Diplomatsko i konzularno pravo

1. Pipremila mr Bojana Lakićević Diplomatsko i konzularno pravo

2. Organi za održavanje međunarodnih odnosa 1. UNUTRAŠNJI – organi nadležni za kreiranje spoljne politike i donošenje bitnih odluka koje saglasno svojim ovlašćenjima sprovode spoljni organi države. 2. SPOLJNI – organi zaduženi da neposredno učestvuju u diplomatskom opštenju s drugim subjektima međunarodnog prava i tako ostvare načelne odluke unutrašnjih organa. Dijele se na: diplomatske službe i konzulate.

3. Izvori međunarodnog ugovornog prava 1. Bečka konvencija o diplomatskim odnosima (1961.) Bečka konvencija o konzularnim odnodsima (1963.) Bečka konvencija o speciljanim misijama (1969.) Konvencija o predstavljanju država u njihovim odnosima sa međunarodnim organizacijama univerzalnog karaktera (1975.) Konvencija o sprečavanju i kažnjavanju krivičnih dela protiv lica pod međunarodnom zaštitom uključujući i diplomatske agente (1973.)

4. Diplomatski odnosi 1. stalni 2. povremeni (specijalne misije) kao oblik ad-hoc diplomatije 1. bilateralni 2. multilateralni (diplomatija međunarodnih organizacija i međunarodnih konferencija) Trajni konzularni odnosi

5. Unutrašnji organi 1. Šef države - vrhovni organ zastupanja Njegov položaj je regulisan ustavnim pravom i normama međunarodnog prava postavlja šefove diplomatskih misija u inostranstvu, potpisuje i prima akreditivna pisma, izdaje ispravu o ratifikaciji, ne treba mu punomoćje za zaključenje međ. ugovora

6. Položaj šefa države u inostranstvu Poseban položaj, usled poštovanja principa suverenosti država i pravne jednakosti 1. lična neprikosnovenost – apsolutna bezbednost šefa države i njegove pratnje 2.izuzeće od jurisdikcije organa stranih država – krivično pravni i građanski imunitet 3. nepovredivost stana 4. sloboda opštenja 5. počasti i privilegije – predviđene etikecijom i variraju od države do države

7. Unutrašnji organi 2. Vlada Utvrđuje i vodi spoljnu politiku u okvirima koje je postavio parlament. Često u ime vlade istupa njen predstavnik, najčešće šef vlade. On može izdavati punomoćja za potpisivanje međunarodnih ugovora i može sam pregovarati i potpisivati međunarodne ugovore bez posebnog punomoćja. Vlada: 1. utvrđuje i vodi politiku Predsednik Vlade vodi i usmjerava rad Vlade, stara se o ujednačenom političkom djelovanju Vlade, usklađuje rad članova Vlade i predstavlja Vladu. U inostranstvu uživa sva prava kao i šef države.

8. Unutrašnji organi 3. Ministar spoljnih poslova Član vlade zadužen za operativno vođenje spoljnih poslova, rukovodiMIP-om. On ima pravo inicijative i znatnu slobodu kretanja u okvirima odluka koje vlada donese. Smatra se da njegove izjave obavezuju vladu, ne treba mu posebno punomoćje za istupanje na međ. planu. Ministar održava radne odnose s stalnim diplomatskim predstavništvima i sa predstavništvima međ. organizacija. On daje uputstva diplomatskim i konzularnim predstavništvima u inostranstvu, daje upustva delegacijama koje učestvuju u radu međ. organizacija i konferencija, stara se o zaključivanju i sprovođenju međ. ugovora, podnosi analitičke izveštaje i sugestije vladi i parlamentu. Njemu se predaju kopije akreditivnih pisama i pisma otpravnika poslova. U inostranstvu uživa položaj analogan šefu države i vlade, ali srazmerno umanjen u delu koji se tiče počasti koje mu se iskazuju.

9. Unutrašnji organi 4. Parlament Potreba za podvrgavanjem spoljnopolitičke aktivnosti država kontroli najvišeg predstavničkog tela. Parlament utvrđuje spoljnopolitičke aktivnosti zemlje i kontroliše ostvarenje usvojenih odluka, ratifikuje međ. ugovore (samo prihvataju ili odbijaju ugovor, ne mogu da menjaju njegove odredbe) - potvrđuje međunarodne ugovore kada je zakonom predviđena obaveza njihovog potvrđivanja odlučuje o ratu i miru i proglašava vanredno stanje

10. Spoljni organi Diplomatsko pravo dugo se razvijalo kao običajno, što je dovodilo do nesuglasica i sporova, uzrokovanih faktičkom nejednakošću država i delikatnosti poslova koji diplomate obavljaju. Prva kodifikacija – Bečki kongres 1815. i konferencija u Ahenu 1918. Danas: Bečka konvencija o diplomatskim odnosima iz 1961. god. + 2 protokola: 1. Protokol koji se odnosi na obavezno rešavanje sporova (nadležnost MSP-a) 2. Protokol sa fakultativnim potpisivanjem koji se tiče sticanja državljanstva

11. Bečka konvencija o diplomatskim odnosima iz 1961. čl. 2 – Uspostavljanje diplomatskih odnosa između država i odašiljanje stalnih diplomatskih predstavnika vrši se na osnovu obostrane saglasnosti. Stalni diplomatski odnosi uspostavljaju se posebnim sporazumima koji se zaključuju između odnosnih država, a moguće je postići saglasnost i na manje formalan način. Preambula – u pitanjima koja nisu izričito regulisana odredbama Konvencije i dalje se primenjuju pravila međ. običajnog prava.

12. Sastav diplomatske misije Šef diplomatske misije – rukovodi misijom, odgovoran je za njen rad Članovi osoblja s diplomatskim svojstvom – od izvanrednog i opunomoćenog ministra do atašea Administrativno i tehničko osoblje – administrativni službenici, tehnički stručnjaci, prevodioci – nemaju diplomatski status Poslužno osoblje - baštovan, kurir, vozač i sl – privilegije potiču iz pravila kurtoazije

13. Klase šefova diplomatskih misija (čl. 14 BKDO) Države koje razmenjuju diplomatske misije sporazumevaju se o klasi šefova dipl. Misija 1. ambasadori i nunciji 2. poslanici, ministri ili internunciji 3. otpravnici poslova – akredituje ministar spoljnih poslova Privremeni otpravnik poslova (ad interim)– član misije koji vrši dužnost šefa misije ukoliko je to mesto upražnjeno ili ukoliko je on spriječen da obavlja svoju dužnost Čl. 16 – šefovi stalnih diplomatskih misija iste klase dobijaju rang prema danu predaje akreditivnih pisama Doajen diplomatskog kora – ambasador ili nuncije koji tu funkciju najduže obavlja u konkretnoj državi.

14. Funkcije diplomatskih predstavnika Čl. 3 1. reprezentativna – formalno predstavljanje i zastupanje države 2. zaštita interesa države 3. pregovaranje s vladom kod koje je misija akreditovana 4. obaveštavanje svoje vlade o uslovima i razvoju događaja u zemlji prijema 5. unapređenje prijateljskih odnosa i razvijanje privrednih, kulturnih, naučnih i drugih odnosa između dvije države

15. Prostorije diplomatske misije Zgrade ili djelovi zgrada i okolna zemljišta koja se koriste za potrebe misije, uključujući i rezidenciju šefa misije Prostorije misije su nepovredive – organi teritorijalne države mogu da uđu samo uz pristanak šefa misije, čak i u slučaju preduzimanja radnji radi sprečavanja djela i hvatanja učinilaca krivičnih dela Država prijema mora preduzeti sve mere kako bi sprečila nasilan ulazak u prostorije misije, njihovo oštećenje i narušavanje mira i dostojanstva. Arhiv i dokumenta su nepovredivi, čak i u slučaju prekida dipl. odnosa i izbijanja neprijateljstava

16. Početak funkcije Čl. 4 Bečke konvencije o diplomatskim odnosima Prije službenog postavljanja šefa misije traži se saglasnot - AGREMAN vlade države prijema. Neformalan postupak, ispituje se da li je vlada spremna da ponuđenu ličnost prihvati. Po dobijanju agremana, izdaje se AKREDITIVNO PISMO – sadrži generalno ovlašćenje nosiocu da istupa u ime svoje države. Čl. 7 – prethodna saglasnost vlade potrebna i za vojne, pomorske i vazduhoplovne atašee.

17. Imuniteti diplomatskih predstavnika 1. Apsoultni krivični imunitet 2. Građanski i upravni imunitet ne postoji: Stvarna tužba koja se odnosi na privatne nepokretnosti na teritoriji države kod koje se akredituje, osim ako se nepokretnost posjeduje za račun države Tužba se odnosi na nasleđe u kojoj se diplomata pojavljuje kao izvršilac testamenta, administrator, naslednik i legator po privatnoj osnovi Tužba se odnosi na slobodne profesije i trgovačke djelatnosti koju diplomata vrši izvan svojih službenih funkcija

18. Prekid diplomatskih odnosa 1. jednostranim aktom država između kojih postoje diplomatski odnosi 2. izbijanjem oružanog sukoba Prestanak funkcije dipl. predstavnika: Opoziv države imenovanja Notifikacija države imenovanja državi prijema da su funkcije dipl. Predstavnika prestale Notifikacija države prijema da ta država odbija da prizna dipl. Predstavnika za člana misije Proglašenje osobe za nepoželjnu ličnost (PERONA NON GRATA) – otkazivanje gostoprimstva i nalog da se u kratkom roku napusti zemlja Prestanak funkcije protekom roka – uobičajeno traje od 3 do 5 godina Smrt dipl. predstavnika

19. Specijalne misije Privremena misija koja predstavlja državu u cilju pregovaranja o određenim pitanjima ili izvršenju određenog zadatka Potrebna saglasnost države prijema Privremenog je karaktera Dvije ili više država mogu pojedinačno ili istovremeno uputiti specijalnu misiju uz pristanak te države Izuzetak: članovi misije ne uživaju imunitet od u slučaju tužbe za štete nastale zbog sudara izazvanog vozilom koje je lice koristilo van vršenja službene dužnosti Prestanak: 1. sporazumno 2. istekom roka 3. izvršenjem zadatka 4. saopštenjem države imenovanja da opoziva specijalnu misiju 5. saopštenjem države prijema da specijalnu misiju smatra okončanom

20. Konzularni odnosi Njihovo održavanje moguće je i u odsustvu diplomatskih odnosa U praksi se javljaju prije diplomatskih misija Proizašli su iz potrebe međunarodne trgovine, a države preuzimaju rukovođenje konzularnim odnosima tek u 19. vijeku Danas: unapređenje ukupnih ekonomskih interesa obavljaju diplomatske misije, dok konzulati obavljaju konkretnije ekonomske i administrativne poslove. Izvori: Konvencija o konzularnim odnosima iz 1963. Evropska konvencija o konzularnim odnosima iz 1967.

21. Konzularne funkcije Čl. 5 Bečke konvencije o konzularnim odnosima 1. zaštita interesa države odašiljanja i njenih državljana 2. pomaganje razvoja trgovinskih, ekonomskih, kulturnih i drugih odnosa 3. prikupljanje informacija i izvještavanje vlasti svoje države o ovim pitanjima 4. kontrola nad brodovima i vazduhoplovima svoje zastave 5. vršenje administrativnih funkcija (izdavanje pasoša, viza, ovjera dokumenata) 6. pružanje pravne pomoći (nasleđivanje, zastupanje državljana pred sudovima, dostavljanjem sudskih i vansudskih akata i postupanje po zamolnicama)

22. Konzularno osoblje Čl- 10 Bečke konvencije o konzularnim odnosima Šefa konzularne misije postavlja država odašiljanja, a odobrava država prijema. Država odašiljanja izdaje PATENTNO PISMO, a država prijema odobrava imenovanje u formi EGZEKVATURE Država prijema može u svako doba obavijestiti državu imenovanja da je neki konzularni funkcioner PERSONA NON GRATA. Prestaje: država odašiljanja izgubi interes za održavanje konzularnih odnosa

23. Četiri klase konzularnih misija 1. generalni konzul 2. konzul 3. vice-konzul 4. konzularni agent Red prvenstva utvrđuje se datumom izdavanja egzekvature u okviru iste klase. Konzularni funkcioneri ne moraju nužno biti državljani države odašiljanja Počasni konzuli – ugledni državljani države prijema (potrebna izričita saglasnost države prijema)