Download
1 / 131
1.31k likes | 1.6k Views
Conflictdenken. Inleiding. Thema’s van het Conflictdenken: Het conflict De verandering De macht in de samenleving. Inleiding. Deze conflicten zijn belangrijk want ze zorgen voor verandering.
E N D
Inleiding • Thema’s van het Conflictdenken: • Het conflict • De verandering • De macht in de samenleving
Inleiding • Deze conflicten zijn belangrijk want ze zorgen voor verandering. • De Conflictdenkers kennen een positieve functie toe aan het conflict, omdat dit uiteindelijk leidt tot vrijheid.
Inleiding • De auteurs die wij zullen bespreken zijn allen afkomstig uit de 18de, 19de en de 20ste eeuw. • Dit is wel niet het begin van het Conflictdenken. Er heeft altijd al een vorm bestaan (met o.a.: Heraclitus, Machiavelli, Hobbes)
Inleiding • De auteurs die wij zullen bespreken zijn: Hegel Marx Simmel Dahrendorf denkers van het Sociaal Darwinisme
Voorgeschiedenis: Heraclitus • 6de eeuw voor Christus • “Oorlog is de vader van alle dingen” • Orde komt tot stand door tegenstellingen die elkaar in evenwicht houden.
Voorgeschiedenis • Het Conflictdenken was in de Griekse periode en in Middeleeuwen niet overheersend: organische opvatting van de staat • Staat: vergeleken met organisme, elke deel houdt het geheel in stand en doet het functioneren • Conflict krijgt negatieve betekenis
Voorgeschiedenis: Machiavelli • 1469-1527 • Heeft een negatief beeld over de mens • Doel van de staat: stabiliteit en welvaart en daartoe zijn alle middelen geoorloofd. • Het staatsbelang primeert.
Voorgeschiedenis: Hobbes • 1588-1678 • Iedere mens streeft naar bevrediging van zijn behoeften: daarom heeft de mens macht nodig • De strijd om deze macht: strijd van allen tegen allen • De rede brengt de mens ertoe om een contract af te sluiten om dit conflict te vermijden
Voorgeschiedenis: Hobbes • In dit contract wordt de macht overgedragen aan een soeverein: de staat. • De staat moet de macht aanwenden om dit contract te laten respecteren door haar onderdanen en zo samen te kunnen leven.
Georg Wilhelm Hegel (1770-1831) • Biografie • De betekenis van de dialectiek • De ontwikkeling van de geest • De sociale structuren in de maatschappij • Vervreemding
Biografie • Georg Wilhelm Friedrich Hegel. • Geboren op 27 augustus 1770 in Stuttgart. • Studeerde aan het Gymnasium in Stuttgart. • 1778: Filosofie en theologie aan de universiteit van Tübingen. • De Franse Revolutie had een grote invloed op het denken van Hegel – de wereld gaat vooruit door verandering en wisseling, het gebeuren in de wereld volgt niet 1 lijn. Zijn dialectisch proces ontwikkeld hij in de sfeer van de Franse Revolutie.
Biografie • 1801: Hegel studeerde aan de universiteit van Jena. Hij kreeg er ook een leerstoel. • 1806: Vlucht uit Jena – de stad werd ingenomen door de Fransen. • 1816: Hegel accepteerde een professorraat aan de universiteit van Heidelberg. • 1817: Publicatie van zijn filosofie: “Enzyklopedie der Philiophischen Wissenschaften im Grundrisse”.
Biografie • 1818: Aanbod om in Berlijn les te geven. • 1829: Hegel bereikt het toppunt van zijn roem en hij wordt ook rector van de universiteit van Berlijn. • 1831: Hegel overlijdt aan cholera.
De betekenis van de dialectiek • Conflict vervult in de filosofie van Hegel een belangrijke rol. • Door tegenstellingen gaat het denken vooruit en ontwikkelt het zich. • Deze ontwikkeling gebeurt op een dialectische manier: Thesis anti-these = synthese
De betekenis van de dialectiek • Hegel verwijst naar verschillende begrippen: • tegenspraak • beweging/proces • systeem “Het hart van de Hegeliaanse dialectiek”
De betekenis van de dialectiek • Tegenspraak: Het achterhalen dat een ding zowel universeel als bijzonder kan zijn is het erkennen van de tegenspraak.
De betekenis van de dialectiek • Beweging/proces: Men moet begrippen niet los van elkaar beschouwen. Om ze te begrijpen, moet men uitgaan van een ander begrip, die ons op zijn beurt weer verder leidt naar een volgend begrip, etc… Niet de statische begrippen, maar het proces begrijpen. Het proces is een constante verandering en overgang van het ene begrip naar het andere.
De betekenis van de dialectiek • Systeem: Men kan pas een begrip volledig begrijpen indien we zijn plaats kennen binnen het systeem. Hegel introduceert de volgende begrippen: de totaliteit en de momenten. Deze begrippen kan men enkel kennen en begrijpen indien men hun onderlinge relaties kent, het is deze systematische structuur die de totaliteit vormt.
De ontwikkeling van de Geest • Deze ontwikkeling beschrijven in 3 fasen: • Geest “an Sich”, dit is het pure denken • Geest komt tot uiting in de natuur • Geest “für Sich”, dit is de vereniging van de twee voorgaande fasen
De ontwikkeling van de Geest • Elke fase kan men weer in 3 fasen opdelen, die op hun beurt weer onderverdeelt kunnen worden, etc…
De ontwikkeling van de Geest • Om de ontwikkeling van de maatschappij te begrijpen moet men dieper ingaan op deze laatste fase : de Geest bereikt het stadium van het ”für Sich” (= het zelfbewustzijn).
De ontwikkeling van de Geest • Hegel maakt een onderscheid tussen mens en dier. • In tegenstelling tot dieren hebben mensen zelfbewustzijn. Hierdoor kan de Geest in en door de mens tot zelfbewustzijn komen. • Deze ontwikkeling van het zelfbewustzijn komt tot uiting in een dialectisch proces: 3 fasen.
De ontwikkeling van de Geest • Subjectieve Geest • Objectieve Geest • Absolute Geest • Voor de bespreking van de maatschappij is vooral de ontwikkeling van de objectieve Geest van belang.
De ontwikkeling van de Geest • De subjectieve geest • De mens “an Sich”. De mens is dan wel een wezen met een bewustzijn, maar daar is hij zich nog niet van bewust. Het menselijk zelfbewustzijn heeft zich nog niet ontwikkeld. • Vervolgens wordt de mens zich bewust van het bestaan van een buitenwereld. • De mens kan enkel van zichzelf bewust worden door deze buitenwereld aan zich te onderwerpen (dit gebeurt d.m.v. arbeid).
Het zelfbewustzijn is dus het resultaat van een conflict (een strijd) tussen de mens en de buitenwereld. Deze fase van de subjectieve Geest mondt uit in de ontwikkeling van het zelfbewustzijn en de vrije mens.
De ontwikkeling van de Geest 2.De objectieve Geest • De onderlinge relatie van de vrije en zelfbewuste individuen met elkaar. • In dit stadium worden de sociale en politieke onderdelen van het menselijk bestaan gevormd.
De ontwikkeling van de Geest Vraag: Als mensen in een groep samenleven, wat is dan de basis van de maatschappelijke integratie? Hegel formuleert daarop een driedeling: • Recht • Moraal • Zedelijkheid
De ontwikkeling van de Geest Recht • Omvat een geheel van regels waaraan de mensen moeten gehoorzamen. • Wanneer het recht geschonden is, dan duidt dat erop dat de maatschappelijke integratie niet voldoende gewaarborgd is. Om dit te voorkomen is er moraal nodig.
De ontwikkeling van de Geest Moraal • Heeft betrekking op de innerlijke houding van de mens • Mensen moeten zich ook aan het recht willen houden. Deze innerlijke houding wordt gevormd door het opvoedingsproces.
De ontwikkeling van de Geest • Het socialiseringsproces leert de mensen zich vrijwillig te onderwerpen aan het recht, zodat men in vrede kan samenleven. De mens moet zijn eigen verlangens onder controle houden. • Hegel introduceert hiermee de sociale zedelijkheid.
De ontwikkeling van de Geest Sociale zedelijkheid komt tot uiting in 3 instituties: • Het gezin • De burgerlijke maatschappij • De staat Op deze instituties zal verder op in worden gegaan bij de bespreking van de sociale structuren in de maatschappij.
De ontwikkeling van de Geest 3. De absolute Geest • In deze fase komt de Geest tot zichzelf. Dit gebeurt door de filosofie. • De wereldgeest kan alleen in de mens tot zelfbewustzijn komen, maar de volledige verwerkelijking daarvan is voorbehouden aan een speciale categorie van mensen : de filosofen.
De sociale structuren in de maatschappij • Het doel van deze theorie is het geheel van sociale verbindingen aan te tonen. • Hegel: 3 niveau’s van het sociale • Het gezin • De burgerlijke maatschappij • De staat
De sociale structuren in de maatschappij • Elk niveau vertegenwoordigt een niveau van zedelijkheid. • Tussen het gezin en de staat bevind zich de burgerlijke maatschappij.
De sociale structuren in de maatschappij Gezin Burgerlijke maatschappij staat
De sociale structuren in de maatschappij Het gezin • een natuurlijke onmiddellijke zedelijke eenheid. • Verder besteedt Hegel weinig aandacht aan het begrip “gezin”.
De sociale structuren in de maatschappij De burgerlijke maatschappij • Een storende factor die tussen het gezin en de staat optreedt. • Volgens Hegel neemt de burgerlijke maatschappij een bijzondere plaats in: enerzijds staat zij tegenover het gezin, anderzijds staat zij tegenover de staat. • De burgerlijke maatschappij heeft de bedoeling een staat te veronderstellen, maar het is een tussenproduct, een dialectische noodzakelijkheid.
De sociale structuren in de maatschappij De staat • Geen humane en vriendelijke staat. • De staat moet sturend ingrijpen. De staat kan niet toelaten het individuele eigenbelang vrij spel te geven. Hegel is een verdediger van de machtsstaat. • De bijzondere verlangens van de individuen en het algemeen belang worden in de staat verzoend.
Hegel introduceert een systeem van behoeften in de burgerlijke maatschappij. • Hegel benadrukt het negatieve karakter van deze maatschappij “verlies aan zedelijkheid”
De sociale structuren in de maatschappij • In de burgerlijke maatschappij wordt de onmiddellijke zedelijke eenheid, die het gezin vertegenwoordigt, opgeheven. • Oorzaak: ieder individu wil zijn eigen behoeften bevredigen.
De sociale structuren in de maatschappij • Door de oneindige behoeften van de mens wordt het aangetrokken door deze burgerlijke maatschappij. Zij is de oorzaak van de vernietiging van het gezin. • De burgerlijke maatschappij is een tussenfase van innerlijke verscheurde zedelijkheid.
De sociale structuren in de maatschappij • Deze fase wordt opgeheven door de staat. De staat vervult hierin een belangrijke rol, zij legt de burgerlijke maatschappij aan banden Hegel beschouwt de staat als een redding uit de dialectiek van deze burgerlijke maatschappij. • De staat is de laatste en volmaakte vorm van zedelijkheid.
Vervreemding • Overname begrip vervreemding maar andere invulling • Vervangen filosofische fundament door een theorie die gebaseerd is op arbeid • Vervreemding: iets wat van jezelf is vreemd maken, dit wil zeggen aan een andere afstaan. Voorbeeld: bepaalde rechten. • Schematisch: wanneer ik iets maak, is het eerst als bedenksel, maar zodra het wordt uitgevoerd, gaat het buiten mij een eigen leven leiden. • Is iets eenmaal voortgebracht dan bestaat het voortaan zelf.
Vervreemding • Twee mogelijke richtingen . 1) Door strijd heen komt een verzoening tot stand; het vervreemde product wordt weer opgenomen, ‘An-geeigent”. De macht die het uitoefent, wordt geneutraliseerd. • 2) Het product gaat zo een invloed uitoefenen op zijn maker, dat deze laatste zich niet meer kan ontplooien. Hij vervreemdt van zichzelf. Hij verstart en wordt als het ware een ding.
Vervreemding • Toppunt van zelfvervreemding: men beseft niet dat men zich in deze vervreemding bevindt. • Hoe vervreemding opheffen? - Vervreemding overwinnen. - Vervreemding noodzakelijk om tot grotere ontplooiing te komen, maar soms blijft men in de vervreemding steken.
Vervreemding • Vervreemding heeft zowel een rol in de individuele als in de maatschappelijke ontwikkeling. • Individu pas betekenis, wanneer het zich door vervreemding ontplooit, zich uit zijn natuurlijke bestaan losmaakt.
Vervreemding • Marx heeft een dimensie van Hegels vervreemdingsbegrip zeer concreet uitgewerkt: arbeid. • De mens is een zichzelf scheppend wezen, een wezen dat zich door zijn arbeid maakt tot wat hij is. • Hegel ziet, volgens Marx, enkel de positieve kant van de arbeid want vervreemding is tegelijk opheffing van vervreemding. • Hegel is van mening dat de mens vervreemd is omdat de menselijke arbeid vervreemd is
Vervreemding • Twee interpretaties van deze algemene vervreemding van de arbeid. 1) “Entäusserung”(veruitwendiging). Dit is het feit dat iedere mens die arbeid verricht, die iets produceert, in werkelijkheid een idee reproduceert, dat hij eerst in zijn hoofd heeft en vervolgens in zijn arbeid materieel objectiveert.
Vervreemding 2) De dialectiek van de behoeften en arbeid. Menselijke behoeften liggen altijd één stap voor op de beschikbare economische hulpbronnen. De mens is veroordeeld om eeuwig hard te werken om te voldoen aan onbevredigde behoeften. Poging om materiële hulpbronnen zo te organiseren, dat zij alle noodzakelijke menselijke behoeften kunnen bevredigen is onbegonnen werk.
