Owady

1. Opracowali: Adam Nolte, Michał Pałyga, Roman Wolf, Bartłomiej Szajca Owady

2. Najliczniejsza  a zarazem najbardziej zróżnicowana gromada typu stawonogi.  Owady to najliczniejsza grupa zwierząt , do tej pory odkryto ponad milion gatunków.  Poszczególne gatunki mogą mieć duży wpływ na życie i gospodarkę człowieka (szkodniki, przenoszenie chorób ale także zapylanie roślin, produkty wytwarzane przez owady) W Polsce do najliczniej reprezentowanych rzędów owadów należą: motyle, chrząszcze, błonkówki i muchówki. Działem zoologii zajmującym się owadami jest entomologia. Gromada owadów(Insecta)

3. Dział zoologiizajmujący się owadami. Dawniej używano także terminu owadoznawstwo. • Entomologię można podzielić na: • Entomologię ogólną, zajmującą się m.in. systematyką, anatomią, morfologią, fizjologią, ekologią, ewolucją owadów, • Entomologię stosowaną, zajmującą się badaniem owadów wpływających na działalność ludzką (np. rolnictwo, przemysł drzewny, przechowalnictwo, medycyna), w tym tzw. szkodników Entomologia

4. Jest to rząd owadów, który występuje na wszystkich kontynentach, oprócz Antarktydy. Na świecie żyje około 150 tys. gatunków motyli, z czego w Polsce 3 tys. • Motyle mają ciało zbudowane z trzech segmentów - głowa, tułów i odwłok. Ciało jest chronione przez chitynowy oskórek. Motyle przechodzą przeobrażenie zupełne. Długość ich życia, w zależności od gatunku, wynosi od kilku godzin do kilku miesięcy. • Do rzędu motyli należą gatunki, które nie odpowiadają typowemu wyglądowi motyli np. przeziernikowate przypominają bardziej osy. Spotykane też formy bezskrzydłe. Motyle (Lepidoptera)

5. Chrząszcze (Coleoptera) to jeden z najliczniejszych rzędów owadów. Do chrząszczy zaliczanych jest ponad 400 tys. gatunków. Występują na całym świecie, z wyjątkiem wód słonych. Gatunki zaliczane do chrząszczy mogą być roślinożerne, drapieżne, padlinożerne i wszystkożerne.Chrząszcze to owady, które przechodzą przeobrażenie zupełne. Ich cechą charakterystyczną jest aparat gębowy typu gryzącego, który składa się z wargi górnej, dwóch żuwaczek, żuchwy i wargi dolnej. Narządem dotyku są głaszczki. Grube pokrywy, które są przekształconą pierwszą parą skrzydeł, nie biorą udziału w locie.Ze względu na stan wiedzy ciągle są problemy z określeniem systematyki chrząszczy. Chrząszcze (Coleoptera)

6. Rząd owadów z podgromady owadów uskrzydlonych. Błonkówki są rozpowszechnione na całym świecie. Osiągają długość od ok. 0,2 mm do 5 cm. Większość gatunków ma 2 pary, przeważnie przezroczystych, żyłkowanych, skrzydeł, których krawędzie łączą się ze sobą podczas lotu za pomocą szeregu drobnych haczyków. U niektórych skrzydła są zredukowane. Błonkówki, błonkoskrzydłe

7. Muchówki (Diptera), określane także jako dwuskrzydłe, to rząd owadów zamieszkujący całą kulę ziemską. Cechą charakterystyczną muchówek jest jedna para cienkich i przeźroczystych skrzydeł. Druga para, która uległa uwstecznieniu, występuje jako przezmianki. Występują gatunki pozbawione skrzydeł. Wszystkie muchówki przechodzą przeobrażenie zupełne, a larwy niektórych gatunków są pasożytami.Wiele gatunków muchówek przenosi groźne choroby, inne są szkodnikami upraw. Muchówki są owadami zapylającymi rośliny. Muchówki (Diptera)

8. Budowa Ciała

9. Głowa owada – budowa

10. Oko złożone owada

11. Oko owada

12. Budowa oka złożonego owada

13. Ważnymi elementami znajdującymi się na głowie są czułki, których kształt jest ważną cechą systematyczną. • Są organami czuciowo-węchowymi. • Czułek składa się z trzonka, zwrotnika oraz biczyka. Niektóre biczyki zakończone są buławką . Biczyk z reguły jest wieloczłonowy, natomiast trzonek i nóżka jednoczłonowe. • Samce mają czułki silniej wykształcone niż samice, podobnie jak owady nocne w stosunku do dziennych. Czułki owada

14. Występują podstawowe dwa typy: Czułki członiaste Czułki wiciowe Czułki zaopatrzone są w receptory dotyku, węchu i smaku. Mogą mieć różną budowę w obrębie tego samego gatunku jak i w różnych fazach rozwojowych. Budowa czułków

15. Czułki (antennae)

16. blaszkowate, buławkowate, klamrowe (klamrowate), łuskowate, maczugowate, nitkowate, orzęsione, nagie,Piłkowane czułki u samic Białki Wierzbówki paciorkowate, perełkowate, pierzaste, piłkowane, proste, szczeciniaste, szczecinowate, ząbkowane, załamane. Podwójnie pierzaste czułki u samców Białki wierzbówki W zależności od budowy wyróżnia się m.in. czułki:

17. Tułów składa się z trzech segmentów - podobnie jak w przypadku głowy zespolonych, z których każdy ma po jednej parze kończyn. Pierwszym segmentem jest przedtułów, następny to śródtułowie i zatułowie. Każdy segment tułowia składa się z następujących płytek: • blaszki grzbietowej, • brzusznej oraz dwóch bocznych. • Poszczególne pierścienie tułowia są połączone ze sobą za pomocą błony stawowej. Umożliwia ona poruszanie się. Blaszka grzbietowa przedtułowia jest określana jako przedplecze, śródtułowia śródpleczem, a zatułowia zapleczem. • W płytkach brzusznych wyróżniamy odpowiednio: przedpiersie, śródpiersie i zapiersie. Tułów owada

18. Budowa tułowia na przykładzie żagnicy sinej

19. Owady posiadają 3 pary odnóży krocznych, przyrośniętych do tułowia. U większości odnóża dzielą się rolą, wielkością oraz posiadają wiele modyfikacji. Części aparatu gębowego takie jak żuwaczki czy szczęki to przekształcone odnóża. Główne typy odnóży :- Kroczne np. Muchy- Grzebne np. Turkuć Podjadek- Pływne np. Pływak Żółtobrzeżek- Skoczne np. Pchły- Bieżne np. Karaczany- Chwytne np. Modliszki Odnóża Kroczne

20. Budowa Odnóża Po raz pierwszy natura obdarzyła zwierzęta odnóżami zginającymi się w stawach.Pazurki i przylgi ułatwiają przemieszczanie się w trudnym terenie oraz zwiększają przyczepność do powierzchni.

21. Krótki opis poszczególnych modyfikacji odnóży : - Kroczne : pomagają zwiększyć przyczepność do powierzchni- Grzebne : Pomagają kopać w glebie- Pływne : To przystosowanie pozwalające owadom pływać- Skoczne : dzięki nim np. konik polny może skakać- Bieżne : Służą do szybkiego poruszania się, biegania- Chwytne : Owadom mięsożernym służą do chwytania i przytrzymywania ofiary

22. Aparaty gębowe u owadów są przekształconymi odnóżami znajdującymi się na głowie. Aparaty gębowe owadów

23. A- aparat gryzący B- aparat gryząco- liżący C- aparat ssący D- aparat kłująco- ssący a- czułki b- oczy lr- warga górna md- żuwaczki mx- szczęki lb- warga dolna

24. Pierwotny typ aparatu gębowego u owadów, inne są jego modyfikacją. Spotykany jest u owadów drapieżnych i roślinożernych. Pozwala im na rozdrobnienie pokarmu. Większość larw owadów posiada ten typ aparatu zanim przekształci się w bardziej wyspecjalizowany. Aparat gryzący

25. Pozwalają na rozdrabnianie pokarmu, ale także posiadają języczek służący do wysysania pokarmu płynnego. Występuje u różnych gatunków pszczół i trzmieli. Aparat gryząco- liżący

26. Służy do pobierania pokarmu płynnego. Jego głównym elementem jest trąbka ssąca, której długość dochodzi do15 cm. Występuje umotyli. Aparat ssący

27. Służy do zlizywania pokarmu strawionego na zewnątrz, dodatkowo filtruje go. Występuje u much. Aparat Liżący

28. Pozwala na wysysanie płynu z tkanek żywiciela. Zależnie od sposobu odżywiania owada, może pobieraćpokarm z tkanek zwierzęcych lub roślinnych. Aparat kłujący

29. Skrzydła

30. Skrzydło owadów – baldaszkowate, dwuścienne uwypuklenie powłok ciała (fałdy skórne), wzmocnione żyłkami, pokryte czasami włoskami lub łuskami służące owadom jako narząd lotu. Zwłaszcza użyłkowanie skrzydeł lotnych jest bardzo charakterystyczną i ważną cechą wykorzystywaną w systematyce. U pierwotnych i większości obecnie istniejących gatunków występują dwie pary lotnych skrzydeł, na drugim i trzecim segmencie tułowia. Schemat skrzydła u dwuskrzydłych

31. U niektórych grup systematycznych pierwsza para skrzydeł może ulec sklerotyzacji i pełnić funkcje ochronne, a nie lotne (np. u chrząszczy lub pluskwiaków różnoskrzydłych). U pewnej części owadów przekształceniu uległa druga para skrzydeł. U muchówek uległa ona przekształceniu w przezmianki. Nieliczne gatunki są pierwotnie bezskrzydłe, a inne wtórnie utraciły zdolność lotu.

32. Przykładowe przemiany skrzydeł u owadów 1. Skrzydła ważek(Odonata)- charakteryzują się bardzo bogatym użyłkowaniem, są długie, jednakowej wielkości lub tylne nieco szersze. 2. U większości prostoskrzydłych (Orthoptera)-1 para skrzydeł wydłużona i schitynizowana, tylna para wachlarzowata błoniasta 3.Pluskwiaki równoskrzydłe (Homoptera)- skrzydła 1 pary są normalnie wykształcone, błoniaste, jednorodne, skrzydeł 2 pary zazwyczaj brak 4. Pluskwiaki różnoskrzydłe (Heteroptera)- wiele jest bezskrzydłych, a inne posiadają skrzydła 1 pary wykształcone jako półpokrywy, a skrzydła 2 pary są błonaste, w spoczynku te skrzydła leżą płasko na odwłoku

33. 5. U wojsiłków (Mecoptera)- skrzydła są siateczkowate, 2 para silnie zredukowana. 6.Chruściki (Trichoptera)- mają skrzydłą błoniaste pokryte włoskami lub łuskami. 7. Skrzydła motyli (Lepidoptera)- skrzydła duże, składane nad ciałem, pokryte dachówkowato ułożonymi łuskami, różnobarwne 8. Muchówki (Diptera)- 1 para skrzydeł błoniasta skąpo użyłkowana, 2 para tworzy przezmianki 9. Chrząszcze (Coleoptera)- przednie skrzydła tworzą pokrywy, 2 para jest błoniasta 10. Błonkówki (Hymenoptera)- skrzydła są błoniaste, przednie większe od tylnych

34. http://www.youtube.com/watch?v=kyLOI7HrDpk http://www.youtube.com/watch?v=VcaRSDvWh7Y http://www.youtube.com/watch?v=bNH8Rtlv3T0&feature=related Ciekawe filmiki

35. Źródła http://www.wikipedia.pl [dostęp 24.02.2012] http://www.swiatmakrodotcom.wordpress.com [dostęp 24.02.2012] Owady- budowa zewnętrzna http://www.forum.linum.pl[dostęp 24.02.2012] Stawonogi http://www.robale.pl/ [dostęp 24.02.2012] http://rosliny-i-zwierzeta.pl [dostęp 24.02.2012] www.wikibooks.org[dostęp 24.02.2012] Pszczelarstwo, Biologia Nr Slajdu- link do strony ze zdjęciem: 1, 8, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 30, 31, 32, 33