ZAŁOŻENIA ŻYWIENIOWEJ POLITYKI UNII EUROPEJSKIEJ I PAŃSTWA POLSKIEGO

1. ZAŁOŻENIA ŻYWIENIOWEJ POLITYKI UNII EUROPEJSKIEJ I PAŃSTWA POLSKIEGO Studia niestacjonarne: Wykład - 10 h

2. LITERATURA PODSTAWOWA • Gawęcki J., Roszkowski W., (red.). Żywienie człowieka, a zdrowie publiczne. Wydawnic­two Naukowe PWN, Warszawa 2012. • Dłużewski M., (red.), Technologia żywności, Wyd. SziP, Warszawa 2007. 3. Korzycka-Iwanow M., Prawo żywnościowe: zarys prawa polskiego i wspólnotowego. Wyd. Lexisnexis, wyd. 2, Warszawa 2007.

3. LITERATURA PODSTAWOWA 4. Gawęcki J., Mossor–Pietraszewska T., Kompendium wiedzy o żywności i żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006. • Od norm żywieniowych do marketingu żywności, praca pod red. J. Gawęckiego i W. Roszkowskiego, Wyd. Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań 2011. • Winiarski B., Polityka gospodarcza, Wyd. PWN, Warszawa 2008.

4. LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 1. Gawęcki J., Hryniewiecki L., Żywienie  człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN, Warszawa 1998. 2. Gertig H., Żywność a zdrowie. PZWL, Warszawa 1996. 3. Gutkowska K., Ozimek L., Badania marketingowe na rynku żywności. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2002. • Ozimek L., Ochrona konsumenta na rynku żywności. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2008.

5. LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA • Praca zbiorowa red. Gawęckiego  J., Hryniewieckiego L., Żywienie  człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN, Warszawa 1998. 5. Ziemlański Ś., Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Instytut Danone, Fundacja Promocji Zdrowego Żywienia, Warszawa 1998. • Kunachowicz H., Czarnowska-Misztal E., Turlejska H., Zasady żywienia człowieka. WSiP, Warszawa 2000.

6. LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 7. Szewczyński J., Skrodzka Z., Higiena żywienia. PZWL, Warszawa 1990. 8. Gawęcki J., Mossor–Pietraszewska T., Kompendium wiedzy o żywności i żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004. 9. Biernat J., Żywienie, żywność a zdrowie. Wyd. Astrum, Wrocław 2001. Czasopisma: „Przemysł Spożywczy”, „Gospodarka Mięsna”, „Żywność. Nauka-Technologia-Jakość”.

7. Cel przedmiotu Celem przedmiotu jest przedstawienie najważniejszych założeń polityki żywieniowej UE oraz Polski. Ponadto przekazanie ogólnych informacji z zakresu edukacji i racjonalizacji sposobu żywienia społeczeństwa na potrzeby żywieniowej prewencji chorób dietozależnych.

8. Cel przedmiotu Zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności i żywienia oraz dostosowanie sposobu konsumpcji do zapotrzebowania organizmu na podstawowe składniki odżywcze, zgodne z obowiązującymi normami żywienia oraz uświadomienie roli prawidłowego żywienia.

9. Tematyka wykładów - treści kształcenia 1. Polityka żywieniowa – pojęcie, istota, założenia i cele. • Strategia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) dotycząca Żywienia, Aktywności Fizycznej i Zdrowia. 3.Uwarunkowania globalnego stosowania tzw. CodexAlimentariusw zakresie żywienia.

10. 4. Istota programu działania na rzecz zdrowia publicznego w UE. 5. Główne założenia koncepcji polityki wyżywienia opierające się na dwóch celach, tj. zdrowotnym i społecznym. 6. Zintegrowane podejście do promowania zdrowego stylu życia.

11. 7. Platforma UE ds. żywienia, aktywności fizycznej i zdrowia. 8. Mechanizmy integracji produkcji rolniczej, przetwórstwa oraz polityki importu i eksportu żywności z potrzebami i wymaganiami społeczeństwa w zakresie żywienia i zdrowia. • Edukacja społeczeństwa na temat roli odżywiania i aktywności fizycznej dla zachowania zdrowia.

12. 10. Determinanty zachowań i decyzji dotyczących sposobu żywienia. 11. Uwarunkowania środowiskowe, społeczne, kulturowe oraz regionalne i krajowe w zakresie wyboru żywności i sposobu żywienia. 12. Krajowa polityka żywieniowa oraz działania związane z poprawą zwyczajów żywieniowych w Polsce.

13. 13. Edukacja żywieniowa czynnikiem poprawy stanu zdrowia publicznego. 14. Racjonalizacja konsumpcji żywności do prozdrowotnego modelu żywienia społeczeństwa. 15. Choroby i odchylenia w stanie zdrowia na tle wadliwego żywienia.

14. 16. Polityka ochrony konsumentów w zakresie świadomych wyborów żywieniowych. 17. Prawodawstwo dotyczące bezpieczeństwa żywności i żywienia. 18. Bezpieczeństwo żywności jako priorytet polityki żywieniowej.

15. 19. Dostępność żywności, aktywność fizyczna i edukacja zdrowotna w rodzinie, szkole i miejscu pracy. 20. Szkoły jako kluczowe miejsce promowania i ochrony zdrowia dzieci poprzez propagowanie zdrowego żywienia oraz aktywności fizycznej. 21. Zapobieganie nadwadze, otyłości i chorobom przewlekłym.

16. 22. Przezwyciężanie różnic między zaleceniami żywieniowymi, a faktycznymi przyzwyczajeniami konsumpcyjnymi. 23. Kierunki przetwarzania żywności na potrzeby żywieniowej prewencji chorób dieto zależnych.

17. Efekty kształcenia Zdobycie wiedzy w zakresie: • zdefiniowania pojęć związanych z polityką żywieniową UE i Polski, • określenia miejsca żywienia w ochronie zdrowia społeczeństwa, z uwzględnieniem aspektów medycznych i profilaktycznych, • promocji zdrowia,

18. formułowania celów polityki żywieniowej do różnych grup społecznych, • promocji prawidłowego żywienia osób indywidualnych oraz zbiorowości, • kształtowania właściwych nawyków żywieniowych, • ograniczania ryzyka wystąpienia chorób żywieniowo zależnych,

19. Ponadto: • wskazać główne uwarunkowania realizacji polityki żywieniowej, w tym wpływ takich czynników, jak: - rozwój demograficzny, - warunki bytowe gospodarstw domowych, - tradycje żywieniowe oraz zachowania konsumenckie, a także - potencjał produkcyjny gospodarki żywnościowej.

20. Identyfikować problemy zdrowia publicznego wynikające z nieprawidłowego żywienia na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym, określać przyczyny tych problemów, wybierać metody umożliwiające efektywne ich rozwiązanie.

21. Celem strategicznym polskiej gospodarki żywnościowej jest: - zapewnienie samowystarczalności żywnościowej kraju. Generalnym zadaniem polityki wyżywienia winno być: - zharmonizowanie produkcji rolniczej i przetwórstwa żywności oraz polityki importu i eksportu żywności z potrzebami i wymaganiami społeczeństwa w zakresie żywienia i zdrowia.

22. Podstawowe cele polityki żywieniowej państwa to: • Cel społeczno-ekonomiczny (osiągnięcie i utrzymanie bezpieczeństwa żywnościowego); • Cel zdrowotny – zdrowotność uznawana jest za równorzędną do celu 1 (jakość żywności wpływa na cel 1 i 2 - na umieralność, na zapadalność na choroby).

23. Politykażywnościowa -żywienia - wyżywienia, to część składowa politykispołeczno- ekonomicznej państwa, dążąca do najlepszego poziomu wyżywienia grup społeczeństwa w określonych uwarunkowaniach

24. ŚWIATOWA ORGANIZACJA ZDROWIA - WHO (GENEWA, 2004) STRATEGIA DOTYCZĄCA DIETY AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ I ZDROWIA

25. WHO przyjęło globalną strategię zdrowia Dieta i aktywność fizyczna to kluczowe punkty zawarte w globalnej strategii zdrowia przyjętej na zgromadzeniu Światowej Organizacji Zdrowia WHO, 22 maja 2004 r. w Genewie. Stosowanie odpowiedniej diety i regularnej aktywności fizycznej stwarza szansę zapobiegania chorobom układu sercowo – naczyniowego.

26. W opracowanie Strategii zaangażowane było szerokie grono członków WHO, agencji Narodów Zjednoczonych, organizacji społecznych oraz organizacji pozarządowych, jak również przedstawicieli sektora prywatnego. Dotyczy ona, m.in. głównych czynników ryzyka, odpowiedzialnych za choroby niezakaźne, które według szacunków stanowią przyczynę ok. 60% śmiertelności na świecie, a w 40% przypadków są przyczyną problemów ze zdrowiem.

27. „Niezdrowe odżywianie oraz brak aktywności fizycznej, połączone z paleniem tytoniu są najczęstszą przyczyną głównych chorób przewlekłych, do których zaliczamy choroby układu sercowo – naczyniowego, cukrzycę typu 2 oraz niektóre odmiany raka”.

28. Główne założenia strategii WHO to: - konieczność ograniczenia spożycia tłuszczów nasyconych oraz kwasów tłuszczowych typu trans (możliwe jest obniżenie poziomu cholesterolu, będącego zarazem czynnikiem ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego). - soli, cukru oraz zwiększenie spożycia owoców, warzyw, jak również zwiększenie aktywności fizycznej.

29. Główne zadania globalnej strategii: 1. Niezbędne działania na rzecz zdrowia publicznego oraz promocję zdrowia, a także poprzez zapobieganie chorobom, zmniejszenie czynników ryzyka występowania chorób niezakaźnych, które wynikają ze stosowania niezdrowej diety i braku aktywności ruchowej. 2. Zwiększenie świadomościi umożliwienie lepszego zrozumieniawpływu diety i aktywności fizycznej na zdrowie, a także pozytywnego wpływu działań zapobiegawczych;

30. 3. Zachęcenie do rozwoju i umacniania polityki na poziomie światowym, regionalnym, krajowym, na poziomie społeczności oraz planowanie działań na rzecz zmiany zwyczajów dietetycznych i zwiększenia aktywności fizycznej - zrównoważonych, wszechstronnych i aktywnie angażujących wszystkie sektory, w tym także stowarzyszenia społeczne, sektor prywatny i media. 4. Śledzenie danych naukowych i czynników wpływających na dietę i aktywność fizyczną; wspieranie badań naukowych prowadzonych w szerokim spektrum dziedzin związanych ze zdrowiem.

31. Zalecenia dietetyczne dla populacji i jednostek powinny obejmować: • zapewnienie równowagi energetycznej i prawidłowej masy ciała; • ograniczenie podaży energii w postaci tłuszczów oraz spożycie mniejszej ilości tłuszczów nasyconych i większej ilości tłuszczów nienasyconych, a także eliminację kwasów tłuszczowych w formie trans z diety;

32. • zwiększenie spożycia owoców, warzyw i roślin strączkowych, produktów pełnoziarnistych i orzechów; • ograniczenie spożycia cukrów prostych; • ograniczenie podaży soli (sodu) i spożywania soli jodowanej. Aktywność fizyczna jest kluczowym czynnikiem warunkującym zużywanie energii. Z tego powodu jest ona podstawą zachowania równowagi energetycznej i utrzymania prawidłowej masy ciała.

33. ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PROWADZENIE DZIAŁAŃ • Rola rządów w osiąganiu trwałych zmian w dziedzinie zdrowia publicznego jest decydująca - rozbudowa istniejących struktur i procesów, które odnoszą się do diety, odżywiania i aktywności fizycznej. • Lokalne władze powinny być włączone w te działania. • Ministerstwa Zdrowia są odpowiedzialne w znacznym stopniu za koordynowanie działań i ułatwienie włączenia się innych ministerstw i agencji rządowych.

34. Tworzenie Strategii narodowych dotyczących diety i aktywności fizycznej. • Krajowe wytyczne dotyczące diety i aktywności fizycznej. Rządy powinny zapewnić odpowiednie i wyważone informacje.

35. DZIAŁANIA RZĄDOWE 1. Edukacja zdrowotna, komunikacja i świadomość społeczna (wiedza społeczeństwa, programy edukacyjne dla młodych i dorosłych); • Marketing, doradztwo, sponsoring i promocja (reklama produktów spożywczych powinna wpływać na właściwy wybór żywności oraz kształtować zdrowe zwyczaje żywieniowe). Rządy powinny pracować z grupami konsumenckimi i przedstawicielami sektora prywatnego (w tym reklamy).

36. Oznaczanie produktów spożywczych. Konsumenci potrzebują dokładnych, znormalizowanych i wyczerpujących informacji na temat składu produktów spożywczych, tak aby mogli dokonywać właściwych wyborów. Rządy mogą wymagać dostarczenia informacji dotyczących kluczowych aspektów odżywiania takich, jakie zawarte są w Kodeksie Wytycznych w sprawie Oznaczania Produktów Odżywczych (Codex Guidelines on Nutrition Labelling).

37. Wymagania w kwestii zdrowia. Informacje przekazywane przez producentów na temat składu żywności nie mogą zawierać błędnych danych na temat korzyści i ryzyka związanego z odżywianiem (dotyczy to zwłaszcza tzw. żywności funkcjonalnej, prozdrowotnej, probiotyków, prebiotyków, nutraceutyków itp.).

38. Krajowa polityka w kwestii żywności,żywienia i rolnictwa powinna być zgodna z zasadami ochrony i promocji zdrowia publicznego. • Promocja produktów spożywczych zgodna z zasadami zdrowej diety. 2. Polityka fiskalna (ceny wpływają na wybór rodzaju żywności). 3. Programy żywieniowe. 4. Polityka rolna (należy uwzględnić w polityce rolnej kwestię zdrowego odżywiania).

39. POLITYKA SZKOŁY W ZAKRESIE ZDROWEGO ŻYWIENIA Całościowe podejście szkoły do zdrowego żywienia. Dostępność zdrowych produktów i napojów oraz organizacja posiłków. 1. Woda pitna dostępna bezpłatnie. 2. Realizacja programu „Mleko w szkole” i „Owoce w szkole”.

40. 3. Organizacja śniadań szkolnych spożywanych w klasie wraz z nauczycielem (własne kanapki uczniów i napój przygotowany w szkole). 4. Sklepik szkolny oferuje zdrowe przekąski i napoje. • Organizacja ciepłych posiłków (zgodnych z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia) dla zainteresowanych uczniów, spożywanych w estetycznych i przyjaznych warunkach.

41. Organizacja dożywiania uczniów z rodzin o niskich dochodach w sposób przeciwdziałający ich stygmatyzacji. • Ograniczanie w czasie imprez szkolnych i klasowych (np. imienin uczniów) oraz wycieczek, słodyczy i słodkich napojów; wyeliminowanie słodyczy jako formy nagrody; wyeliminowanie ze szkoły reklam niezdrowych produktów. • Uwzględnienie specyficznych potrzeb żywieniowych uczniów przewlekle chorych (z otyłością, cukrzycą, mukowiscydozą, fenyloketonurią, celiakią).

42. Błędy żywieniowe Jak wykazują dane statystyczne jedna trzecia Polaków ma nadwagę albo jest otyła. Należy sądzić, że z każdym rokiem liczba „puszystych” będzie jeszcze większa(dzieci i młodzież). Przejęcie zachodniego stylu życia, to przejęcie złych nawyków żywieniowych.

43. Nadwaga i otyłość wśród dzieci Zamawiam dużą pizzę A my chcemy frytki

44. Preferencje dziecka Automaty w szkole Szkoła ma uczyć, a nie tuczyć http://www.trojmiasto.pl/wiadomosc

45. Edukacja żywieniowa jako element edukacji zdrowotnej • Realizacja wymagań dotyczących żywienia zawartych w postawie programowej poszczególnych przedmiotów (koordynacja działań), w tym organizacja zajęć praktycznych związanych z przygotowywaniem zdrowych posiłków. • Wdrażanie dodatkowych programów edukacyjnych dotyczących różnych aspektów żywienia o wysokiej jakości; dokonywanie ewaluacji procesu i wyników tych programów.

46. Prowadzenie szkoleń dla nauczycieli i innych pracowników szkoły w zakresie zdrowego żywienia. 4. Oferta zajęć edukacyjnych dla rodziców.

47. Aktywna współpraca • Współpraca z rodzicami w zakresie: spożywania przez ich dzieci pierwszego śniadania, przynoszenia do szkoły „zdrowego” drugiego śniadania oraz planowania edukacji żywieniowej w szkole i wdrażania wynikających z niej zaleceń w domu. • Współpraca z samorządem lokalnym w zakresie: zabezpieczenia środków na dożywianie uczniów, wyposażenie stołówki, ograniczania w pobliżu szkoły sprzedaży potraw typu fastfood oraz umieszczania reklam niezdrowych produktów i napojów.

48. Współpraca z różnymi organizacjami i instytucjami w społeczności lokalnej, w tym stacją sanitarno-epidemiologiczną..

49. Struktura i działania wspierające wdrażanie polityki szkoły w zakresie zdrowego żywienia • Opracowanie na piśmie polityki szkoły w zakresie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej z uwzględnieniem specyficznych potrzeb szkoły oraz jej upowszechnienie i monitorowanie jej wdrażania i efektów. • Powołanie szkolnego zespołu ds. zdrowego żywienia i aktywności fizycznej, z udziałem uczniów.

50. Dokonanie diagnozy dotychczasowych działań szkoły i na tej podstawie opracowanie planu działań w zakresie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej; wdrożenie planu oraz ewaluacja procesu i wyników. • Monitorowanie wybranych zachowań żywieniowych uczniów (np. spożywania pierwszych śniadań) oraz częstości występowania nadwagi i otyłości. • Wspieranie uczniów z nadwagą w ich działaniach dla jej zmniejszenia. Z wykorzystaniem materiałów autorstwa: Barbara Woynarowska, Katarzyna Stępniak