SERMAYE PİYASALARININ İŞLEYİŞİ DÜZENLEME, DENETİM VE GÖZETİM Hazırlayan : Feyzullah YEĞİN

1. T.C. BAŞBAKANLIK SERMAYE PİYASASI KURULU SERMAYE PİYASALARININ İŞLEYİŞİ DÜZENLEME, DENETİM VE GÖZETİM Hazırlayan: Feyzullah YEĞİN

2. GİRİŞ

3. GİRİŞ

4. GİRİŞ

5. GİRİŞ

6. GİRİŞ

7. GİRİŞ

8. GİRİŞ

9. GİRİŞ

10. GİRİŞ

11. GİRİŞ

12. GİRİŞ

13. GİRİŞ

14. GİRİŞ

15. GİRİŞ

16. GİRİŞ

17. GİRİŞ

18. BAŞLIYORUZ…

19. BAŞLIYORUZ..- Neler anlatacağım? • Mali Sistem • Para Piyasaları – Sermaye Piyasaları • Dünya’da ve Türkiye’de yaşanan gelişmeler 1.BÖLÜM

20. BAŞLIYORUZ..- Neler anlatacağım? • SPK nedir, ne değildir… • Ekonomide yeri nedir..neleri düzenler… • SPK’da kimler çalışır… • Hangi daireler ne işi yapar… 2. BÖLÜM

21. Mali Piyasalar 21

22. Mali Piyasalar Yatırım ve tasarruf kararlarının farklı iktisadi birimler tarafından verildiği ekonomilerde fonların fazla verenlerden açık verenlere aktarılması mali piyasalar yoluyla gerçekleştirilir. Unsurları: a) Tasarruf sahipleri (fon arz edenler) b) Yatırımcılar/Girişimciler (fon talep edenler) c) Yatırım ve finansman araçları d) Yardımcı kuruluşlar e) Hukuki ve idari düzen Mali piyasalar, bu piyasada işlem gören finansal ürünlerin vade yapısına göre para ve sermaye piyasaları olarak ikiye ayrılır. 22

23. Para Piyasaları Kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasaya "para piyasası" denir. Para piyasasının tipik özelliği kısa vadeli fonlardan oluşması ve vadenin genellikle bir yılı aşmamasıdır. Para piyasalarında kısa vadeli likidite fazlası olanlarla, kısa vadeli likidite açığı olanlar karşı karşıya gelir. Likidite fazlası olanlar, tasarrufları karşılığında bir ödül yani faiz talep ederler, likidite açığı olanlar ise tasarruf açığını belli bir bedel, yani faiz ödeyerek karşılarlar. ARAÇLAR: Para, döviz, repo-ters repo ve bir yıla kadar vadeli menkul kıymetler (hazine bonosu gibi). 23 23

24. Sermaye Piyasaları Bir yıldan uzun vadeli finansal varlıkların işlem gördüğü piyasalar sermaye piyasası olarak adlandırılır. Doğrudan fonlamanın yapıldığı piyasalardır. Şirketler sermaye ihtiyaçlarını doğrudan kamudan sağlarlar. ARAÇLAR: Hisse senedi, tahvil, finansman bonosu gibi menkul kıymetlerdir. 24 24

25. Sermaye Piyasaları 25

26. Sermaye Piyasaları Talep Yönü: Fon Açığı Verenler Devlet Şirketler Fon İhtiyacının Nedeni: Yatırım ihtiyacı Gelirleri ve giderleri arasında zaman uyumsuzluğu 26

27. Sermaye Piyasaları Arz yönü: Fon Fazlası Verenler Hanehalkı Şirketler Devlet 27

28. Sermaye Piyasaları BİRİNCİL PİYASALAR Menkul kıymetlerin ihraçcıdan yatırımcıya satıldığı piyasalardır. Şirketlerin fon yarattıkları piyasalardır. Bu piyasalarda halka arz kuralları uygulanmaktadır. 28

29. Mali Piyasalarının Gelişimini Engelleyen Ekonomik Faktörler Kişi başına düşük gelir / tasarruf Yetersiz sermaye birikimi Ekonomik krizler ve belirsizlik Yüksek kamu açıkları - Yüksek kamu sektörü borçlanma gereği Yüksek reel faizler Yüksek enflasyon Kayıtdışı ekonomi 29

30. Sermaye Piyasalarının Gelişimini Engelleyen Faktörler Geleneksel aile şirketleri Yetersiz vergi teşvikleri Yatırımcı güveni Muhafazakar yatırım alışkanlığı (altın, döviz ve gayrimenkul) Eğitim eksikliği Özelleştirmede halka arz yönteminin istenilen düzeyde olmaması Siyasi istikrarsızlık ve belirsizlik Kanunlarda geriye dönük düzenlemeler 30

31. 1979-1982 Bankerler olayı Zamanın mevzuatı, mevduat ve tahvil faizlerinin enflasyon düzeyine çıkarılmasına engel olduğu ve birincil satışları daima gelir yönünden enflasyonun gerisinde bıraktığı için tahvil ve mevduat sertifikası satışları ikincil piyasaya intikal etmiş ve ikincil piyasada mantar gibi bankerlerin bitmesine sebepolmuştur. Bankaların tahvil ve mevduat sertifikalarına uygulayabilecekleri faiz oranlarının, hükümetçe belirlenmesi, fakat bankerlere bu tip kısıtlamalar uygulanmaması bankalarla bankerler arasında ikinciler lehine haksız rekabet yaratmıştır. Kendi gişelerinden hiçbir zaman o kadar büyük mevduat toplamayacak olan bazı küçük bankaların bankerler eliyle sertifika satışı suretiyle bünyelerinin kaldırabileceğinden çok fazla mevduat yükü altına girmelerine yol açılmıştır. Böylece, bir hamlede toplanan milyarlar akıllıca plase edilememiş ve büyük kısmı batak hale gelmiştir. 31

32. SPK’nın Oluşumu Sermaye Piyasası Kurulu, 1981 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile kurulmuştur. İdari ve mali özerkliğe sahip yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanır. Düzenleyici kamu kurumu niteliğindedir. İlgili olduğu bakanlık başbakan tarafından görevlendirilen devlet bakanlığıdır. Merkezi Ankara’da olup, İstanbul’da temsilciliği bulunmaktadır. 32

33. SERMAYE PİYASASI KURULU Sermaye Piyasası Kurulu, 1981 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile kurulmuştur.İdari ve mali özerkliğe sahip yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanır. Düzenleyici kamu kurumu niteliğindedir. İlgili olduğu bakanlık başbakan tarafından görevlendirilen devlet bakanlığıdır.Merkezi Ankara’da olup, İstanbul’da temsilciliği bulunmaktadır.

34. 2. BÖLÜM - SERMAYE PİYASASI KURULU

35. İSTANBUL TEMSİLCİLİĞİ

36. ORGANİZASYON ŞEMASI

37. SPK’nın Temel Görevleri Sermaye Piyasalarının İşleyiş Kurallarını Belirlemek Sermaye Piyasasının Güven, Açıklık ve Kararlılık İçinde Çalışmasını Sağlamak, Tasarruf Sahiplerinin Hak ve Yararlarını Korumak Kurul yetkilerini düzenleyici işlemler tesis ederek (Kanun, Yönetmelik, Tebliğ) ve özel nitelikli kararlar alarak kullanır. 37

38. DAİRE BAŞKANLIKLARI

39. ORTAKLIKLAR FİNANSMANI DAİRESİ Temel olarak, şirketlerin halka arz prosedürünün yapıldığı dairedir.

40. Sermaye Piyasaları BİRİNCİL PİYASALAR Halka Arz Sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulmasını; halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini; hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesini; SPKn’na göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışını ifade eder. 40

41. Sermaye Piyasaları İKİNCİL PİYASALAR • Daha önceden birincil piyasalarda yatırımcıya satılmış kıymetlerin yatırımcılar arasında alınıp satıldığı piyasalardır. • Yatırımcılara likiditasyon sağlar. • Borsalar (İMKB, NYSE, LSE…) • OTC piyasaları (EASDAQ-Belçika, JASDAQ-Japonya…) 41

42. Halka Arzın Şirketlere Faydaları • Finansman sağlamak • Likidite sağlamak • Yurtiçi ve yurtdışı yaygın tanıtım • Kurumsallaşma

43. ORTAKLIKLAR FİNANSMANI DAİRESİ HALKA ARZ SEFERBERLİĞİ

44. ARACILIK FAALİYETLERİ DAİRESİ ARACI KURUMLARIN GÖZETİMİNİN YAPILDIĞI DAİRE

45. ARACILIK FAALİYETLERİ DAİRESİ İSTANBULMENKULKIYMETLERBORSASI

46. İSTANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI (İMKB) • Ülkemizdeki tek menkul kıymetler borsasıdır. • İMKB 1985 yılı Aralık ayında faaliyete geçmiştir. • Bir kamu kurumu olarak örgütlenmiştir.

47. İMKB • HİSSE SENETLERİ PİYASASI • - Birinci Ulusal Pazar • - İkinci Ulusal Pazar • - Yeni Ekonomi Pazarı • - Toptan Satışlar Pazarı • TAHVİL VE BONO PİYASASI • - Kesin Alım-Satım Pazarı • - Repo - Ters Repo Pazarı • YABANCI MENKUL KIYMETLER PİYASASI • - Uluslararası Tahvil Pazarı

48. İMKB 563 • SPK Kaydındaki Şirket Sayısı İMKB’de Kote Olan Şirket Sayısı 324 • İMKB’de Kote Olmayan Halka Açık Şirketler 239 İMKB Şirketlerinin Toplam Piyasa Kapitalizasyonu 219 milyar $ Ortalama Günlük İşlem Hacmi ( 2009 yılı ortalaması) 1.648 milyon $ Ortalama Halka Açıklık Oranı % 31,4 Yatırımcı Sayısı (Nisan 2009 itibariyle) 994.104

49. ARACILIK FAALİYETLERİ DAİRESİ VADELİ İŞLEMLER VE OPSİYON BORSASI

50. VADELİ İŞLEM VE OPSİYON BORSASI (VOB) • Temmuz 2002’de İzmir’de kurulmuştur. • Şubat 2005’te faaliyete geçmiştir. • Hem finansal kesim, hem de reel sektöre spot piyasada ortaya çıkan risklere ve gelecekteki fiyat değişimlerine karşı korunma imkanı sağlamaktadır.