ndarja e pushteteve

Ndarja e pushtetitnështetindemokratik Nështetin e lirëdemokratik, pluralizmitnëfushën e partivepolitikedhemendimittëlirëpublikibashkohetnjënumërimadhiorganeveshtetërore. Në se pushteti do tëishtei përqendruar nënjëdorëtëvetme: vetështetidheshoqërianuk do tëzhvillohejnëmënyrëdemokratike, nuk do tëishte I mundurkontrollidheimpulset e zhvillimitshoqëror Kontrolliipushtetitrealizohet duke krijuarhapësirëpër: Liritë e partive, liritë e opozitës dhemendimittëlirëpublikqëvjengangaburimet e ndryshme informative Kontrolliefektivështëirealizueshëmvetëm mendihmën e shtetit. Ndarja e pushtetitnëorganetëndryshmetëpavarura, synon: qëato takontrollojnënjëri-tjetrinnëmënyrëtëndërsjellë dhetëpengojnë përqendrimin e pushtetitdhemonopolizimit e tij. ndarja e pushteteve

Fakti se shoqëriadheliria e sajmundtësigurohetvetëmpërmesndarjessëpushtetitnëorganetëndryshmetëpavarurapërbënthelbin e bindjespolitiko - kushtetutuesetëkohëssonë. Në kushtetutë janë të përcaktuara: Ndarja e pushtetitnëinstancatëndryshme, tëpavaruraprejnjëratjetrës DheKopmetencat e çdopushteti Ndarjakushtetuese e kompetencavetështetitsynon: kontrollin endërsjellëtëorganeve, dheqartësimin e veprimtarisësëaparatitshtetëror. Klasifikimiipushtetit: e mbronqytetarinngaarbitrarizmishtetëror dheilehtësonatijnjëkohësishttëkuptuarit eprocesittëqeverisë. Pushtetetdhekushtetuta

Ndarja e pushtetevepërbënnjëdallim themelor midis demokracisëdhediktaturës Nëdiktaturë, igjithëpushtetiështëipërqendruarnëduart e njëindividiapotënjëpartie. Në se individinëkrye ka pushtetarbitrar, nuk ka kontrolltëpushtetit, Montesquieu (mendimtarpolitikfrancez illuminist I shekullittë 18) , formuloiidenëmbindarjen e pushtetit : "Çdogjë do tëishte e humburnërast se një person aponjëpërfaqësim I njëjtëpersonash, aristokratëapoedhenëemërtëpopullit do t`iushtrontetëtrijakëtopushtete: pushtetin e hartimittëligjeve, zbatimin e vendimevepublikedhegjykimin e krimeveapotëkonflikteve.“ Kjondarjenisetngapёrvoja, sipassёcilёs, seciliposeduesipushtetitpolitikmundtёjoshetpёrkeqpёrdorimin e tijdhe se pёrkёtёarsye, pushtetiduhetkufizuardhendarё. Ai njeh tri funksionethemeloretёshtetitsovran: ligjvёnien, zbatimin e ligjitdhezbatiminjuridik. Kёto tri funksione, sipasMonteskiesë, nёsedёshirohetsigurimiilirisёsёqytetarёve, duhetndarёnё tri organe. idembindarjejen e pushtetit.

George Uashingtonnёvitin 1796 , drejtuarpopullitamerikan: Arroganca e pushtetitpërmbanpёrmbledhjen e pushtetittёtёgjithainstancavenёnjёinstancёtёvetme, duke krijuarkështudespotizmin, pavarёsishtnga forma e qeverisjes. Dhemëposhtë: Pёrvoja e kohёravetëvjetradhetёreja ka treguardomosdoshmёrianë e kontrollittёndёrsjellё, nёformёn e ndarjessёpushtetitnёdegёtёndryshmeqeverisëse, kusecilasynonmbrojtjen e tёmirёssёpёrbashkёtngandёrhyrjet e tёtjerёve Pasardhёsit e Monteskiesë e kanёdogmatizuariden e tij, duke ndarёnёmёnyrёstrikteekzekutivin, kufutetqeveriadheadministrata, ngalegjislatividhejuridiksioni. Ndarjeqëekzistonedhe sot nëmendiminpolitiktёdemokraciveperёndimore

parlamentindërsaformonqeverinë, i zgjedhnjerëzitngaradhët e tij. Edhepsekjonukështë e përcaktuarnëkushtetutënëmënyrëtëveçantë, është e qartë, se parlamenti e siguronndikimin e tijmbiqeverinëmësëmiri duke e formuarqeverinëngaradhët e tij. Në këtë mënyrë, shumica e ministravekanë ngadyvendenëparlament, njërinnëtavolinën e qeverisë, ndërsa tjetrinnëatëtëfraksionittëpartisësëtyre. Nëkëtorethananukmundtëflitetpërnjëndarjetëekzekutivitngalegjislativi. Ndarja nuk zbatohet në mënyrë rigoroze as në aspektin e ndarjes së kompetencave. Parlamenti,nukkufizohetvetëmnëbërjen e ligjeve, ushtronndikimin e tijedhenëvendimet e rëndësishmetëekzekutivit, duke kërkuarqëtëveprojënënjëmënyrëtëpërcaktuar Ligjëvëniandajekzekutivit

Ngaanatjetër, as qeverianukkufizohetnëzbatimin e vendimeveligjoretëparlamentit. Ajoështë e përfshirë edhevetënëpërgatitjen e ligjeve. Shumica e projektligjevevjenngazyrat e ministrive e jotëparlamentit Duke pasurparasyshkompleksitetin e detyravetështetit, parlamentarët, nëshumicën e rastevenukjanënëgjendjetëpaqaqesinprojektligjetëvetakompetente, pasiinformatat e nevojshmedhedokumentetstatistikoreiposedojnëekspertët e burokracisë. Kësajibashkangjitetedhefakti, se parlamenti, gjithnjë e mëshpeshpërgatitvetëmkornizaligjore, duke eautorizuarekzekutivinpërhartimin e rregullorevetёtjeratëveçantadheudhëzimeveligjore. Nëkëtëmënyrë, ekzekutivi, nëmënyrëindirektemerrrolin e ligjvënësit. Qeveriandajlegjislativit

Drejtësiapërfaqësonnjëndarjemërigorozengainstancat e tjera, edhepseajo, përshkaqehistorike, shpeshmerrdetyrat e administratës. Përkundërkëtyregërshetimeve, gjyqësori është I ndarënëmënyrëtëqartëngaekzekutividhelegjislativi, edhepseanëtarët e instancavetëlartatëgjyqësoritzgjidhenngaqeveriadheparlamenti. Kësisoj, kategoritë e trashëguarambindarjen epushtetit, përsa I përketlegjislativitdheekzekutivitjanëtëatakuara Përshkaktëkëtyrerrethanave, mësimii Montesquieu-t mbindarjen e pushteteveështëbërë, siçshprehet Karl Loeuenstein (filozof, politikandhekonsitucionalistgjerman I shekullittë 20, jetoi 1891-1973),i "tejkaluardheihuajpërrealitetin", e madjeedhenjë "skemë e ndryshkurmendimi". Nështetin modern parlamentar, dallimistriktilegjislativitdheekzekutivitnukmundtëqëndrojёmë, Nëkushtetutën e ShtetevetëBashkuara, përcaktohetfunksioniminëmënyrëtëpavarurtënjeritpushtetngatjetri. Kjo e dallonngasistemieuropian I parlamentarizmit Por, edhenësisteminamerikantëqeverisjesnukmungojnëtendencat e pёrmenduramëlart. Vështirësitë e sistemitparlamentar

Qeveriadheparlamentiduhettëbashkohenpërveprimtëpërbashkët, sepse midis tyrekrijohenlidhjeinstitucionale. Sistemiparlamentarikontribuondetyrëssëpërbashkëttëqeverisëdheparlamentitnëfushën e vendimevebazëpolitike. Sidoqoftë, duhetbërëndarjarigorozenëmesdetyrëssëformulimittëvendimitbazëpolitikdhezbatimittësajnëpraktikë. Pozita e ministrit, ashtu siajo e deputetit,është e orientuarnëdetyrën e vendimevebazëpolitike. Nëseparlamentidheqeveriajanëtëangazhuaranëtënjejtinfunksion, atëherëataedheduhettëkontrollohennganjëri-tjetri. Ndarje e përgjegjësisë do tëthotëndarje e pushtetit. Ripërcaktimiimësimitmbindarjen e pushtetit

Përmessistemit "checks andbalances",realizohetnjësistemikundërpeshavedhebalancës, tëlidhura me njëri - tjetrin. Tre (dy) pushtetetnëShBAdhealternimet me njeritjetrin Qeveriadheparlamentijanëtëvarurnganjëri-tjetridhe u duhetnjëkoncensuspërformulimin e vendimevebazëpolitike. Njëprocedurë e tillëqëndronnëkonsekuencën e mendimittëMonteskies, icilinëkohën e tij,ligjvënien, e shikonveçanërishtnëfushën e vendimevebazëpolitike Ndarjen e pushtetit e shikontenëfunksionimin e dydhomave: dhoma e aristokratëvedheajo e qytetarëve Nëkëtëmënyrë, dyorganetshtetëroredhegrupetshoqëroreqëqëndrojnëprapatyrejanëtëdetyruaratëndikojnëbashkarishtgjatëaktevetëcaktuaratështetit. Ngaanatjetër, nëparlamentekzistonedhenjë element tjetërikontrollitautonomtëpushtetitqëkryhetngapartia/tëopozitare Detyrimipërbashkëpunimpërmbanedheelementin e kontrollit. Checks and Balances

Nëskemënklasiketëndarjessëpushtetit, qëkishteparasyshMonteskie, mbretipërfaqësonteekzekutivin, qëkishteforcëpolitikedhetëdrejta e legjitimitetëveçanta, duke qëndronuarpërballëparlamentit. Ideja e sovranitetittëpopullit I jeptelegjitimitettëmadhpushtetitekzekutivmbretëror Mbretidheparlamenti, së bashku përfaqësonin shtetin; Dallueshmëria e legjitimitetevetëtyremundësontenjëndarjemëtëqartë midis dypushteteve. Gjithsesipushteti I borgjezisëporritejnëparlament Mbretigjithnjë e më tepër po humbisteterrennë favor tëparlamentit. Nëkëtëmënyrë, dalliminëmespushttitekzekutivdheatijlegjislativ u bëgjithnjë e mëivështirë, dhe ariti derinëatëmasë, saqëparlamentipushtoipushtetinekzekutiv, duke e bërëatë tëvarurprejtij. Pushtetiparlamantergllabëronekzekutivin

Ndarja e vjetër u arrittëruhejvetëmnështetet me sistemekushtetuesepresidenciale, si SHBA Në vend tëmonarkut,atje u vendosPresidenti, izgjedhurngapopullidheipavarurngakongresi. Ai fiton përmeszgjedhjevetënjejtënbazëlegjitimuesesikurse edheparlamenti. Nëkëtëmënyrëbëhet e mundursëpakunjëndarjepersonale. Pjesëtarët e qeverisëamerikanenukjanëdelegatëtëkongresit, por persona tëzgjedhurnëpozitat e tyrengavotbesimiipresidentit. Sidoqoftë, përçështjet e rëndësishme, presidentimbetetivarurngabashkëpunimidhepajtimi me kongresin, As SHBA nukbëjnëpërjashtimngaangazhimetpërvendimetqëmerrenmbibazapolitike. Presidentidhekongresi

Realizimiiplotëimendimitdemokratiknëshek. XX I ka dhënëzgjidhjedallimitrigorozmidis pushtetitekzekutivdhelegjislativ. ështëruajturparimiindarjessëpushtetit Gjykatakushtetuese,kontrolloninstancën ligjvënëse dheqeverinë. Monteskienuk e kishtemenduarnjëkontrolltëtillë. Po ashtu, sidegë e pushtetit, gjyqësori, fitoirëndësigjithnjë e mëtëmadhe. Mbikqyrja e ligjislativit, sipasMonteskiesishtedetyrë e instancëslegjislative, sot kjozbatohetngagjyqësori. Parlamentizbatonnënjëmasëtëvogël, përshkaktëgërshetimittëtijpolitik me qeverinë, kontrollinmbiinstancënekzekutive, veçanërishtnëçështjetadministrative Përçështjetëtjteraështëgjyësori Shtetetëndryshmekanë forma organizimitëndryshme, sikursejanëedheatofederale. Format e rejatëndarjessëpushtetitnëshek. XX

Nëkonceptin e ndarjessëpushtetitbënpjesëedherizgjedhja e funksionevepolitike. Atjebëhetndarja e pushtetitnëmënyrëtëpërkohshme. Faktiqëpresidentiamerikanështëidetyruart'inënshtrohetrizgjedhjesparakonkurrentëvetëtijdhemundtërizgjedhetvetëmnjëherë,e kufizonpushtetin e tijnënjëmasëtëdukshme. E njejagjë vlenedhepërperiudhatzgjedhoretëparlamenteve. Sa mëtëshkurtёraqëtëjenëafatet,aqmëifortëështëndikimiimendimitpublikdheielektoratit. Ndarja e pushtetitpërmeszgjedhjes

Nukekzistonmëndarjastrikte epushteteve: mesekzekutivit, legjislativitdhegjyqësorit. Demokraciamodernenukpretendonmonopolizimtëpushtetit. Organizimiipushtetitzhvillohetnëpesënivele, me ndikimetëndryshme: elektoratidhemendimipublik (media), shoqatatdhepartitë, parlamenti me pozitëndheopozitëndhedydhomat ekzekutivisiqeveridheadministratë dhegjyqësori, Peshat dhe kundëpeshat janëtëlidhura me parimet dhe regullat e kushtetutës Kësisoj, ndikimi i shtetit kufizohet nga një sistem i komplikuar Në demokracin moderne, mbrojtës i posaçmëmështëgjyqësoriipavarur Përfundim

Perberja dhe organizimi. Pushtetit ekzekutiv perbehet nga nje teresi organesh qendrore apo vendore, ne krye te te cilave qendron qeveria si organ kushtetues. Qeveria perbehet nga kryeministri, zv.kryeministri dhe ministrat, te gjithe organe kushtetuese. Ajo kryesohet nga kryeministri kurse ministrat qendrojne ne krye te ministrive perkatese. Qeveriaeshte nje organ kolegjial Kushtetuta nuk e percakton numrin e ministrave Por ajo ka edhe nje aparat te tere administrativ (qe perfshin te gjitha zyrat publike qe zhvillojne aktivitet administrativ aktiv), konsultativ dhe kontrolli. Struktura administrative e disa ministrive shtrihet edhe prane organeve vendore. Ne administrimin publik bejne pjese perveç zyrave qendrore edhe zyrat e qarqeve territoriale. Pushteti ekzekutiv

Administrimi publik perbehet nga aparati (qendror dhe periferik) I shtetit dhe ai I qarqeve (qendror e periferik). Qeveria e re formohet ne dy raste : ‐ Kur fillon nje legjislature e re‐ Kur kryeministri I nje qeverie jep doreheqjen Kryeministri disponon nje aparat ne krye te te cilit qendron sekretari I pergjithshem. Ky aparat nuk funksionon si nje ministri dhe merret me pregatitjen ematerialeve qe shqyrtohen ne qeveri. Vendimet e Keshillit te Ministrave mbajne firmen e kryeministrit dhe jo te te gjithe anetareve qe kane votuar per te. Ministrat drejtojne dege te vecanta te administrates publike. Mund te ndodhe qe njeminister te drejtoje me shume se 1 ministri ose te mos drejtoje asnje ministri dhe quhet minister pa protofol. Ekzekutivi…

Funksionet e qeverisë mund t’i klasifikojme ne tre grupe :Funksione administrative. Qeveria eshte maja e piramides administrative. Aktet e nxjerra nga organet me larta te hierarkise administrative, jane te detyrueshme per zbatim nga hallkat me te uleta. Qeveria nxjerre vendime, urdheresa, udhezime vendos rregulla sjelljeje per administraten publike. Drejtimi politik. Ne nenin 102/b sanksionohet se kryeministri koncepton dhe paraqet drejtimet kryesore te politikes se pergjithshme shteterore dhe pergjigjet per to. Qeveria eshte e lire te percaktojedirektivat si ne planin e brendshem ashtu edhe ne ate te jashtem. Funksioni normativ. Organet administrative mund te nxjerrin edhe akte normative, sime poshte:‐ Akte ekzekutive, qe dalin ne vijim tenje ligji dhe konkretizojne menyrat e zbatimit te tij.‐ Akte plotesuese qe plotesojne ligjet qe permbajne parime e normate pergjithshme‐ Akte te pavarura qe nxirren per te rregulluar probleme qe nuk jane te rregulluara me ligj (psh organizimi I zyrave publike).Me rendesi jane aktet normative me fuqi ligjore te Keshillit te Ministrave qe nxirren ne rastin e nevojes dhe te urgjences (neni 101 I Kushtetutes). Keto kate kane fuqine e ligjit por duhet te ratifikohen brenda 45 diteve ne Kuvend sepse ndryshe do ta humbasin fuqine e tyre qe nga fillimi. Funksionet e qeverise

Në demokraci, i gjithë pushteti del nga populli. Në parim ai ushtrohet ndërkaq ngapërfaqësuesit e zgjedhur tëpopullit, të mbledhur në parlament. Parlamenti quhet edhepushtet ligjvënës (legjislativ). Meqenëse parlamenti legjitimohetdrejtpërdrejtë ngapopulli nëpërmjet zgjedhjeve, ai ka një pozitë të lartë dhe mund të bashkëvendosë në zgjedhjen epërfaqësuesvetë organeve të tjera, (funksioni zgjedhor) Kjo vlen në radhë tëparë për qeverinë, poerdhepërgjyqtarët e instancavetëlarta Përveç kësaj, parlamenti ushtron kontroll mbi organet e tjera (funksioni kontrollues), në mënyrë që ato të moskenë mundësinë e veprimit kundër vullnetit të popullit. Fillimishtduhet të zbulohet se cili është vullneti i popullit. Për këtë ekzistojnë nga njëra anëzgjedhjet e rregullta, ndërsa nga ana tjetër është detyrë eparlamentarëve të drejtimeve të ndryshme politike që të përfaqësojnë në bisedime dhe debate mendimin e votuesve të tyre (funksioni artikulues) dhe të njihen me vullnetin e shumicës së popullit (tëpërfaqësuarpërmes shumicës në parlament). Parlamentikujdesetpër problemetpolitike që lindin në shtet, tëperceptohen nga popullsia, si dhe për hapjen e diskutimevepublike rreth tyre (funksioni i formimit të vullnetit). funksionet e Legjislativit

Parlamenti në shtetin demokratikka Funksion ligjvënës Në kuadrin e funksionit ligjvënës, parlamenti mund të sjellë projektligje (e drejtainiciuese). Për këtë mundtë autorizohen organe të ndryshme. Në demokracitëparlamentare, kjo e drejtë parimisht i takon qeverisë. Meqë ajo ka shumicën në parlament,projektligjet e saj kanë më shumë mundësi për t'u realizuar. Pas sjelljes së projektligjit, ai konsultohet në plenumin e parlamentit. Me këtë rastshpesh bëhen ndryshime në projektligj. Më pas, projektligji votohet. Për miratimin e një ligji, në raste normale nevojitet njëshumicë relative. Në rast se ligji prek fusha të rëndësishme si p.sh. kushtetutën, për miratimin e tij nevojitet një shumicë më emadhe kualifikuese (p.sh. dy të tretat e parlamentit). Pas kësaj, projektligji shpallet ligj në fuqi. Funksion ligjvënës

Në kuadrin e doktrinës klasike për ndarjen e pushtetit, parlamenti, përmes qeverisë(ekzekutivit) kontrollonnxjerrjen e ligjeve (legjislativin). Për ushtrimin e këtij kontrolli, ai zotëron instrumente të ndryshme, tëcilat ndryshojnë nështete të ndryshme. Ai mund të urdhërojë hetime, t'i drejtohet Gjykatës së Lartë - pushtetit të tretë (gjyqësorit) apo të shkarkojë qeverinë. Por meqë në demokracitë parlamentare qeveria përfaqësohet nga shumica, kontrolli në praktikë nukndodh mes parlamentit dhe qeverisë, por mes qeverisë dheopozitës Funksioni artikulues dhe funksioni i formimit të vullnetit Parlamentarët kanë për detyrë të artikulojnë synimet politike, mendimet ezgjedhësvetë tyre. Në rastin ideal, tëgjithë votuesit ndihen të përfaqësuar nga njëri grup apo tjetri në parlament dhe distanca ndërmjetzgjedhësve dhe të zgjedhurve është e vogël. Nëpërmjet publikimit të mbledhjeve, raportimeve në media dhe informacioneve mbi punën e tyre, parlamentarëtmundohen të sqarojnë popullsinë dhetë nxisin procesin e formimit të vullnetit politik. Funksioni kontrollues

A. Lindja e shtetevetëreja: Njështetmundtëcopëtohetnëdy a mëshumështete (rastii Austro-Hungarisë, 1919); Dyosemëshumështetemundtëshkrihendhetëbashkohen midis tyrepërtëkrijuarnjështettëvetëm; Njështetirimundtëkrijohetsirezultatiluftësçlirimtaretënjëpopullitështypur, kurkypopullishtypurçlirohetdhekrijonshtetin e vet. B. Dyteori: TeoriaKonstitutive & TeoriaDeklarative1. Teoriakonstitutive: njështetduhettëketë: njëpopullsi, njëterritor, njëqeveridhesovranitetin. Nëkuadërtësovranitetit, element përbërëskonstitutivishtetitështënjohjangaana e shtetevetëtjerë. (shek.XVIII-XIX) Aktiinjohjessënjështetingashtetet e tjerëeshteaiqëkrijonnjështettëridheijepatijpersonalitetjuridik, dhejoprocesinëpërmjettëcilitai ka fituarpavarësine. Kështu, shtetet e rejanëkomunitetinndërkombëtarkrijohensisubjekte me tëdrejtatëplotatë DN sirrjedhojë e vullnetitdhemiratimittështeteveekzistuese. 2. Teoriadeklarative : shtetiekzistonpavarësishtnësenjihetapojoprejshtetevetëtjerë. (shek.XX). Njohjathjeshtnëpranimngaana e shteteve e një situate ekzistente. Njështetiri do tëfitojëkapacitetnë DN josirrjedhojë e miratimittëtëtjerëve, porsirrjedhojë e një situate faktiketëveçantë. Njohjanderkombetare

Britania e Madhezakonisht ka njohurshtetetkur ka qënë e bindur se autoritetet e shtetitnëfjalëkanëvepruarnëpërputhje me tëpaktën, kërkesatelementaretë DN dheushtrojnënjëkontrollefektivmbiterritorin Në se do tëzbatohejvetëmteoriakonstitutive, do tëthoshtepaaftësipërtëmarrëpërsipërtëdrejtadhedetyrime. P.sh., mosnjohja e Izraelitngaana e shtetevearabe do tëthoshte se Izraelinukishteidetyruart’ubindejnormavetë DN mbimosagresionindhemosndërhyrjen. Karta e OAS (Organizata e ShteteveAmerikane) Bogota 1948: “Ekzistencapolitike e njështetiështë e pavarurprejnjohjesngashtetet e tjerë”. KomisioniiArbitrazhitiKonferencësNdërkombëtarembiJugosllavinë (1991) – Opinioni nr.1: “Ekzistencaapozhdukja e njështetiështënjëçështjefaktidheefektet e njohjesngashtetet e tjerajanëthjeshtdeklarative”. Opinioni nr. 8: “ Ndërsanjohja e njështetingashtetet e tjera ka thjeshtvlerëdeklarative, njënjohje e tillësëbashku me anëtarësinëndërkombëtaredëshmojnëpërbindjen e këtyreshtetevembitedrejtatdhedetyrimet, sipas DN”. Kundërshtia midis këtyredyteorive ka vlerën e sajnëzhvillimin e DN. Nxjerrnëdukjekarakterinthelbësortë DN, midis shtetitdhekomunitetit Praktikaaktualetëshpieteknjëpozicionimesëm midis këtyredyteorive.

Opinioni nr. 10: “Njohjaështënjëveprimibrendshëmishtetevetëtjeraqëatomundt’abëjnëkur e shohintëarsyeshme, duke pasurdetyrimin e vetëmqëtëjenënëpërputhje me normat e përgjithshmetë DN. Praktikaaktualetëshpieteknjëpozicionimesëm midis këtyredyteorive. Pikëpamjet e SHBA përnjohjen (1976): “SHBA mbanqëndriminqë DN nuk e detyronnjështettënjohënjëtjetër. ështëcështje e gjykimittënjështetinësenjëentitettjetëriplotësonkushtetpërt’unjohursishtet; Përvec 4 kushteve, SHBA mbanparasyshedhefaktinnë se kyentitetështënjohurngakomunitetindërkombëtar”, përfshirezolutat e OKB”.

Deklarata e KomunitetitEuropianmbiudhëzimetpërnjohjen e shtetevetërejanëEuropënLindoredhe BS (16.12.1991) - njohjaduhetkushtëzuarnga: RespektimiiparimevetëKartëssë OKB, Akti Final iHelsinkitdhe Karta e Parisit, veçanërishtpërsaipërketshtetittësëdrejtës, demokracisëdhetëdrejtavetënjeriut; Garantimiitëdrejtavetëgrupevedheminoriteteveetnikedhekombëtare; Respektimiipaprekshmërisësëkufijve; Pranimiitëgjithëdetyrimevepërçarmatimdhemospajisjen me armëbërthamore; Detyrimetpërruajtjen e sigurisëdhestabilitetitrajonal; Marrjapërsipërpërtëzgjidhur me marrëveshjetëgjithaçështjetqëkanëtëbëjnë me sukseapokonfliktetrajonale SHBA përtënjëjtatshtetepërcaktuansikushte: sigurinëbërthamore, demokracinëdhetregun e lirë. Njohjapërfshin: pranimin e faktevetëndryshmedheqëlliminngaana e shtetitqëbënnjohjen se ështëigatshëmtëpranojëdhepasojatligjoretënjohjes, Shtetet e rejatë E.LINDORE

Çdoshtetnjehnjështettëlindurrishtazi me njëakttëveçantë individual; Ka rastekurnjënumërshteteshmerrenvesh midis tyrepërtënjohurbashkërishtshtetin e lindurrishtazi – njohjakolektive; Njohjakolektivemundtëarrihetnënjohjekolektivenëpërmjetnjëvendimindërkombëtar, qoftënëpërmjetnjëorganizatendërkombëtareosejo. Shtetetanëtarerezervojnëtëdrejtëntështrijnënjohjentekautoritetetekzekutivetëvetadhetëmosduantadelegojnëatëtekndonjëinstitucionndërkombëtar. E shumtaqëmundtëthuhetështëanëtarësianë OKB përbënnjëtreguestëqartëtëdaljessishtetnë DN. Mënyrat e njohjes

respektimiiKartëssë OKB dheangazhimevenëkuadrin e KSBE; garantimiitëdrejtavetëminoriteteve; paprekshmëria e kufijveterritorialë; respektimiiangazhimevetëmëparshmenëfushën e çarmatimit; angazhimipërtëzgjidhur me marrëveshjeose me arbitrazhproblemetqëmundtëdalinngatrashëgimia e shteteve Doktrina Stimson: njështetikrijuar me forcë, sirezultatinjëveprimitëpaligjshëm, nukduhetnjohur. KomisioniiArbitrazhitiKonferencëspërpaqennëJugosllavi, 1992: njohjacilësohejsinjëaktdiskrecionar, “por me rezervënqëtërespektohennormat imperative të DN tëpërgjithshme, nëmënyrëtëveçantëatoqëndalojnëpërdorimin e forcësnëmarrëdhëniet me shtetet e tjerë, oseatoqëgarantojnëtëdrejtat e minoriteteveetnike, fetare e gjuhësore”. Gjyqesori … shkalletdheefikasiteti Njohja me kusht (1991):

ndarja e pushteteve