مواد شيميايي خطرناك ( محصولات شيميايي ) در همه جا وجود دارند.

1. مواد شيميايي خطرناك ( محصولات شيميايي ) در همه جا وجود دارند. تخمين زده مي شود كه بيش از نيم ميليون ماده شيميايي هر ساله در تجارت و صنعت استفاده مي شود . برخي از اين مواد خطرات كمتري براي افراد دارند ، در حالي كه برخي ديگر كشنده هستند . ممكن نيست در فراورده هاي جديد تركيبات شيميايي وجود نداشته باشد حتي تجهيزات الكتريكي و مكانيكي، بنابراين بايستي ازنحوه كار ايمن با اين مواد مطلع باشيد .

2. تعریف ماده شیمیایی: ترکیب یا ماده ای با منشاء معدنی یا آلی که حداقل دارای یک عنصر شیمیایی بوده وبه اشکال مختلف اعم از گاز ، بخار ، مایع یا جامد دیده میشوند . ماده شیمیایی خطرناک : عبارت از ماده شیمیایی که میتواند باعث ایجاد خطرات بیولوژیک ویا آسیبهای فیزیکی برای موجودات زنده ومحیط زیست شود برچسب ماده شیمیایی : مجموعه ای از علائم ،نمادها ،حروف وعبارات هشدار دهنده و آگاه کننده در مورد خصوصیات ،خطرا ت مواد شیمیایی و اقدامات ایمنی حفاظتی در مقابل آنها میباشد که بر روی ظروف و یا بسته های حاوی مواد شیمیایی الصاق میگردد.

3. برچسب گذاري

4. استاندارد مواجهه با مواد شيميايي OSHA از 5 عنصر كليدي تشكيل شده است كه عبارتند از : كليه شاغلين به عنوان نيروي كار بايستي درباره مواد شيميايي خطرناك موجود در محيط كارشان و اثرات بالقوه آنها بر روي سلامتي و ايمني خود آگاهي داشته باشند . 1 - فهرست مواد : ليستي از مواد خطرناك موجود در محيط كار افراد 2 - برگه اطلاعات ايمني مواد : تشريح جزئيات هر ماده خطرناكي كه در فهرست مواد ليست شده 3 - برچسب گذاري : ظروف مواد خطرناك براي شناسايي مواد و آگاهي از خطر بالقوه آن بايستي برچسب گذاري شود . 4 - آموزش : همه كارگران بايد براي شناسايي و نحوه كار ايمن با مواد خطرناك آموزش ديده باشند . 5 - تهيه و نوشتن برنامه : برنامه اي بايد نوشته شود كه همه موارد فوق را به هم ارتباط دهد

5. كارگران اغلب از خودشان چنين سوالاتي مي پرسند : 1 – مواد شيميايي چگونه مي توانند به من آسيب برسانند ؟ 2 – چه كارهايي را براي حفاظت از خود ميتوان انجام داد ؟ 3 – ازكجا مي توان پاسخ دو سوال فوق را يافت ؟

6. در دسترس ترين منبع اطلاعات ، برچسب هاي چسبانده شده بر روي ظروف حاوي مواد خطرناك است . دومين منبع اطلاعات ، برگه هاي اطلاعات ايمني مواد (MSDS ) هستند

7. برچسب ها بايستي از هر طرف ظرف قابل رويت باشند، اين برچسب ها شامل : برچسبهاي خطر، اطلاعات ماده ، سايرپلاكاردهاي مربوطه است.

8. طبق الزامات همه برچسب ها بايستي مشتمل بر اطلاعات زير باشد : 1 – نام محصول 2 – علايم يا پيغام و نوشته هاي هشدار دهنده 3 – بر روي برچسب هاي تجارتي ، بايستي نام و آدرس كارخانه سازنده مواد شيميايي خطرناك گنجانده شود . بسياري از سازندگان هم چنين بايستي مشخصات روش كار ايمن را نيز ذكر نمائيد .

9. دربرچسب هاي تجاري، بسياري ازسازمان ها از برچسب هايي مانندآنچه كه درشكل آمده استفاده مي كنند يا سازمان شما ممكن است يك برچسب طراحي شده خاص كه شامل اطلاعات مشابهي است را استفاده كند. با كارشناسان ايمني وبهداشت حرفه اي براي كسب اطللاعات بيشتردرباره برچسب هايي كه به وسيله سازمانتان استفاده مي شود تماس بگيريد.

10. نام شيميايي درقسمت بالايي برچسب نام تجاري ماده شيميايي خطرناك آورده مي شود.

11. طبقه بندي خطرات هرنواررنگي يا هرلوزي كوچك، يك كلاس خطررا ارائه مي كند. كلاس بندي اين خطرات روي برچسب ها شامل: خطرات بهداشتي، خطرات اشتعال پذيري، خطرات واكنش پذيري ودربرخي موارد خطرات ويژه است، هركلاس خطربايك رنگ متفاوت ويك چهارچوب كدبندي از0 تا 4 مشخص شده است.

12. اولين كلاس خطر ، خطرات بهداشتي است، اين كلاس خطربه رنگ آبي است. چهارچوب كدبندي براي خطرات بهداشتي به شرح ذيل مي باشد : 0- بي خطر 1- كم خطر 2- خطرناك 3- فوق العاده خطرناك 4- كشنده

13. دومين كلاس خطر ،خطرات اشتعال پذيري است، اين كلاس خطربه رنگ قرمز است. چهارچوب كدبندي براي خطرات اشتعال پذيري درزير براساس نقطه شعله زني مواد به شرح ذيل مي باشد. نقطه شعله زني درجه حرارتي است كه درآن درجه حرارت، يك ماده سوختني مايع به اندازه كافي بخار مي گردد وبه محض نزديك شدن شعله ياجرقه به آن باعث شعله ور شدن وشروع حريق مي گردد اگر برخي جامدات بتوانند مستقيما يا با واسطه تبديل به بخار شوند اين اصطلاح در مورد آن ها نيز صادق است . 0- غيرقابل احتراق 1- احتراق دربالاي 200 درجه فارنهايت (93.3 درجه سانتيگراد ) 2- احتراق درزير 200 درجه فارنهايت (93.3 درجه سانتيگراد ) 3- احتراق درزير 100 درجه فارنهايت(37.7 درجه سانتيگراد ) 4- احتراق درزير 73 درجه فارنهايت( 22.7 درجه سانتيگراد )

14. سومين كلاس خطر ،خطرات واكنش پذيري است، اين كلاس خطربه رنگ زرد است. چهارچوب كدبندي براي خطرات واكنش پذيري به شرح ذيل مي باشد : 0- پايدار 1- به طورطبيعي پايدار 2- ناپايدار 3- قابل انفجار 4- انفجار خودبه خودي

15. درلوزي خطربرچسب ها كلاس خطرچهارمي را شامل مي شوندكه ازآن باعنوان خطرات ويژه ياد شده است . اين كلاس خطربه رنگ سفيد است. اين خطرات ويژه با اين علائم مشخص مي شوند : خطر واكنش زايي با آب خطر اكسيد كنندگي(OX) خطر راديواكتيويته خطر خورندگي( COR) اسيد ((ACD قلياها (ALK)

16. برگه اطلاعات ايمني مواد

17. با وجوداينكه برچسب ها يك روش موثر براي ارائه اطلاعات درباره مواد خطرناك است اما برخي اوقات شما به اطلاعات بيشتر ازآنچه در برچسب ها آورده شده نيازخواهيد داشت. شمامي توانيد مجموعه اي ازاطلاعات را درباره مواد خطرناكي كه با آنها سروكارداريد دربرگه اطلاعات ايمني وبهداشتي مواد ياMSDS بيابيد. شما بايد زماني رابراي خواندن وفهميدن توضيحات مندرج در MSDS هاي مواد خطرناك موجود درحيطه كاريتان صرف كنيد.

18. برگه اطلاعات ايمني و بهداشتي مواد MSDS)) اطلاعات مبسوطي درباره مواد خطرناك ويژه فراهم مي كند. MSDS اطلاعات زيررا شامل مي شود : شناسايي (نام ماده) خطرات فيزيكي (ارگان هدف) خطرات بهداشتي راههاي ورود به بدن حدود تماس مجازPEL)) پتانسيل سرطان زايي روش كار ايمن اطلاعات برگه تهيه شده ( مرجع تهيه كننده) اقدامات كنترلي ( تجهيزات حفاظت فردي) روش هاي كمك هاي اوليه ضروري ( شماره تلفن اضطراري ) اطلاعات مورد نياز براي تماس با شركت توليد كننده راهنمايي هاي ويژه ( دفع ، شرايط اضطراري ريخت و پاش)

19. هر جايي كه به اطلاعات بيشتري درباره مواد خطرناك نيازداريد واين اطلاعات دربرچسب آن وجود ندارد بايستي به MSDS آن مراجعه نماييد. براي مثال شما اسيد نيتريك را روي كف زمين ريخته ايد و مي خواهيد بدانيد چگونه آن رابه شكل ايمن پاك سازي نماييد كافي است به بخش كار ايمن در MSDS اسيد مراجعه نماييد.

20. بخش روش هاي كار ايمن برگه MSDS اسيد نيتريك اطلاعات زير رادربردارد: محلي كه مواد ريخته شده يا نشت كرده رامحصورنماييد. نظافت گران بايستي لباس هاي حفاظتي بپوشند وتجهيزات تنفسي مناسبي رادرصورت تماس با مايعات يا بخارات خورنده يا سمي استفاده كنند. نشتي هاي كم را، باجريان سريع آب شستشودهيد وبا قلياها( سودا اش، اكسيد كلسيم وغيره) خنثي سازي كنيد اين نشتي رابه همراه آب فراوان درمجاري فاضلاب دفع كنيد. نشتي هاي زيادرا، با قليا ها، خنثي، يا باجاذب ها حذف كنيد(شن وخاك) ودريك سيستم RCRA (سيستم دفع فاضلاب) دفع كنيد- تاسيسات فاضلاب يا سيستم فاضلاب را با مجوزروتين محلي باآب آهك به همراه مقدار فراواني آب شستشو دهيدونيزتهويه قوي را براي پراكنده كردن فيوم ها فراهم كنيد.

21. برخي مواد شيميايي مثل هيدروكسيدسديم، خيلي خطرناك هستند واگر شما دچارحادثه اي شده باشيد ممكن است زمان كافي براي جستجوي اطلاعات مورد نياز موجود درMSDS را نداشته باشيد بنابراين شما بايد MSDS هاي مواد خطرناك موجود درحيطه كاريتان راقبل از كار باآن ها بخوانيد.

22. ازمسئول واحد يا كارشناسان ايمني و بهداشت حرفه اي بپرسيد كه MSDS هاكجا قرارداده شده اند ، زماني را براي مطالعه MSDSهاي مواد خطرناك موجود درحيطه كاريتان اختصاص دهيد، به خاطر بسپاريد مسوليت آگاهي ازمكان MSDSها وچگونگي استفاده ازآن به عهده شماست وبخشي از شغل شماست. منابع اخذ MSDS از کتاب های ایمنی BDH/MERCK ، و فیشر – سیگما آلدریچ از طریق اینترنت

23. خطرات فيزيكي

24. در اين بخش ما نگاهي به انواع مختلف خطرات فيزيكي واطلاعاتي كه شما براي استفاده ايمن ازمواد نيازداريد، خواهيم داشت، براي اينكه به شناسايي موادي كه خطرات فيزيكي دارند كمك كنند. از علائم زيراستفاده مي شود كه اغلب براي نشان دادن اين قسم خطرات به كارمي روند. خطرات فيزيكي: يكي ازدوكلاس اصلي خطري است كه توسط استاندارد مواجهه خطر پوشش داده مي شود، اين ها موادي هستند كه ايمني فيزيكي شما را تهديد مي كنند.

25. موادي كه علامت آتش دارند به سه دسته تقسيم مي شوند. قابل اشتعال: مي تواند مايع، جامد يا گاز باشد كه به آساني شعله ورشده وبه سرعت مي سوزند مايع قابل اشتعال نقطه اشتعالي زير100 درجه فارنهايت دارد. قابل احتراق: مشابه قابل اشتعال ها، اما به آساني محترق نمي شوند، مايع قابل احتراق نقطه اشتعالي بالاي100 درجه فارنهايت دارد. آتشگير(مواد قابل اشتعالي كهخود به خود با شعله اي ((دروني)) دردماي زير 130 درجه فارنهايت مي سوزند .

26. هر جايي كه شما با موادي كه علامت آتش دارند كار مي كنيد حتما برچسب هشداروروش كار ايمن آن را از MSDS مربوطه بخوانيد مواد قابل اشتعال، قابل احتراق و آتشگير را درمعرض جرقه، شعله يا منابع حرارتي قرارندهيد همچنين شما نبايد سيگار بكشيد يا كبريت وشعله اي درمجاورت آن روشن كنيد.

27. 1- قابل انفجارهاموادي هستند كه مقدارزيادي انرژي به شكل گرما، نورو فشاري كه ناشي ازانبساط مولكو ل هاي هوا است دريك دوره زماني خيلي كوتاه آزاد مي كنند. 2- واكنش دهندگان با آب، با آب واكنش مي دهند وممكن است منفجرشده يا مقدار زيادي گاز قابل اشتعال آزاد كنند مانند سديم. 3- واكنش دهندگان ناپايدار، موادي هستند كه هنگام مواجهه با شوك، حرارت يا فشارمي توانند به سهولت با مواد ديگر واكنش دهند يا واكنش خود به خودي داشته باشند مانند پراكسيدها.

28. به خاطر اينكه كاربا موادي كه علامت انفجاردارند گاها خيلي خطرناك است ممكن است شما به آموزش خاص يا دستورالعمل ويژه اي ازسوي كارشناس ايمني وبهداشت كار نيازداشته باشيد به خاطرداشته باشيد كه قبل ازاستفاده ياحمل دستي آن با مسئولتان هماهنگ كنيد.

29. 1- اكسيدكننده ها: موادي كه سوختن مواد ديگررا طي واكنش يا تغييرشيميايي تسهيل مي كنند. 2- پراكسيدكننده هاي آلي: شامل اكسيژن وموادفعال ديگرمثل پراكسيدازهاي قوي.

30. هنگامي كه شما با موادي كه علامت شعله وري دارند كار مي كنيد حتما برچسب هشداروروش كار ايمن آن را از MSDS مربوطه بخوانيد.

31. بسياري ازگازها مانند اكسيژن ، نيتروژن و استيلن درفرآيندهاي توليداستفاده مي شوند. به منظور حمل، ذخيره واستفاده ازاين گازها آنها را در مخازني، تحت فشاربالا پر مي نمايند كه به اين مخازن ، سيلندرگاز گفته مي شود.

32. وقتي كه شما سيلندرهاي گازرادستي حمل مي كنيد خيلي بايد مراقب باشيد براي اطمينان ازاينكه سيلندرها وقتي حركت داده مي شوند يا استفاده مي شوند صدمه نبينند. درمجموع، شما بايد برچسب هشداروروش حمل دستي ايمن آن را با توجه به نوع گازدرون سيلندراز MSDS مربوطه بخوانيد.

33. خطرات بهداشتي

34. خطرات بهداشتي يكي ازكلاس هاي اصلي خطري است كه توسط استاندارد مواجهه OSHA پوشش داده مي شود، كلاس اصلي خطرديگر، خطرفيزيكي است، دراين مبحث شما باروش استفاده ايمن مواد آشنا مي شويد، براي كمك به شماجهت شناسايي موادي كه داراي خطرات بهداشتي هستند، علائم زيراغلب استفاده مي شود.

35. يكي ازدوكلاس اصلي خطري كه توسط استاندارد مواجهه OSHA پوشش داده مي شود، خطرات بهداشتي است. مواد داراي پتانسيل خطر بهداشتي، سلامت افراد را تهديد مي كند.

36. از اصطلاح سميت براي تشريح قابليت مواد در ايجاد اثرات زيان آوردر بدن انسان استفاده مي شود. هرماده اي درمقدار معيني سم محسوب مي شود حتي آب . اگركسي به يكباره مقدارزيادي آب بنوشد، مي تواند باعث مرگ آن فرد شود. سميت: قابليت مواد در ايجاد اثرات زيان آور

37. تعادلي بين سميت و دوز ماده شيميايي وجود دارد دوز مقدار يا غلظتي ازماده شيميايي است كه درصورت تماس فرد واردبدن وي مي شود. افراد مي توانند، در معرض مواد شيميايي با سميت كمتر ودوزبالاتر يا سميت بالاترودوزكمتر بدون اثرات بيماري زايي قرار گيرند.

38. پتانسيل خطر، احتمال ايجاد اثرات زيانبار توسط يك ماده شيميايي خاص ، بر حسب دوز وارده به بدن است. اين مطالب به شما براي درك ارتباط بين سميت، دوزوپتانسيل خطركمك خواهد كرد.

39. سمیت بالا و دوز کم براي مثال استن يك ماده شيميايي فوق العاده سمي است اما شما مي توانيد به شكل ايمن با آن كاركنيد به شرطي كه دريك محوطه آزاد يا مكاني با تهويه مناسب باشيد جايي كه دوزمواجهه شما خيلي پايين باشد،

40. سمیت پایین ودوز بالا گازنيتروژن داراي سميت پايين است، نيتروژن درمقاديربالا درهوا پيدا مي شود، بااين وجود اگرشما درمحوطه اي كه تنها گازنيتروژن درآن وجود دارد محصورشويد به زودي به علت فقدان اكسيژن خواهيد مرد.

41. پتانسيل خطرصحيح ترين روشي است براي ارزيابي اينكه چگونه يك ماده خطرناك است وقتي كه تحت يك شرايط معين استفاده مي شود. سميت يا ميزان دوز هيچكدام به تنهايي اطلاعات كافي درباره نحوه استفاده ايمن ازمواد خطرناك فراهم نمي كنند. از اين رو بايستي پتانسيل خطر ، مواد خطرناك از اهميت خاصي برخوردار باشد .

42. حدود تماس ایمن اغلب ،تحقيقاتي توسط آژانس هاي دولتي وگروه هاي متخصص براي تعيين حدود تماس ايمن با مواد شيميايي انجام ميشود، كه اين مواد در محيط كارشما استفاده مي شوند. اين حدود تماس براساس متوسط وزني- زماني يا TWAپايه ريزي شده است . TWAها براي همه مواد شيميايي كه شما باآن كارمي كنيد وضع شده اند ومتوسط مقدارماده شيميايي كه در8 ساعت كاري مجازيد با آن مواجه شويد را تعيين كرده است. درصورت امكان ، موادي كه براي سلامتي مضر هستند به صورت منظم پايش ميشوند تا اطمينان حاصل شود كه هيچكس مواجهه بيش از حد نداشته باشد .

43. خطرات حاد بهداشتي آن سري تاثيراتي كه بلافاصله بعد ازتماس با ماده مزبور بروز مي كند . براي مثال يك اسيد قوي به طوراتفاقي روي دست شما مي ريزد. بلافاصله دست شما را مي سوزاند. يا شما با يك حلال رنگ دريك محيط سربسته شروع به كار مي كنيد وفيوم هاي آن درشما احساس كسالت ايجاد مي كند .

44. خطرات مزمن بهداشتي،درطرف ديگر، موادي وجود دارند كه تاثيرات آن ها بعداز سا ل ها يا دهه ها تماس با آن ماده مشخص مي شود . مثالي ازخطرات مزمن بهداشتي ، آزبست است. تاثيرات خطرناك آن روي افرادي كه در تماس بيش ازحد با آزبست بوده اند بعداز سالها آشكار شده است كه با تعدادي از بيماريهاي ريوي كشنده ارتباط دارد.

45. استنشاق رايج ترين راه تماس با مواد داراي خطربهداشتي است . كه شامل تنفس گردوغبار، فيوم، ميست روغن وبخارات حلالها وگازهاي مختلف مي شود. استنشاقتنفس همه انواع موادي كه درون بدن نقش سم را ايفا مي كنند.

46. تماس پوستي هنگام تماس پوستي، برخي مواد شيميايي به بدن وارد وجذب مي شود. اگرماده شيميايي به طوراتفاقي جذب ووارد پوست شود علائمي مطابق با حدود تماس شغلي موجود در MSDS بروزخواهد كرد. مواد شيميايي خورنده مي توانند باعث سوختگي وتخريب بافت ها شوند. براي حفاظت پوست وچشم ها كه درتماس با اين مواد شيميايي هستند بايستي مراقبتهاي بيشتري درنظر گرفت. اين مراقبت ها شامل نحوه پوشيدن پيش بند ، دستكش ومحافظ چشم وسايرلباس هاي حفاظتي است كه هنگام كار با برخي مواد شيميايي مهم است.

47. ممكن است موادشيميايي كه براي سلامتي مضرهستند به طوراتفاقي خورده شوند. براي بيمه كردن خودتان از خوردن اتفاقي موادشيميايي كه با آنها كارمي كنيد به موارد زيرعمل كنيد: درجاهايي كه از مواد شيميايي استفاده مي شود هرگزنخوريد و نياشاميد. درجاهايي كه از مواد شيميايي استفاده مي شود هرگزسيگارنكشيد. بعد ازكاروقبل ازخوردن وآشاميدن وسيگاركشيدن دست وصورت خود رابا آب وصابون بشوييد.

48. هرماده شيميايي كه براي سلامتي مضرباشد داراي پتانسيل خطر بهداشتي ناميده مي شود. مثالهاي زير مختصري از انواع اصلي خطرات بهداشتي است: خطرخورندگي- باعث آسيب وسوختن بافتهاي چشم وپوست كه درتماس هستند مي شود. خطرتحريكات موقتي- باعث سرخي شديد والتهاب چشم وپوست درمعرض تماس مي شود اما با آسيب بافتي غيردائمي. خطرحساسيت زايي – باعث حساسيت پوستي و واكنش هاي ريوي مي شود. مواد بي نهايت سمي- حتي درغلظت هاي كم باعث اثرات زيان آورمي شود. خطرسرطان زايي- باعث سرطان مي شود. ناهنجاري زاها- باعث نقص وعيب درزمان تولد مي شود. خطرات ارگان هاي ويژه- ممكن است باعث آسيب سيستم ارگان هاي ويژه شود همانند سيستم خوني، كبد ، ريه ها، سلول هاي خونساز

49. شكل جمجمه و دو استخوان متقاطع در زير آن علامتي است كه براي قرن ها از آن استفاده مي شده است . امروزه اين علامت براي شناساندن مواد خطرناكي كه سمي هستند به كار برده مي شود.

50. اين علامت براي شناساندن موادي كه خورنده هستند به كار برده مي شود. مواد خورنده در محل تماس با پوست و چشم باعث سوختگي و تخريب بافتها مي شوند .