De ziekte van Waldenström en het lymfoplasmacytaire lymfoom

1. De ziekte van Waldenström en het lymfoplasmacytaire lymfoom Afdeling Hematologie Universitair Medisch Centrum Groningen www.hematologiegroningen.nl Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

2. Prof. Jan Waldenström Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

3. Maligne lymfomen • Kwaadaardige woekeringen uitgaande van lymfatische cellen • Vinden hun oorsprong in de lymfklier of in het beenmerg • Hodgkin: slechts enkele soorten • NHL: meer dan 30-40 verschillende soorten Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

4. WHO CLASSIFICATION OF B CELL NEOPLASMS • Precursor B cell lymphoblastic leukemia / lymphoma • B CLL / small lymphocytic lymphoma • B cell prolymphocytic leukemia (PLL) • Lymphoplasmacytic lymphoma • Splenic marginal zone B cell lymphoma • Hairy cell leukemia (HCL) • Plasma cell myeloma & solitary plasmaytoma & MGUS • Nodal marginal zone lymphoma • Follicular lymphoma • Mantle cell lymphoma • Diffuse large B cell lymphoma • Extranodal marginal zone (MALT) lymphoma • Mediastinal large B cell lymphoma • Intravascular large B cell lymphoma • Primary effusion lymphoma • Burkitt’s lymphoma • Lymphomatoid granulomatosis • Post transplant lymphoproliferative disorders

5. Therapie non-Hodgkin-lymfoomAlgemene principes Het is onmogelijk voor elk type NHL een specifieke therapie te selecteren. Daarom worden de verschillende typen gegroepeerd in: Indolente typen NHL Agressieve typen NHL Zeer agressieve typen NHL Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

6. Non-Hodgkin-lymfoomIndolente vormen Tot de indolente vormen worden gerekend: • Lymfocytair lymfoom (lijkt op CLL) • Marginale zone lymfomen • Lymfoplasmacytair lymfoom inclusief de subgroep Waldenström • Folliculair lymfoom • De meeste huidlymfomen Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

7. Lymfoplasmacytair lymfoom • Voornamelijk in beenmerg, milt en soms ook lymfklieren • Bestaat uit lymfocyten die uitrijpen tot plasmacellen • Vaak productie van een speciaal eiwit gemaakt door de lymfoomcellen (M-proteïne) • Hoeveelheid eiwit is maat voor NHL-activiteit • Als eiwit erg hoog is: ziekte van Waldenström • bloed wordt stroperig (hypervisceus) • klachten van hoofdpijn, wazig zien, sufheid Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

8. B-cellen zijn lymfocyten. Ze kunnen na contact met antigen (eiwit, bacterie en dergelijke) uitrijpen tot plasmacel om specifieke antistoffen te maken. antistoffen B-cel met antigen

9. B-celontwikkeling tot plasmacellen in de lymfklier Lymfklier- overzicht Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

10. B-cellen plasmacel B-cellen worden plasmacellen; plasmacellen produceren antistoffen;één plasmacel maakt één soort antistof

11. Normale polyclonale populatie van plasmacellen Gebied van de normale antistoffen Abnormale monoclonale populatie van plasmacellen Bandje

12. Het eiwitspectrum Eiwitspectrum Het gebied waarin alle antistoffen zitten

13. Eiwitspectrum met monoclonaal proteïne Normale antistoffen M-proteïne Afd Hematologie; www.hematologiegroningen.nl

14. Monoclonaal proteïne • Definitie: antistofproduct van 1 cloon plasmacellen, dat een specifieke mobiliteit bij electroforese heeft, met daardoor herkenbaar een specifieke band in het eiwitspectrum • Andere namen: M-proteïne, paraproteïne, monoclonaal eiwit

15. M-proteïne / paraproteïneWaarbij komt het voor? • Meestal goedaardig: bij >10-15% van de mensen ouder dan 70 jaar is een kleine hoeveelheid M-proteïne aanwezig, zonder dat dit klinische betekenis heeft • Tijdelijk, bij herstel na infectie/ziekte/ stamceltransplantatie • Ziekte van Kahler / multipel myeloom • Lymfoplasmacytair lymfoom / ziekte van Waldenström • Andere lymfatische maligniteiten

16. Beenmerg met infiltratie lymfoplasmacytair lymfoom mestcel plasmacellen lymfoomcellen

17. Lymfoplasmacytair lymfoom • Voornamelijk in beenmerg, milt en soms ook lymfklieren • Bestaat uit lymfocyten die uitrijpen tot plasmacellen • Vaak productie van een speciaal eiwit gemaakt door de lymfoomcellen (M-proteïne) • Hoeveelheid eiwit is maat voor NHL-activiteit • Als eiwit erg hoog is: ziekte van Waldenström • bloed wordt stroperig (hypervisceus) • klachten van hoofdpijn, wazig zien, sufheid

18. Lymfoplasmacytair lymfoom / ziekte van WaldenströmSymptomen • Vaak geen symptomen (heet ook wel ‘sluimerende Waldenström’) • Moeheid, gewichtsverlies, bloedingsneiging • Bij 20% van de symptomen: krachtsverlies en tintelingen benen/voeten (neuropathie) • Zelden: koude agglutininen: dode vingers en bloedafbraak bij koude • Hyperviscositeitssyndroom

19. met te veel IgM witte cellen en bloedplaatjes rode cellen Hyperviscositeitssyndroom • Behandeling • Plasma wisselen • Aanmaak van verkeerde eiwitten blokkeren

20. Verwijderd plasma Bloed afgenomen Albumine flessen Bloed en albumine terug Het principe van plasmaferese

21. Therapie lymfoplasmacytair lymfoom • Vaak geen therapie nodig (hangt af van hoeveelheid lymfoom en hoeveelheid eiwit in bloed) • Als hypervisceus: plasmaferese (bloedspoeling) • Chemotherapie, al dan niet samen met rituximab

22. Smouldering Waldenström= sluimerende Waldenström • Patiënten zijn symptoomloos • Geen bloedarmoede, slechts geringe lymfoom-infiltratie in het beenmerg • Per jaar circa 4% kans dat progressie optreedt en therapie nodig is • Zeer lange overleving

23. Therapie lymfoplasmacytair lymfoom • Keuze chemotherapie vrij: • Chloorambucil (Leukeran) • CVP-kuren • Fludarabine • Cladribine • Van geen van deze middelen is aangetoond dat de één beter is dan de andere • Liefst wel combineren met rituximab

24. De meeste B-cellymfomen hebben de merker CD20 op hun oppervlakte Rituximab of Mabthera (anti-CD20) CD20 Binding antistof met lymfoomcel Celdood

25. Conclusie lymfoplasmacytair lymfoom / ziekte van Waldenström • Ziekte met toename van lymfocyten en plasmacellen die M-proteïne maken • Wordt gerangschikt onder de non-Hodgkin-lymfomen • Therapie afhankelijk van mate van beenmerginfiltratie, symptomen en mate van hyperviscositeit