoedende boer terechtgekomen: als Monsanto erachter komt, heeft deze boer een probleem. Monsanto heeft een legertje onderzoekers die erachter proberen te komen of zijn rechten worden geschonden en boerderijen, zaadverkopers en coöperaties bezoeken. Boeren in Amerika noemen deze onderzoekers de 'zaadpolitie'. Boeren en anderen die de patentrechten zouden schenden, worden voor de rechtbank gesleept

20. bioplek • http://www.bioplek.org/animaties/moleculaire_genetica/transgenebacterien.html • http://www.bioplek.org/animaties/moleculaire_genetica/transgenedieren.html • http://www.bioplek.org/animaties/moleculaire_genetica/transgeneplanten.html

21. Medicijnen uit melk van genetisch aangepaste geiten niet toegestaan • 23 februari 2006De Europese geneesmiddelenwaakhond EMEA heeft vandaag een aanvraag afgewezen voor de toepassing van een medicijn uit melk van genetisch aangepaste geiten. Het zou het eerste recombinant DNA medicijn zijn geweest dat door dieren geproduceerd zou worden.

22. Recombinant DNA geneesmiddel erfelijk angio-oedeem nog niet op de markt • 29 januari 2008Het Nederlandse biotechnologie bedrijf Pharming heeft bezwaar ingediend omdat zij vindt dat hun recombinant DNA medicijn voor de behandeling van erfelijk angio-oedeemwel op de markt toegelaten zou moeten worden. • De Europese geneesmiddelenwaakhond EMEA besloot eerder het medicijn niet op de Europese markt toe te laten. Het zou niet veiliger en effectiever zijn dan bestaande alternatieven.

23. Enzym-vervangings-therapie voor Hunter • 21 augustus 2006Een nieuw geneesmiddel maakt voor het eerst de behandeling van de stofwisselingsziekte van Hunter mogelijk. Een goed werkende versie van het voor problemen zorgende eiwit iduronate-2-sulfatase kan worden nagemaakt met recombinant DNA technieken. Een doorbraak voor de behandeling van deze anders dodelijke ziekte.

24. Aangepaste gistcellen maken malariamiddel • 12 april 2006Wetenschappers uit Californië hebben gistcellen gemaakt die een anti-malarimiddel produceren. Tot nu toe wordt de stof Artemisine gehaald uit een Chinese medicinale plant. De stof is erg schaars en kostbaar. Daardoor kunnen de meeste mensen met malaria dit middel niet betalen. Gistcellen moeten dat veranderen.

25. Nieuwe behandeling hemofilie A goedgekeurd • 21 februari 2008De Amerikaanse geneesmiddelenwaakhond FDA heeft een nieuwe behandeling voor hemofilie A goedgekeurd. De nieuwe behandeling is gemaakt met behulp van recombinant DNA technieken. Uit klinische testen bleek dat de behandeling geschikt is voor het voorkomen en controleren van bloedingen en nauwelijks ernstige bijwerkingen heeft.