Ψηφιακές Βιβλιοθήκες

1. Ψηφιακές Βιβλιοθήκες Ψηφιακές Βιβλιοθήκες με Διδακτορικά Διονύσης Κόκκινος dennis@central.ntua.gr

2. Πώς εντάσσεται το θέμα στην ενότητα • Ενότητα: ψηφιακές βιβλιοθήκες με διδακτορικά • Το NDLTD είναι η προσπάθεια δημιουργίας μιας ενοποιημένης – ομόσπονδης ψηφιακής βιβλιοθήκης με διδακτορικά.

3. Τι περιλαμβάνει το θέμα • ETDs • NDLTD • Ορισμός • Ιστορικό • Μέλη • Διαδικασία • Πρότυπα • Συλλογικός κατάλογος • Η περίπτωση της Μ.Βρετανίας • Ελληνική πραγματικότητα • Τάσεις και προοπτικές

4. NDLTD- Ορισμός • Networked Digital Library of Theses and Dissertations (NDLTD) • http://www.ndltd.org • http://www.theses.org Πρόκειται για μια κοινή προσπάθεια Πανεπιστημίων ανά τον κόσμο με σκοπό να προωθήσουν τη δημιουργία, την αρχειοθέτηση, τη διανομή και την πρόσβαση στις ψηφιακές μεταπτυχιακές και διδακτορικές εργασίες (ETDs).

5. Γιατί είναι σημαντικό σαν θέμα • Το NDLTD με την δημιουργία στην ουσία μιας ομόσπονδης ψηφιακής βιβλιοθήκης ή ενός συλλογικού καταλόγου για ETDs συμβάλλει στην: • Αξιοποίηση της γκρίζας βιβλιογραφίας • Συντονισμός των μεμονωμένων προσπαθειών των Πανεπιστημίων για την ψηφιοποίηση των Διατριβών • Εύκολη αναζήτηση & ανάκτησή τους • Εξοικονόμηση κόστους • Προτυποποίηση • Συνεργασία

6. Με απλά λόγια... • «...Για να σε διαβάσουν – θα πρέπει να σε βρουν...» θα μπορούσε να είναι σε ελεύθερημετάφραση η φράση της Ana Pavani “In order to be read – you have to be found” Αυτός ακριβώς είναι και ο στόχος του συλλογικού καταλόγου των ETDs. Να μπορεί κανείς δηλαδή να βρίσκει τα ETDS από οποιοδήποτε Πανεπιστήμιο, σε οποιαδήποτε γλώσσα και από οποιαδήποτε τοποθεσία.

7. Γκρίζα βιβλιογραφία – Ορισμός • Πρόκειται για δημοσιεύματα που παράγονται, συνήθως, σε μικρό αριθμό αντιτύπων και με σχετικά πρόχειρο τρόπο και διακινούνται στο εσωτερικό του οργανισμού που τα παράγει(Μπώκος, 2001, σ.114-115) • Αντιστρόφως ανάλογη προς την ποιότητα δημοσίευσης ή το εύρος της κυκλοφορίας τους είναι συνήθως η αξία τους ως πληροφοριακής πηγής • Γκρίζα βιβλιογραφία (Grey Literature) θεωρούνται και τα διδακτορικά καθώς και οι μεταπτυχιακές εργασίες

8. ETDs – Τι είναι; • Είναι οι μεταπτυχιακές εργασίες και οι διδακτορικές διατριβές που εκπονούνται στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας από τους φοιτητές / σπουδαστές σε ηλεκτρονική (ψηφιακή) μορφή ETDS – δύο τύποι • ETDs με αποκλειστική ευθύνη δημιουργίας του συγγραφέα (φοιτητή) • ETDs που προκύπτουν από τη ψηφιοποίηση τηςεργασίας, είτε από το Πανεπιστήμιο, είτε από κάποια εταιρεία

9. NDLTD - Γενικά • Ιστορική αναδρομή • Έναρξη το 1996 στο Virginia Tech • 200 Μέλη • 174 Universities (7 consortia) • 26 Institutions Οργάνωση και Λειτουργία • Επιτροπές(International Steering Committee) • Συναντήσεις

10. Οφέλη από το NDLTDγια τους φοιτητές • Παρέχεται στους φοιτητές η πιο τρέχουσα πληροφόρηση για τα επιστημονικά τους πεδία • Αυξάνεται το παγκόσμιο ενδιαφέρον για τις εργασίες των φοιτητών • Βοηθά τους φοιτητές να εξοικειωθούν με τις τεχνολογίες των ψηφιακών βιβλιοθηκών και της ηλεκτρονικής δημοσίευσης

11. Οφέλη από το NDLTDγια τις βιβλιοθήκες • Παροχή υπηρεσιών στους χρήστες χωρίς γεωγραφικούς περιορισμούς • Υιοθέτηση της τεχνολογίας ψηφιακών βιβλιοθηκών και ηλεκτρονικής δημοσίευσης • Διατήρηση του υλικού • Εξοικονόμηση χώρου • Εξοικονόμηση κόστους αποθήκευσης ή και βιβλιοδεσίας • Εξοικονόμηση κόστους δανεισμού

12. NDLTD – Αρχική σελίδα

13. Συλλογικός κατάλογος διδακτορικών • Δημιουργείται ένας παγκόσμιος συλλογικός κατάλογος για όλα τα ETDs των μελών του δικτύου NDLTD • Παρέχεται ένας μόνο τόπος για την αναζήτηση των ETDs από μια βάση μεταδεδομένων. Αναζητήσεις σε όλες τις γλώσσες με χρήση του Unicode • Συνεχίζεται η φιλοξενία των ETDS που έχει κάθε Πανεπιστήμιο από το ίδιο το Πανεπιστήμιο

14. Union Catalog http://www.theses.org

15. Experimental Union Catalog – OAI Project

16. Μεταδεδομένα • USMARC Dublin Core • XML DTD ETDMS • OAI-MS (Open Archives Initiative – Metadata Harvesting) • Ερωτήσεις (Requests): HTTP GET or POST • Απαντήσεις (Responses): XML Documents

17. Πρότυπα • ETDMS – Electronic Thesis and Dissertation Metadata Standard • Βασίζεται σε Dublin Core αλλά περιλαμβάνει ένα επιπλέον προαιρετικό στοιχείο ειδικό για μεταδεδομένα που αφορούν ETDs (thesis.degree με παραμέτρους name, level, discipline, grantor) • http://www.ndltd.org/standards/metadata/etd-ms-v1.01.html

18. ETDMS – Το επιπλέον στοιχείο

19. OAI – Open Archives Initiative

20. Διαλειτουργικότητα • Σκοπός η σύνδεση των ψηφιακών αποθετηρίων και η αξιοποίηση όλων των συλλογών • Δύο ερευνητικές προσπάθειες • Multilingual retrieval • Cross-lingual retrieval

21. Τρόποι διάθεσης και πολιτικές πρόσβασης • Πλήρης ή ελεύθερη πρόσβαση • Μερική πρόσβαση • Μικτή πρόσβαση ή πρόσβαση ανάλογα με την κατηγορία υλικού

22. Σχετικά θέματα και προσπάθειες • Στην Γερμανία • Humboldt University • Στην Μεγάλη Βρετανία • Πριν: British Theses Services (BTS) – Index to Theses • Τώρα: Thesis Alive

23. Σχετικά θέματα και προσπάθειες • Στην Ελλάδα • ΕΚΤ (Μέλος του NDLTD) • ΑΡΤΕΜΙΣ • Πανεπιστήμιο Κρήτης • ΑΠΘ(Μέλος του NDLTD)

24. Γιατί πρέπει να μάθουμε πως γίνεται • ...φυσικά για να αξιοποιήσουμε και εμείς τις διδακτορικές διατριβές και τις μεταπτυχιακές εργασίες των Πανεπιστημίων της χώρας μας • ...και αν δεν ενταχθούμε στο NDLTD, μπορούμε να πάρουμε ιδέες για το τι πρέπει να κάνουμε

25. Τι πρέπει να ξέρουμε • Αφορά ETDs • Το NDLTD είναι μια συλλογική προσπάθεια και έχει λύσεις σε πολλά θέματα που μας ενδιαφέρουν • Αναπτύσσει συλλογικό κατάλογο για τα ETDS • Παράγει και παρέχει πρότυπα • Εκπονεί έρευνες και μελέτες για την καλύτερη αξιοποίηση των ETDs παγκοσμίως

26. Και γιατί μας χρειάζεται Διότι δεν έχει νόημα να ξεκινήσουμε προσπάθειες ψηφιοποίησης των συλλογών μας αν δεν εξετάσουμε πρώτα τη διεθνή κατάσταση και τις αντίστοιχες προσπάθειες για την ψηφιοποίηση των ETDS Αυτό που θέλουμε να κάνουμε το έχουν κάνει άλλοι πριν από εμάς... ...και δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε ξανά τον τροχό

27. Επιδιωκόμενοι στόχοι των Πανεπιστημίων • Ένα Πανεπιστήμιο πρέπει να έχει δύο στόχουςαναφορικά με τα ETDs: • Να παρέχει πρόσβαση στις εργασίες που έχουν εκπονηθεί σε αυτό για να γνωστοποιήσει τα πορίσματα των ερευνών που λαμβάνουν χώρα σε αυτό • Να αποκτήσει πρόσβαση σε άλλο αντίστοιχο υλικό άλλων Πανεπιστημίων Ο πρώτος στόχος επιτυγχάνεται εν μέρει με τη δημιουργία τοπικής συλλογής ETDs αλλά ο δεύτερος στόχος μπορεί να υλοποιηθεί με την συμβολή του NDLTD

28. Εμείς που μπορούμε να το εφαρμόσουμε • Τα ελληνικά Πανεπιστήμια αν θέλουν να δώσουν πρόσβαση στα διδακτορικά και στις διπλωματικές τους, μπορούν να προχωρήσουν σταδιακά στην ένταξή τους στο NDLTD ή στην αξιοποίηση των εργαλείων και των οδηγιών που παρέχονται

29. Είναι διαθέσιμο για χρήση και πως • Η συμμετοχή στο NDLTD είναι ελεύθερη, χωρίς συνδρομήή κόστοςhttp://www.ndltd.org • Επίσης, ο χρήσιμος οδηγός (etdguide)της Unesco είναι και αυτός διαθέσιμος δωρεάν http://etdguide.org

30. Μελλοντικές τάσεις • Πολλές ερευνητικές τάσεις • Name Authority Control • Σχολιασμός (Annotationsystem) • Ειδοποιήσεις (SIFT - Dissemination system) • Διαλειτουργικότητα και με άλλα λογισμικά ψηφιακών βιβλιοθηκών(Greenstone, Pronesis, Emerge) • Προφίλ χρηστών (user profiles) • CAVE – Automatic Virtual Environment

31. International Symposium on ETDs • 7th International Symposium on ETDS, University of Kentucky, Lexington, USA, June 3-5, 2004 • http://www.uky.edu/ETD/ETD2004 • 8th International Symposium on ETDs, University of New South Wales, Sydney, Australia, 2005

32. Κριτική και σχόλια • Σκεφθείτε μια συλλογή με διδακτορικά από 200 ιδρύματα... Με κοινή διεπαφή για τον χρήστη, για να ψάχνει κανείς με τον ίδιο τρόπο σε μια ενιαία ομόσπονδη ψηφιακή βιβλιοθήκη

33. Ερωτήσεις για συζήτηση • Είναι εφικτή η συμμετοχή των ελληνικών Πανεπιστημίων στο NDLTD; • Πόσο δεκτικά είναι τα ιδρύματα, οι βιβλιοθήκες και οι φοιτητές για την ψηφιοποίηση των εργασιών τους; • Το κάθε Πανεπιστήμιο θα πρέπει να προχωρήσει μόνο του ή θα πρέπει να επιδιωχθεί συνεργασία; • Θα χρειαστεί και ένας φορέας που θα αναλάβει συντονιστικό ρόλο ή όχι; • Ποιο νομίζετε θα ήταν το μέλλον στην Ελλάδα;

34. Links • NDLTD • http://www.ndltd.org • Union Catalog • http://www.theses.org • Standards • http://www.ndltd.org/standards

35. Ενδεικτική βιβλιογραφία • Suleman H., et al., “Networked Digital Library of Theses and Dissertations: Bridging the Gaps for Global Access, part 1: Mission and Progress”, D-Lib Magazine, vol.7, no.9, 2001. • Suleman H., et al., “Networked Digital Library of Theses and Dissertations: Bridging the Gaps for Global Access, part 2: Services and Research, D-Lib Magazine, vol.7, no.9, 2001.

36. Και τέλος... • Σας ευχαριστώ πολύ.